Vaqtli qatorlarning regression tahlili Guruh: mm-66i Talaba: Tursunpo’latova Zarrina
Download 81.63 Kb.
|
MM-66i . Tursunpo'latova Zarrina. 2-MAVZU
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ekonometrik modellarni ikki turdagi ma’lumotlar asosida qurish mumkin
- Vaqtli qator
- Vaqtli qatorning asosiy komponentalari
- Mavsumiy yoki tsiklik tebranishga ega bo’lgan vaqtli qatorlar strukturasini tahlil qilishga bir qancha yondashuvlar mavjud.
- Additiv modeli quyidagi ko’rinishga ega
- Additiv va multiplikativ modellarni tuziah vaqtli qatorning har bir darajasi uchun T, S va E komponentalarning qiymatlarini hisoblashga olib keladi.
- Prognozlashga (bashoratlashga) yondashishning ikki usuli mavjud: 1.sifatli ; 2.Hajmli(sonli).
- Agar izlanuvchi tadqiqot obektining tarixi to’g’risidagi maumotlar ega bo’lsa, unda hajmli (sonli) prognozlash (quantitative forecasting methods) usulini qo’llashi lozim.
- Hajmli (sonli) prognozlash usuli 2 kategoriyaga bo’linadi
Vaqtli qatorlarning regression tahliliGuruh: MM-66iTalaba: Tursunpo’latova ZarrinaReja:
Ekonometrik modellarni ikki turdagi ma’lumotlar asosida qurish mumkin:Ekonometrik modellarni ikki turdagi ma’lumotlar asosida qurish mumkin:
Vaqtli qator –bu ma’lum bir ko’rsatkichning bir qancha ketma-ket kelgan momentlar yoki davrlardagi qiymatlar yig’indisidirVaqtli qator –bu ma’lum bir ko’rsatkichning bir qancha ketma-ket kelgan momentlar yoki davrlardagi qiymatlar yig’indisidirVaqtli qatorlarning har bir darajasi bir qancha omillarning ta’siri natijasida yuzaga keladi va bu omillarni shartli ravishda uchta guruhga bo’lish mumkin:
Vaqtli qatorning asosiy komponentalariVaqtli qatorning asosiy komponentalari
Ko’p holatlarda vaqtli qatorlarning haqiqiy darajasini trend, tsiklik va tasodifiy komponentalarning yig’indisi yoki ko’paytmasi shaklida tasavvur qilish mumkin. Uchchala komponentalarning yig’indisidan tuzilgan model vaqtli qatorning additivmodeli deyiladi. Chala komponentalarning ko’paytmasidan tuzilgan model vaqtli qatorning multiplikativ modeli deyiladi.Ko’p holatlarda vaqtli qatorlarning haqiqiy darajasini trend, tsiklik va tasodifiy komponentalarning yig’indisi yoki ko’paytmasi shaklida tasavvur qilish mumkin. Uchchala komponentalarning yig’indisidan tuzilgan model vaqtli qatorning additivmodeli deyiladi. Chala komponentalarning ko’paytmasidan tuzilgan model vaqtli qatorning multiplikativ modeli deyiladi.Alohida vaqtli qatorlarni ekonometrik tadqiq qilish – yuqorida olingan ma’lumotlarni qatorning kelajakdagi qiymatlarini bashoratlash uchun yoki ikki va undan ko’p davriy qatorlarning o’zaro bog’langan modellarini tuzishda qo’llash uchun komponentalarning har biriga miqdoriy ifodalarni (qiymatlarni) aniqlash va berishdan iborat.Vaqt bo’yicha bog’lanishlar turli shakllarda bo’lishi mumkin, ularni aniq bir shaklga keltirish uchun turli ko’rinishdagi funktsiyalardan foydalaniladi. Trendlarni tuzish uchun ko’proq quyidagi funktsiyalar qo’llaniladi:Vaqt bo’yicha bog’lanishlar turli shakllarda bo’lishi mumkin, ularni aniq bir shaklga keltirish uchun turli ko’rinishdagi funktsiyalardan foydalaniladi. Trendlarni tuzish uchun ko’proq quyidagi funktsiyalar qo’llaniladi:
Tendentsiya turlarini aniqlashning bir qancha usullari mavjud. Eng kop tarqalgan usullar qatoriga o’rganilayotgan jarayoni sifat jihatdan tahlil qilish, qator darajalarini vaqtga bog’liqligi grafigini qurish va uni tahlil qilish, dinamikaning ayrim asosiy ko’rsatkichlarini hisoblash usullarini kiritish mumkin. Tendentsiya turlarini aniqlashda qator darajalarining avtokorrelyatsiya koeffitsientlarini qo’llash mumkin.Tendentsiya turlarini aniqlashning bir qancha usullari mavjud. Eng kop tarqalgan usullar qatoriga o’rganilayotgan jarayoni sifat jihatdan tahlil qilish, qator darajalarini vaqtga bog’liqligi grafigini qurish va uni tahlil qilish, dinamikaning ayrim asosiy ko’rsatkichlarini hisoblash usullarini kiritish mumkin. Tendentsiya turlarini aniqlashda qator darajalarining avtokorrelyatsiya koeffitsientlarini qo’llash mumkin.Mavsumiy yoki tsiklik tebranishga ega bo’lgan vaqtli qatorlar strukturasini tahlil qilishga bir qancha yondashuvlar mavjud.Mavsumiy yoki tsiklik tebranishga ega bo’lgan vaqtli qatorlar strukturasini tahlil qilishga bir qancha yondashuvlar mavjud.Eng sodda yondashuv – bu mavsumiy komponentalar qiymatini sirg’anchiq o’rtacha usuli bilan hisoblash va vaqtli qatorning additiv yoki multiplikativ modelini tuzishdan iborat.Additiv modeli quyidagi ko’rinishga ega:Y=T+S+EBu modelda davriy qatorlarning har bir darajasi trend(T), mavsumiy(S), va tasodifiy(E) komponentalar yig’indisidan tashkil topgan.T=T×S×ET=T×S×EBu model vaqtli qatorning har bir darajasi trend(T), mavsumiy(S) va tasodifiy(E) komponentalar ko’paytmasidan iborat.Ikkala modeldan birini tanlash mavsumiy tebranishning sturukturasini tahlil qilish asosida amalga oshiriladi. Agar tebranish amplitufasi taxminan o’zgarmas bo’lsa, turli tsikillar uchun mavsumiy komponentalar qiymatlari o’zgarmas bolgan vaqtli qatorning additiv modeli tuziladi. Agar mavsumiy tebranish amplitudasi o’sim yoki kamayib borsa, davriy qatorning darajasi mavsumiy komponentani qiymatiga bog’liq bo’lgan vaqtli qatorning multiplikativ modeli tuziladi.Additiv va multiplikativ modellarni tuziah vaqtli qatorning har bir darajasi uchun T, S va E komponentalarning qiymatlarini hisoblashga olib keladi.
Modellarni tuzish jarayoni bir qancha bosqichlardan iborat: Prognozlashga (bashoratlashga) yondashishning ikki usuli mavjud:1.sifatli ; 2.Hajmli(sonli).Prognozlashga (bashoratlashga) yondashishning ikki usuli mavjud:1.sifatli ; 2.Hajmli(sonli).Agar izlanuvchiga hajmli maumotlar malum bo’lmasa, unda u sifatli prognozlash usuli (qualitative forecasting methods)dan foydalanishi mumkin. Bu usul subektiv xarakterga ega.Agar izlanuvchi tadqiqot obektining tarixi to’g’risidagi maumotlar ega bo’lsa, unda hajmli (sonli) prognozlash (quantitative forecasting methods) usulini qo’llashi lozim.Bu usullar obektning kelajakdagi holatini uning o’tgan davrdagi holatidan kelib chiqib, prognozlash imkoniyatini beradi.Hajmli (sonli) prognozlash usuli 2 kategoriyaga bo’linadi:
E’tiboringiz uchun rahmatManba:“EKONOMETRIKA ASOSLARI” fanidan O‘QUV – USLUBIY MAJMUA Download 81.63 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling