Variant №11 Xashaki bugdoy

VARIANT №11

1.Xashaki bugdoyning ahamiyati, tarixi, ekilish Issiqlikka, yorug‘likka, namlikka, oziqa moddalariga makkajo‘xorining tal abchanligi qanday?

Makkajo‘xori – issiqsevar o‘simlik. Urug‘lari tuproqda ekish chuqurligida harorat 10-12 ⁰S etganda ko‘karib boshlaydi. Hozirgi paytda urug‘lari 5-6 ⁰S da una boshlaydigan biotiplar yaratilgan. Biomassasining o‘sishi harorat 10 ⁰S ga etganda (pasayganda) to‘xtaydi.Vegetativ organlari hosil bo‘lishi uchun optimal harorat 16-20 ⁰S, generativ organlari uchun 19-23 ⁰S. Bu davrda haroratning ko‘tarilib ketishi changlarni o‘sishini kechiktiradi. O‘simlik harorat 45-48 ⁰S bo‘lganda o‘sishdan to‘xtaydi. Makkajo‘xorining changchilarida 60 % suv bo‘lib, ularning suv ushlash qobiliyati past. Harorat 30-35 ⁰S, nisbiy namlik 30 % bo‘lganda changdonlar yorilgandan keyin 1-2 soat davomida changlar quriydi va o‘sish xususiyatini yo‘qotadi, so‘tada donlar siyrak hosil bo‘ladi.

Donning to‘lishi va shakllanishi Yuqori haroratda tez o‘tadi, Makkajo‘xori o‘g‘itlarga talabchan. Don hosili 60 –70, yashil massa hosili 500 –700 s bo‘lganda, tuproqdan 150–180 kg azot, 60–70 kg fosfor, 160–190 kg kaliy o‘zlashtiriladi.Sug‘oriladigan yyyerlarda asosiy o‘g‘itlashda erni shudgorlashdan oldin gektariga 80–100 kg fosfor, 60–85 kg kaliy va organik o‘g‘itlar solinadi. Ekishdan oldin gektariga 20 kg azot, 20 kg fosfor, 15 kg kaliy kultivatsiya bilan beriladi. Azotli o‘g‘itlarning 90 kg birinchi oziqlantirishda beriladi. Birinchi oziqlantirish uchinchi–to‘rtinchi barglarni hosil bo‘lishi bilan beriladi. Ikkinchi oziqlantirish 110 kg/ga o‘simlikda 7–8 barg hosil bo‘lganda o‘tkazadi Bug’doy yer yuzida eng ko’p tarqalgan va qadimiy ekin. Arxeologlarning ma’lumotlari Kichik Osiyoda bug’doy 8000 yil oldin o’troq yashaydigan aholining muhim oziq-ovqat mahsuloti bo’lganligidan guvohlik beradi. Iroq, Misr, Xii. Iroq, Misr, Xitoy, Shimoliy Mesepotamiya eng qadimiy bug’doy ekiladigan mintaqalarga kiradi. Markaziy Osiyoda uni eramizdan oldin VII minginchi yillarda neolit davridan boshlab yetishtira boshlagan. Bu davr Jaytun dehqonchilik madaniyati nomi bilan ma’lum. (V. Ya. Massoma’lum. (V. Ya. Masson, 1971). Eramizdan oldin VII – V ming yillarda Kopet – dog’ tizmalari tarmog’i va Qoraqum barxanlari o’rtasidagi tekisliklarda boshoqli don ekinlari shu jumladan bug’doy faqat atmosfera yog’ingarchiliklaridan foydalanib, sun’iy sug’orishsiz o’stirilgan.Eng ko’p bug’doy ekiladigan maydonlar Rossiya, AQSh, Xitoy, Xindiston, Kanada, Argentina, Fransiya, Turkiya, Avstraliya, Qozog’iston, Italiyada joylashgan.Bug’doy dunyodagi mamlakatlarning ko’pchiligida asosiy oziq – ovqat ekinidir.Oziq – ovqat ekin sifatida bug’doy juda ko’p tabiiy afzalliklarga ega. Uning doni to’yimli, yuqori kaloriyaga ega, yaxshi saqlanadi, tashiladi hamda qayta ishlanib yuqori sifatli mahsulotlar olinadi. Bug’doy unidan non yopish va konditer sanoatida yengil