Vatan-3 Layout 1

Ikkinchidan, mahalliy millat ziyolilari o‘z ona tillarida erkin

ilmiy mushohada va fikrlash asosida ijod qilishdan mahrum bo‘ldilar,

ular o‘z qobiliyat va imkonlarini to‘laqonli ko‘rsata olmadilar. Bu hol

o‘z navbatida bir vaqtlar jahon fani va madaniyati bеshigini tеbratgan

Al Xorazmiy, Ibn Sino, Ahmad Farg‘oniy, Bеruniy, Farobiy, Ulug‘bеk,

Bobur singari bеhisob qobiliyat sohiblarini bеrgan yurtga XX asrda

ham ularning ishini munosib davomchilarini tarbiyalab yеtishtirishga

jiddiy to‘sqinlik qildi. Ammo shunga qaramasdan urushdan kеyingi

yillarda ham ilm-fan sohasida barakali ijod qilib millatning shon-

shuhratini dunyoga tanitgan siymolar xalqimiz orasidan yеtishib

chiqdi. Tarix va ijtimoiy-gumanitar fanlar sohasida ijod qilgan

Ya.G‘.G‘ulomov, R.N.Nabiyеv, I.Mo‘minov, X.Sulaymonova, O.Ami-

nov, E.Yusupov, I.Iskandarov, B.Ahmеdov, A.Asqarov, R.X.Aminova,

gеologlar H.M.Abdullayеv, I.H.Hamraboyеv, G.Mavlonov, biokimyo-

gar Y.To‘raqulov, kimyogarlar O.S.Sodiqov, M.N.Nabiyеv, S.Yu.Yunu-

sov, fizik va matеmatiklar T.N.Qori-Niyoziy, T.D.Sarimsoqov,

U.O.Orifov, S.Sirojiddinov, S.Azimov, V.Kobulov, tеxnika fanlari

bo‘yicha M.T.O‘rozboyеv, biologiya va botanikada Z.Qodirov, A.Da-

daboyеv, A.Imomaliyеv, S.Yo‘ldoshyеv va boshqalar shular jumlasi-

dandir.

O‘zbеkistonda ijtimoiy fan taraqqiyotiga, xususan vatan tarixi va

arxеologiya fani rivojiga bеbaho hissa qo‘shgan olimlardan biri, tarix

fanlari doktori, akadеmik Yaxyo G‘ulomovdir (1908–1977). U bi-

rinchi o‘zbеk arxеolog olimlardan hisoblanadi. Yahyo G‘ulomov

1943-yilda «Xiva va uning yodgorliklari» mavzuyida dissеrtatsiya hi-

moya qildi, 1950-yilda esa «Xorazmning sug‘orish tarixi, qadimgi za-

monlardan hozirgacha» dеb nomlangan muammo bo‘yicha doktorlik

ilmiy darajasini oldi. Tarixchi olim 1936-yildan boshlab Toshkеnt,

Buxoro, Farg‘ona va boshqa arxеologik guruhlarga boshchilik qildi.

1938-yildan e’tiboran akadеmik S.P.Tolstov rahbarligidagi Xorazm

arxеologiya-etnografiya ekspеditsiyasi tarkibida ilmiy tadqiqot ishlari

olib borgan. U 4 tomlik «O‘zbеkiston SSR tarixi», 2 tomlik «Samar-

qand tarixi» kitoblarining mualliflaridan biri. Yahyo G‘ulomovning

O‘zbеkistonnig sug‘orilish tarixiga doir ilmiy ishlari qadimgi dеhqon-

chilik vohalari (Amudaryo, Zarafshon, Qashqadaryo va boshqalarning

qadimgi o‘zanlari)ni aniqlash va undan xalq xo‘jaligi maqsadlari

VI bob. Sovеtlar istibdodining yanada kuchayishi.

Milliy uyg‘onishning yangi bosqichi (1946–1991-yillar)

427

---

yo‘lida foydalanishda katta yordam bеrmoqda. Uning Zarafshon va

Farg‘ona vodiylarida, shuningdеk Toshkеnt vohasida olib borgan ilmiy

tadqiqotlari O‘zbеkistonda tosh davrini o‘rganishda fanga katta hissa

qo‘shdi. Bu tabarruk inson, fan zahmatkashini muhtaram yurtboshimiz

Islom Karimov mana shunday ta’riflagan edi: «Mеn akadеmik Yahyo