Vazirligi alisher navoiy

Ikkinchidan,badiiyto’garaklaroilabilanta’limmuassasalaridaolibboriladigantarbiyaviy ishlaramaliyotio’rtasidametodiknomutanosibliklarbor. Buesatarbiyadaizchillik, sistemaliknibuzib, uningta’sirchanliginisusaytiradi. Buningustigaayrimo’quvchi- yoshlarida “ommaviymadaniyat” ta’sirisezilmoqda.Bungaularningmashaqqatli, qattiqiroda, tirishqoqliktalabqilinadiganishlargaqo’lurishdancho’chishlarida, o’zbilimivamehnatibilanemas, balkiota-
onalarisotibolibberganqimmatbahobuyumlarbilano’zlariniko’rsatishniistashlaridanam oyonbo’lmoqda.

Uchinchidan,

to’garaklardag’oyaviytarbiyata’sirchanijtimoiypedagogiktizimiasosidaolibborilishiker ak. Yoshlardidiga, ruhiga, tuyg’ularigasamaralita’sirko’rsatishuchunularningkundalikhayotiniyaxshibilish, ularningorzularinio’rganib, o’zkuchigaishonchuyg’otishjudamuhimdir. Bundantashqario’quvchi-yoshlarimizuydaham, uydantashqaridaham, o’quvyurtlaridaham, yotoqxonadaham,
hammajoydabirxilma’naviymuhitta’siriostidabo’lishikerak.
Buesao’quvchilartarbiyasidaishtiroketuvchiomillarnimuvofiqlashtirishnitaqozoqiladi.
To’rtinchidan, o’quvchilargako’proqishonish, ulargao’zmaqsadlariga, orzularigayetishishdako’proqmustaqillikberishg’oyatmuhimdir. Ulargaishonmaslik, birtomondan, ularninghayotgamustaqilqadamqo’yishinicheklabqo’ysa, ikkinchitomondan,
ularningmuttasilnazoratostidabo’lishiulardaboqimandaliknivaundankelibchiquvchima s’uliyatsizlikniavjoldiradi. Biznio’ylaydigankattalarbor, bizboshqotirsakham, qotirmasakhamularbaribiro’zlarichaishko’rishadi, birilojiniqilishar, degantushunchaularniloqaydvapassivbo’lishgaundaydi.
Badiiyhavaskorlikto’garaklarifaatiningo’zigaxosxususiyatlaridanbiri - uningtarg’ibotfunksiyasidadir.
Bundao’zbekistonRespublikasierishayotganmuvaffaqiyatlar; milliysan’at, madaniyatimiz, ma’naviyqadriyatlarvaularnitiklash; yoshlarvabolalargag’amxo’rliknisoddaxarbirtinglovchi,
uningoilasimanfaatlaribilanbog’labtashviqotqilinadi.
Badiiyto’garaklardag’oyaviy- estetiktarbiyaishlarinitashkilqilishdauningrahbarifaatihalqiluvchiahamiyatgaega. Mazkurlavozimo’ziningqatorshaxsiyvakasbiytalablarigaega. Uo’zidatashkilotchilik, yuksakmilliymafkuraviyonglilik, tarbiyanazariyasi, uslubiyati,
psixologiyasibilimdonivaamaliyotchi, milliyvamahalliymadaniyat, tarixniyaxshibiluvchi, ijtimoiyfaolustozvanotiqbo’lishilozim.
Shuningdek, ubadiiytadbirlar, konsertlarnio’tkazish, gazeta, jurnal, TVmateriallaridantezkorfoydalanish, ma’ruzalar, suhbatlar, konferensiyalar, uchrashuvlar, seminarlar, diskussiya, disput, matbuotkonferensiyalar, davrasuhbatlarinitashkilqilish, to’garakrepertuari, chiqishlarinijamoadatahlilqilish, rejalashtirishvaamalgaoshirishninazoratqilishmalakalarigahamegabo’lmog’ilozim.
Ayniqsa, g’oyaviy-estetiktarbiyaishlariniolibborishdayoshlarbilansuhbat, “hikoya- konsert”larnio’tkazish, nazariyabilanamaliyotniuyg’unlashtirish, ko’rgazmaliqurollardanfoydalanishnibilishilozim.
Badiiyto’garaklardag’oyaviy- estetiktarbiyamuayyantamoyillargatayangandaginao’zsamarasiniberadi. Ma’naviy- ma’rifiyishlarsamaradorliginibelgilovchiasosiytamoyillarsirasigamilliymafkuraviyyu naltirilganlik, nopartiyaviylik, ta’limvatarbiyabirligi, hayotiylik, yaxlitlik, ongvaxulq-atvorbirligi; amaliylik, ommaviylik, o’quvchilartashabbusinirag’batlantirish, ijodiyhamkorlik, o’zarohurmat, bir- birinirag’batlantirish, “Ommaviymadaniyat” ta’sirigaqarshima’rifiykurash, uzviylik, g’oyaviyvabadiiytarbiyaomillarita’siriningmuvofiqlashganligikiradi.
Respublikata’limmuassasalarining 21
tabadiiyhavaskorlikto’garaklarfaatinio’rganganimizdaularishinirejalashtirishidaayrimk amchiliklarqaydetildi. Bukamchiliklarma’naviy- ma’rifiyishlarnirejalashtirishdagimuammolargaboribtaqaladi.Tadqiqotimizdoirasidava o’rta-maxsusta’limvazirliginingmavzuimizgadoirhuquqiy-
me’yoriyxujjatlaridanfoydalanildi. Jumladan, ta’limmuassasalaridaVazirlikning 2006 yil 25 fevraldagiHay’atmajlisiqarorlaridabelgilanganvazifalarningijrosi, ma’naviy- ma’rifiyishlarrejalaritahlilqilindi. Jumladan, ta’limmuassasalari 2005-2006
o’quvyiliuchuntuzilganma’naviyma’rifiyishlarrejalaritahliliquyidagilarniko’rsatdi:
Shunita’kidlashjoizki,
badiiyjamoalara’zolaribo’lgano’quvchilaro’zlariningfaolvatanparvarona,
g’oyaviypozisiyalarininamoyishetabormoqdalar. Shuningdek, o’quvchilarmatbuotdao’zlariningmaqolalaribilanchiqishlarqilmoqdalar. 2006 yil 17 iyundanboshlab «Turkiston» gazetasida
«Mustaqilliknimustahkamlashgaqo’shganhissam» degannomdayangiruknochildi. Undarespublikamizningturlihududlaridano’nlabvatanparvaro’quvchilarningVatanravn aqi, xalqfarovonligiyo’lidaqilganamaliyishlariyoritildi.
2006 yilningaprel-mayoylarida «Yoshlik» o’quvchilarshaharchasi
«Ma’naviyatvama’rifat» markaziklublaria’zolaridaniborat 3taguruhtashkiletildi. Ularning «O’zbeko’g’li, o’zligingniunutma» shioriostida (1-guruh 24 aprel-3 may, 2- guruh 10-19 may, 3 guruh 22-31 may)daFarg’onavodiysivao’rtamaxsus, kasb- hunarta’limimuassasasalario’quvchi-o’quvchilaribilanuchrashuvlar, davrasuhbatlari, interfaolo’yinlar, seminar-treninglartashkiletildi.
Yoshlarorasidaonayurtgasadoqat, milliysan’atimizgahurmatvaqiziqish, sofinsoniymuhabbat, istiqlolgasadoqat, ijtimoiyhamkorlik, ota-onagahurmat, do’stlikkabifazilatlarnikuchaytiruvchi “JonSamarqand”, “Suvoraisavtikalon”, “So’limbahor”, “Barnoyigit”, “Sabobilan”, “Assalom, istiqlol!”, “Yaxshiodamlar”, “Ona”, “Yoshlikqaytmaydi” kabiqo’shiqlarvaraqslarijroetildi. O’quvchiyoshlarorasidaijodiyuchrashuvlartashkiletildi.
Respublikamizta’limmuassasalaribadiiyto’garaklariolibborayotganma’naviyvama ’rifiyishlaramaliyotinio’rganishulardag’oyaviytarg’ibotningboytizimimavjudliginiko’r satadi. Butizimtanlovlar, sportmusobaqalari, sahnako’rinishlari, suhbat, aytishuvlar, o’yinlar, badiiykechalar, baxrubaytlar, o’qishlar, Mustaqillikbayrami, Konstitusiyakuni, Ustozvamurabbiylarkuni, Navro’zbayrami, Yangiyilbayrami, Xotiravae’zozlashkuni, Hayitbayramlari;
Hosilbayramivaboshqaqatortadbirlarnio’zichigaoladi.
Mazkurtadbirlarbadiiyto’garaklariningyillikishrejalaridaaksettirilmog’ilozim. Xarbirishrejasi - bo’lajakfaatningdasturiekanligidankelibchiqib, hoziramaldabo’lgananashundayyo’nalishlarnikeltiramiz:

1. 
   Yoshlarningbadiiydunyoqarashinikengaytirish, milliysan’atsirlarinitushunibolishdako’maklashish, o’z- o’ziniidoravanazoratqilishnishakllantirish;
   
2. 
   Boymilliymadaniyatimizqiziqishni, millatimizningmadaniytarixiganisbatang’ururvamuhabbatnitarbiyalash;
   
3. 
   Jamoaningijodkorligini, iqtidoriniyuzagachiqarishuchunshart- sharoithozirlash;
   
4. 
   O’lkamizhududidagibadiiyan’analargaqiziqish,
   

boshqaxalqlarsan’atinitushunish, millatlararototuvlikfazilatlarinishakllantirish.

5. 
   MustaqilRespublikamizravnaqivataraqqiyotiuchunxizmatqiluvchiKomilinsonni tarbiyalash.
   
6. 
   O’zbekistonRespublikasidavlatramzlarigasadoqatruhidatarbiyalash.
   
7. 
   Mehnatgavijdonanvaijodiymunosabatnitarbiyalash;
   
8. 
   O’ziningharbirxatti-
   

harakativaularningoqibatigamas’uliyatbilanqarashxislatlarinitarbiyalash.

9. 
   Ona-yertuprog’imizga, Vatangasadoqatliqilibtarbiyalash.
   
10. 
    “Ommaviymadaniyat”ningbugungita’sirigaqarshimafkuraviyimunitetnishakllan tirishkabivazifalarniamalgaoshirishniko’zdatutadi.
    

Bundamaxalla, shahar, qishloqmadaniyati, badiiyan’analaritarixi, buyukshoirvayozuvchiijodkorkishilarningbolaligi, hayotishujonajonyurtdakechganligi, ulartug’ilgan, yashaganmahallasoddamisollarorqaliyorkintasvirlabberiladi. O’lkamadaniyqadriyatlaridanfoydalanishningengsamaralishakllaridanbiri - sayohatlardir. BuningnaqadarahamiyatliekanligiPrezidentFarmonidarajasidae’tirofetildi:
«Yoshlarimizongigaona-Vatanga,
buyukajdodlarimizmerosivaxalqimizningbugungimisliko’rinmaganbunyodkorlikishlarig
ayuksakehtiromtuyg’ularinisingdirishmaqsadidaularnidunyonihayratgasolgankadimiyyo dgorliklarvamustaqillikdavridabunyodetilganulkaninshootlar, ma’rifatmaskanlari, yurtimizninggo’zaltabiatibilanmuntazamtanishtiribborishuchunmaxsustanishtiruvsayoh atlaritashkiletishbarchahokimlarzimmasigayuklatilsin»,-
deyiladiMa’naviyatvama’rifatmarkazifaatinitakomillashtirishgaqaratilganPrezidentFarm onida.
Masalan,
O’zbekistondavlattiliqabulqilinganligininishonlashtadbiridaonatilihaqidagiqo’shiqlarning ijroetilishisamaralidir.
Bizanashuimkoniyatdang’oyaviy-tarbiyaviymaqsaddafoydalanishmaqsadidao’quvchilarb ilan “Onatilim” qo’shig’iatrofidamusiqiy-ma’rifiysuhbatjoriyetdik. Undaqo’shiqmatniningma’rifiyjihatlariga,
musiqiyxususiyatlarigaalohidae’tiborqaratildi.:

Badiiyto’garaklardag’oyaviy-estetiktarbiyasamarasinibelgilovchiomillardanbiri – san’atmuzeylaridir. Muzeylarsan’atasarlariorqalitarixiy, madaniyqadriyatlarnio’quvchilargayetkazadi.Muzeylarningrolinioshirisho’quvchilarni o’zo’lkasinima’naviyqadriyatlari, an’analaribilantanishtiradi.

Dissertantkafedradaishlash, guruhmurabbiysi, dekanningo’quvishlaribo’yichao’rinbosari, Samarqanddavlatuniversitetining “Guldasta” ansamblibadiiyrahbarilavozimlaridaishlab, o’quvchilartarbiyasiishlarigapedagogikrahbarlikqilishdavomidakuzatish, so’rov, o’quvchilarningpsixologik-pedagogiktavsiflarinio’rganish,
milliyan’analardanfoydalanishamaliyotinikuzatishmetodlariorqalibadiiyto’garaklarnin gishsamaradorliginioshirishyo’llarinitadqiqqildi.
Sosio-
pedagogikso’rovlaro’quvchilarningfaqatturmushdagiayrimmilliyan’analarbilanginatan ishekanini; ularningmohiyativakelibchiqishtarixini, ularningel-yurt, millatnibirlashtirishdagio’rninito’labilmasliklarini;
Navro’zbayrami,RamazonvaqurbonHayitlarivaboshqaan’anaviybayramlarningtarixi, mazmunivamilliyg’oyanuqtainazaridanahamiyatiniso’ralgano’quvchilarning 41%sharhlayolishdi, xolos.
Muammoningsabablarinianiqlashmaqsadidatadqiqotishlarichuqurlashtirildi, respublikaningyetakchima’naviyatvama’rifatxodimlari, san’atkorlari, olimlari, ilg’oro’qituvchilari, mahallaoqsoqollari,
Kamolotyoshlarijtimoiyharakatifaollaribilansuhbat, intervyuvamaslahatlashuvlaro’tkazildi.
726
nafaro’quvchibilano’tkazilganso’rovlarshuniko’rsatdiki,ularRespublikata’limmuassas alaribadiiyto’garaklariorasidao’tkazilgan “Nihol” o’quvchilarteatrfestivali, Respublika “O’zbekiston – Vatanimmanim” qo’shiqbayrami, Respublika “Xazina”
folklorbadiiyhavaskorlikto’garaklaritanlovlari, “Nihol” o’quvchilarteatrfestivali, Respublika “Barhayotan’analar” o’quvchilarfolklorko’rik-tanlovi, Respublika “Bunyodkoro’quvchi-2007”doirasidama’naviy-ma’rifiyishlardasturlaridahamdaan’ana viy “Universitet(institut) bahori”da, “Egaliyurterkinibermas!” shioriostidayoshlaribilano’tkazilganijodiyuchrashuvlarda, turlikonsertdasturlarida, shuningdek, Qovunsayli,Navro’z, Sumalaksayllaridachiqishlarqilmoqdalar.
Badiiyto’garakishlardamashg’ulotlarningmazmuni,
shaklvametodlarinitanlashdarahbarningijodkorligiuchunimkoniyatlarjudako’p. Biroq, ularniamalgaoshirishdaharbirtarbiyaviytadbirnio’tkazishninguchbosqichiko’zdatutilis hilozim. Bular - tayyorgarlik, o’tkazishvayakunlash (natijalarnitahlilqilish) bosqichlaridir.
Anketalarningtahlilio’rganilayotganishlarmazmuninioydinlashtirib, ularnioptimallashtirishyo’llarinibelgilabberdi: 85
foizio’quvchilarmilliyan’anaviybayramlarnio’tkazishdamurabbiylargabajonidilyorda mberadilar. 90 foiziniesayangio’quvyilidaqadimgian’analarbilantanishish, bayramlarninishonlashistaginibildirdilar.
Tajriba-eksperimentishinitashkilqilishvao’tkazishbosqichidama’naviy- ma’rifiyishlarjarayoninivapedagoglarfaatinikuzatishmetodlariqo’llanildi.
Buninguchundastlabkuzatishlardasturiishlabchiqilib, o’quvchilarnima’naviy- estetikdarajasibaholandi.
Badiiyto’garaklardao’quvchilarnig’oyaviy-estetiktarbiyalashishlariningsamarasi
– ishlarnitashkilqilishgaqaydarajadatayyorgarlikko’rilganigabog’liq. Buninguchunharbirtadbirningmetodikasiniishlabchiqib, unixuddidarskabipuxtarejalashtirishmuhimdir.
Tayyorgarliktadbirningtarbiyaviymaqsadvavazifalarinianiqlab, unio’tkazishdaqo’lkeladiganmetodlarnitanlashdanboshlanadi.
Shusababliko’zdatutilgantadbirlarnitarbiyaviyimkoniyatlariniilojiborichato’liqroqani
qlab,
uningo’quvchilarnitarbiyalashtizimidagiboshqatadbirlarbilanaloqasinio’rnatishlozim. qayerdashundayshart-sharoitta’minlansa,
butadbiroldingiishlarningdavomivakeyingiishlarningboshlanishibo’libqoladi.

3.