Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r. Y., Rajabov t. J., Saidaxmedov e. I kiberxavfsizlik asoslari

- ichki tahdidlar;
- tashqi tahdidlar.
Ichki tahdidlar. Ichki tahdid deganda kompaniya ichidan tizimdan
ma'lumotlarga zarar yetkazish yoki o'g'irlash yo'li bilan foydalanishi mumkin
bo'lgan shaxsning xavfi tushuniladi. Bunday tahdidlar ayniqsa tashvishlidir, chunki
xodimlar osonlikcha suiste'mol qilinishi mumkin bo'lgan kengaytirilgan
imtiyozlarga ega ishonchli shaxslar bo'lishi kutiladi.
Tashqi tahdidlar. Tashqi tahdid zararli dasturiy ta'minot, buzg'unchilik,
sabotaj yoki ijtimoiy muhandislik orqali tizim zaifliklaridan foydalanishga
urinayotgan kompaniya tashqarisidan kimningdir xavfini anglatadi.
Ular bilan kurashish ichki tahdidlarga qaraganda ancha qiyin bo'lishi mumkin,
chunki siz xodimlar kabi odamlarni tashqaridan kuzata olmaysiz va ular keyin
nima qilishini oldindan aytib bera olmaysiz.
Tashqi
tahdidlar
odatda
ikki
turga
ajratiladi:
tizimlashgan
va
tizimlashmagan tashqi tahdidlar (5.5-rasm). Tizimlashgan tashqi tahdidlar yuqori
malakali shaxslar tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu shaxslar tarmoqdagi mavjud
zaifliklarni tezkorlik bilan aniqlash va undan o‘z maqsadlari yo‘lida foydalanishlari
uchun imkoniyatga ega bo‘ladilar.
Tizimlashmagan tashqi tahdidlar odatda malakali bo‘lmagan shaxslar
tomonidan turli tayyor buzish vositalari va skriptlar (senariylar) yordamida amalga
oshiriladi. Ushbu hujum turlari odatda shaxs tomonidan o‘z imkoniyatini testlash
yoki tashkilotda zaiflik mavjudligini tekshirish uchun amalga oshiriladi.

---

5.5-rasm. Tarmoqqa qaratilgan turli tahdidlar
Tarmoqqa qaratilgan hujumlar sonini ortib borishi natijasida tashkilotlar o‘z
tarmoqlarida xavfsizlikni taminlashda qiyinchiliklarga duch kelishmoqda. Bundan
tashqari, hujumchilarning yoki xakerlarning tarmoqqa kirishning yangidan - yangi
usullaridan foydalanishlari, ular motivlarining turlichaligi bu murakkablikni
yanada oshiradi. Tarmoq hujumlari odatda quyidagicha tasniflanadi.
Razvedka hujumlari. Razvedka hujumi - bu tajovuzkor haqiqiy hujumni
boshlashdan oldin nishon haqida barcha mumkin bo'lgan ma'lumotlarni to'plash
uchun foydalanadigan xavfsizlik hujumining bir turi. Hujumchi razvedka
hujumidan haqiqiy hujumga tayyorgarlik vositasi sifatida foydalanadi.
Razvedka
hujumining
asosiy
maqsadi
quyidagi
toifaga
tegishli
ma’lumotlarni yig‘ish hisoblanadi:
- tarmoq haqidagi;
- tizim haqidagi;
- tashkilot haqidagi.
Razvedka hujumlarining turlari.
Ijtimoiy razvedka hujumlari. Ushbu turdagi hujumda xaker maqsad haqida
ma'lumot to'plash uchun ijtimoiy muhandislikdan foydalanadi. Foydalanuvchilar
ijtimoiy
tarmoq
saytlarida
ko'plab
shaxsiy
va
biznes
ma'lumotlarini
almashadilar. Xaker maqsad haqida ma'lumot to'plash uchun ijtimoiy tarmoq
saytlaridan foydalanishi mumkin. Misol uchun, agar maqsad kompaniya bo'lsa,
xaker ijtimoiy tarmoq saytlaridan kompaniya xodimlari haqidagi ma'lumotlarni
oshkor qilishi mumkin.

---

Xaker xodimni o'ziga jalb qilish uchun asal tuzog' usullaridan foydalanishi
mumkin. Xodim xakerning do'stlik so'rovini qabul qilgandan so'ng, xaker keyingi
bosqichni boshlaydi. Keyingi bosqichda xaker xodimni o'z biznesi haqidagi
ma'lumotlarni oshkor qilishga ishontiradi. Masalan, xaker o'z loyihasi bo'yicha
xodimga texnik yordam ko'rsatishi mumkin. Yoki xaker kompaniya haqidagi
ma'lumotlarni oshkor qilgani uchun qandaydir pul mukofotini taklif qilishi
mumkin.
Ijtimoiy razvedka hujumlarini kamaytirish uchun kompaniya o'z xodimlarini
kompaniya ichida va tashqarisida qanday ma'lumotlarni boshqalar bilan baham
ko'rmasliklari haqida o'rgatishi kerak. Xodimlar hech qachon biron bir ijtimoiy
platformada nozik ma'lumotlarni baham ko'rmasliklari kerak. Agar xodim biron bir
maxfiy ma'lumotni noma'lum shaxslar yoki tashqi foydalanuvchilar bilan baham
ko'rsa, kompaniya xodimga nisbatan tegishli choralar ko'rishi kerak.