Vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

DHCP protokolini ishlash prinsipi 
Manzilni olish to„rt bosqichda amalga oshiriladi. Bu jarayon har bir 
bosqichning birinchi harflaridan olingan bo„lib, DORA deb ataladi: 
Discovery, 
Offer, Request, Acknowledgement. DHCP protokolini ishlash prinsipi 
13.3-rasmda 
keltirilgan.13.3- rasm. DHCP protokolini ishlash prinsipi 
1. Discover (qidiruv). Dastlab, mijoz ishga tushirish holatida (INIT) va o„z 
IP manziliga ega emas. Shuning uchun, u mahalliy tarmoqdagi barcha 
qurilmalarga 
DHCPDISCOVER translyatsiyasi (eshittirish) xabarini yuboradi. Xuddi shu 
mahalliy tarmoqda DHCP server mavjud. DHCP-server, masalan, 
masrhrutizator 
yoki kommutator bo„lib, maxsus DHCP serverlari ham mavjud. 
Har doim ham bitta tarmoqga bitta DHCP server xizmat ko„rsatmaydi, 
ko„pincha tashkilotlar bir vaqtning o„zida bir nechtasini o„rnatadilar. 
DHCP qaysi 
portlardan foydalanadi? Server har doim 67-portni tinglaydi, mijozdan 
translyatsiya xabarini kutadi va uni olgandan so„ng javob taklifini 
yuboradi - 
DHCPOFFER. Mijoz xabarni 68-portdan oladi. 
2. Offer (taklif). DHCP serveri qidiruvga taklif bilan javob beradi, u 
mijozga 

---

mos keladigan IP haqida xabar beradi. IP manzillar administrator 
tomonidan 
o„rnatiladigan mavjud manzillar hududidan (SCOPE) ajratiladi. Agar 
DHCP 
serveri tomonidan tayinlanmasligi kerak bo„lgan manzillar mavjud bo„lsa, 
hudud 
faqat ruxsat etilgan manzillar bilan cheklanishi mumkin. Masalan, 
ma‟mur 
192.0.0.10 dan 192.0.0.255 gacha bo„lgan IP manzillar oralig„ini 
o„rnatishi 
mumkin. Bundan tashqari, barcha mavjud manzillar mijozlarga 
tayinlanishi shart 
emas. Masalan, administrator 192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig„ini 
foydalanilgan 
doiradan chiqarib tashlashi (chiqib chiqarishi) mumkin. Bunday cheklov 
istisno 
deb ataladi.Bundan tashqari, barcha mavjud manzillar mijozlarga 
tayinlanishi shart 
emas. Masalan, administrator 192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig„ini 
foydalanilgan 
hududdan chiqarib tashlashi (exclude) mumkin. Bunday cheklov istisno 
deb 
ataladi. DHCP mavjud IP manzillarni faqat vaqtinchalik hududdan ajratadi, 
shuning uchun mijoz keyingi safar ulanganda bir xil IP manzilga ega 
bo„lishiga 
kafolat yo„q. Ammo har qanday mijozga doimiy ma‟lum bir IP manzil 
belgilash 
mumkin. Masalan, tizim administratorining kompyuterida 192.0.0.10 
manzili 
belgilanishi mumkin. Shaxsiy mijozlar uchun IP manzilning bunday 
saqlanishi 
bron qilish deb ataladi. DHCPOFFER mijozga ruhsat etilgan hududdagi IP 
larni 
taklif qiladi (broadcast yoki unicast xabar orqali). Bunday holda, kerakli 
mijoz hali 
IP manzilga ega emasligi sababli, u to„g„ridan-to„g„ri xabar yuborish 
uchun MAC 
manzili bilan aniqlanadi. 
3. Request (so„rov). Mijoz DHCPOFFER ni oladi va serverga 

---

DHCPREQUEST xabarini yuboradi. Ushbu xabar bilan u taklif qilingan 
manzilni 
qabul qiladi va bu haqda DHCP serveriga xabar beradi. Translyatsiya 
xabari 
deyarli toʻliq DHCPDISCOVER-ni takrorlaydi, lekin server tomonidan 
ajratilgan 
noyob IP manzilni oʻz ichiga oladi. Shunday qilib, mijoz barcha mavjud 
DHCP 
serverlariga “ha, men ushbu manzilni olaman” deb aytadi va serverlar IP 
manzilni 
band deb belgilaydi. 
4. Acknowledgement (tasdiqlash). Server mijozdan DHCPREQUEST ni 
oladi va nihoyat IP-manzil mijozga DHCPACK xabari bilan uzatilganligini 
tasdiqlaydi. Ushbu translyatsiya (broadcast) yoki to„g„ridan-to„g„ri 
(unicast) xabar 
nafaqat IP manzil egasini, balki mijoz ushbu manzildan foydalanishi 
mumkin 
bo„lgan davrni ham tasdiqlaydi. Biz xabarlarni yuborish sxemasini 
aniqladik, lekin 
agar tarmoqda taklif yuborgan bir nechta DHCP serverlari bo„lsa, mijoz 
qaysi 
birini tanlaydi? INIT holatida, agar mijoz birinchi marta manzilni qabul 
qilsa, u 
faqat birinchi IP taklifini qabul qiladi. Biroq, agar mijoz ilgari ma‟lum bir 
DHCP 
serveri bilan aloqa qilgan bo„lsa, u ushbu serverga ustunlik beradi va 
aksincha, 
server tanish mijozni tanlaydi.Ijara muddati 
DHCP serveri IP manzilni tarmoqdan ajratganda, IP manzilning amal 
qilish 
muddati bilan birga manzil mijoz uchun ajratilganligi haqida yozuv 
qoldiradi. 
Ushbu amal qilish muddati ijara muddati deb ataladi. Ijara muddati 24 
soatdan bir 
necha kun, haftalar yoki hatto oylargacha bo„lishi mumkin, u server 
sozlamalarida 
o„rnatiladi. Doimiy asosda emas, balki ijara uchun manzilni taqdim etish 
bir necha 
sabablarga ko„ra zarur. Birinchidan, bu IP manzillaridan oqilona 
foydalanish - 

---

uzilgan yoki ishdan chiqqan mijozlar o„zlari uchun manzilni zahiraga 
olmaydilar. 
Ikkinchidan, agar kerak bo„lsa, yangi mijozlar noyob manzilga ega 
bo„lishlarini 
kafolatlaydi. 
Hududdan manzilni qo„lga kiritgandan so„ng, mijoz uni T deb nomlangan 
vaqtga ijaraga oladi. Mijoz bog„langan (BOUND) holatiga o„tadi va T1 
ijara vaqti 
tugaguncha normal ishlashni davom ettiradi. T1 vaqti tugaganda, mijoz 
yangi IP 
olish yoki manzilni yangilash - yangilash (RENEWING) holatini boshlaydi. 
Agar 
serverdan hech qanday tasdiq javobi (DHCPACK) olinmasa, mijoz 
manzilni qayta 
so„raydi (T1 ning yarmi tugashi bilan). Agar manzil so„rovi ikkinchi marta 
javobsiz qolsa, mijoz T1/2 ning yarmi (to„liq ijaraning 25%) muddati 
tugashi bilan 
boshqa xabar yuboradi. Keyingi so„rov qolgan vaqtning yana yarmi, 
keyin yana 
yarmi o„tgandan keyin yuboriladi. Va shunga o„xshash, T2 kelgunga 
qadar, bu 
87,5% yoki umumiy ijara vaqtining 7/8 qismini tashkil qiladi. T2 dan 
so„ng, IP 
ijarasini yangilash bo„yicha barcha urinishlar translatsiyaga uzatiladi. Bu 
shuni 
anglatadiki, agar birinchi server biron sababga ko„ra mavjud bo„lmasa, 
boshqa 
istalgan server manzil so„roviga javob bera oladi va ish to„xtatilmaydi.