Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari kafedrasi

III. Laboratoriya ishi bajarish va topshirish tartibi:
III.1.Laboratoriya ishi kompyuterda bajariladi va fayl sifatida rasmiylashtirilgan yoki printerga chiqarilgan holda qabul qilinadi.
III.2. Laboratoriya ishi belgilangan tartibda baholanadi


Tuzuvchi: _____________________________ Yuldosheva Z.S
Bajardi:220-guruh talabasi Barnaqulov B.

Laboratoriya ishi №4
Mavzu: Ma’lumotlar bazasini loyihalashtirish jarayoni va bosqichlari (8soat)
Laboratoriya ishining maqsad va mazmuni: Ma’lumotlar bazasida ma’lumotlarning modellari haqida talabalarga ma’lumot berish.
Qo’llaniladigan jihozlar va materiallar: Pentium kompyuterlari, printer, access ofice dasturlash muhiti,videoproyektor,ekran.
Nazariy qism:
Mashina muhitida ma’lumotlarni tashkil etish ikki pog‘onadan iborat bo‘lib, mantikiy va fizik pog‘onalar bilan xarakterlanadi. Ma’lumotlarni bevosita fizik tashkil etishda ularni mashina "tashuvchisi"da joylashtirish usuli aniqlab olinadi. Zamonaviy amaliy dasturlar vositalarida ma’lumotlarni tashkil etishning bu pog‘onasi avtomatik ravishda foydalanuvchi aralashuvisiz ta’minlanadi. Odatda, foydalanuvchi amaliy dasturlar vositalarining ma’lumotlarni mantiliy tashkil etish xakidagi tushunchalar bilan operatsiyalar bajaradi. Mashina "tashuvchisi"da ma’lumotlarni mantikiy tashkil etish, foydalanilayotgan dasturiy vositalardan va mashina muxitida ma’lumotlar bilan yuritishdan bog‘liq.
Ma’lumotlarni tashkil etishning mantikiy usuli foydalanilayotgan ma’lumotlar tuzilishining turi va dasturiy vositalar orkali qullaniladigan  modelning shakli aniqlanadi.
Ma’lumotlarning modeli - bu ma’lumotlar uzaro boglangan tuzilishlari va ular ustida bajariladigan operatsiyalar to‘plamidir. Modelning shakli va unda foydalaniladigan ma’lumotlar tuzilishining turi dasturlash tizimi tilida foydalangan ma’lumotlarni tashkil etish va ishlov berish konsepsiyasini aks ettiradi.
Ma’lumki, aynan bir axborotni mashina ichki muhitida joylashtirish uchun ma’lumotlarning turli xil tuzilishlari va modellaridan foydalanish mumkin. Ulardan qaysi birini tanlash axborotlar bazasini yaratayotgan foydalanuvchining zimmasiga yuklatilgan bulib, u ko‘plab omillardan bog‘liq. Bu omillar qatoriga mavjud texnik va dasturiy ta’minotlar, hamda avtomatlashtirilayotgan masalalarning murakkabligi va axborotning xajmi kabilar kiradi.
Ma’lumotlar modeli quyidagi tarkibiy qismdan iborat:
1.Foydalanuvchining ma’lumotlar bazasiga munosabatini namoyish etishga muljallangan ma’lumotlar tuzilmasi.
2.Ma’lumotlar tuzilishida bajarilish mumkin bo‘lgan operatsiyalar. Ular ko‘rib chiqilayotgan ma’lumotlar modeli uchun ma’lumotlar tilining asosini tashkil etadi. YAxshi ma’lumotlar tuzilmasining uzigina etarli emas. Ma’lumotlarni aniklash tili (MAT) va ma’lumotlar bilan amallar bajarish tilining (MABT) turli operatsiyalari yordamida bu tuzilma bilan ishlash imkoniga ega bulish zarur.
3.Yaxlitlikni nazorat qilish uchun cheklashlar. Ma’lumotlar modeli uning yaxlitligini saqlash va himoya qilishga imkon beruvchi vositalar bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.