Vertical thinking

“VERTICAL THINKING” (vertikal fikrlash) VA “LATERAL THINKING”(lateral fikrlash)
REJA:
1. Vertikal fikrlash (VF) va lateral fikrlash (LF) ta’riflari.
2. VF va LF ning ahamiyati.
3. VF va LF ning xususiyatlari.
Vertikal fikrlash - bu odatda tanlangan, analitik va ketma-ket bo’lishni o’z ichiga olgan muammolarga yondashuv turi. Buni lateral fikrlashga qarama-qarshi deb aytish mumkin edi
Muammolarni hal qilish usuli sifatida “vertikal fikrlash” tushunchasi birinchi marta Edvard de Bono tomonidan kiritilgan va uni 1970 yilda “Lateral Thinking: Creativity Step by Step” nomli nashridan boshlab topish mumkin. Kitobda vertikal fikrlash kontseptsiyasi “tanqidiy fikrlash” bilan juda ko’p o’xshashliklarga ega ekanligini ko’rish mumkin
De Bono o’z matnida bu ikki tushunchani ajratib turuvchi asosiy omil tanqidiy fikrlash faqat aql bilan o’ylashni o’z ichiga oladi, vertikal fikrlash esa shaxsdan muammo yechimini topishda tartibni qo’llashni talab qiladi, deb tushuntiradi
Lateral (yon tomondan) fikrlash - bu darhol aniq bo’lmagan fikrlash orqali bilvosita va ijodiy yondashuv yordamida muammolarni hal qilish uslubi. Unga faqat an’anaviy bosqichma-bosqich mantiq yordamida erishib bo’lmaydigan g’oyalar kiradi. Bu atama birinchi marta 1967 yilda Edvard de Bono tomonidan “Lateral Thinking Use” kitobida ishlatilgan
Edvard de Bono, shuningdek, yonma-yon fikrlashni hazil bilan bog’laydi, chunki tanish naqshdan yangisini kutilmagan uslubga o’tkazish borligini ta’kidlaydi. Aynan mana shu ajablanib, kulgi va yangi tushunchalarni vujudga keltiradi, bu dastlab aniq bo’lmagan boshqa fikr uslubini ko’rish qobiliyatini osonlashtiradi
Lateral fikrlashni tanqidiy fikrlashdan farqlash kerak. Tanqidiy fikrlash, birinchi navbatda, xulosalarning haqiqiy qiymatini baholash va xatolarni izlash bilan bog’liq bo’lsa, lateral fikrlash xulosalar va g’oyalarning “harakat qiymati”ga ko’proq e’tibor beradi. Inson ma’lum bir g’oyadan yangi g’oyalarga o’tish uchun lateral fikrlashni qo’llaydi
Vertikal fikrlashning maqsadi ham muammoga bitta jiddiy javobni berishdir. Vertikal fikrlash, javob allaqachon mavjud bo’lgan va ketma-ket vositalar yordamida tushuntirilishi kerak bo’lgan jarayonlarda ko’proq qo’llaniladi. Shu nuqtai nazardan, vertikal fikrlash orqali olingan javob, shaxs uchun mavjud bo’lgan ma’lumotlarni ko’rib chiqishda ko’pincha “eng to’g’ri” deb hisoblanadi
Deyarli har qanday “fikrlash uslubi”ning yondashuvlari cheksiz tuyulishi mumkin, chunki odamlar bunday fikrlash usullarini deyarli har qanday jarayonlarda qo’llashlari mumkin. Biroq, vertikal fikrlashni yaratish, yoshligidanoq odamlarda tanqidiy fikrlashga undovchi vosita bo’lib xizmat qilishi kerak
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT