Vi bob. K onstitutsiya va q o n u n n in g u stu n lig I l-§. K o n stitu tsiya va qonunning ustu n ligi h a m d a uiar ning tan olinishi va bajarilishi s h a r tlig I
Download 0.67 Mb. Pdf ko'rish
|
1cnr5xHY8rW1PPFAVkFcK1rwqHz1bvIwwdVsdiHv
VI bob. K onstitutsiya va q o n u n n in g u stu n lig i l-§. K o n stitu tsiya va qonunning ustu n ligi h a m d a uiar ning tan olinishi va bajarilishi s h a r tlig i K onstitutsiya va q o n u n n in g u s tu n lig i d eg an d a n im a g a nis batan u stu n lik va nima u chun u stu n lik bo'lishini aniqlash lozim. K onstitutsiya va q o n u n n in g u stu n lig i boshqa qabul qilinadi- g an barcha hujjatlarga nisbatan (qonunosti hujjatlariga) qaratiladi. B undan tashqari, K o n stitu tsiy an ing q o n u n g a nisbatan ham u s tu n ligi mavjud. K onstitutsiyaning qonunga nisbatan ustunligi deganda, boshqa birorta qonun, uia rn in g normalari konstitutsiyaga zid bo‘lmasligi, qo n u n n in g ustunligi deganda esa, boshqa birorta qonunosti hujjatlari- n in g qonunga zid kelmasligi tushuniladi. Qabul qilinadigan har qan day boshqa hujjatlar Konstitutsiya, qonun normalarini o'zgartirishni emas, u ia rn in g amal qilishini ta ’minlashi zarur. Konstitutsiya va Q o nu n n in g ustunligi uiarning huquqiy tabiatidan kelib chiqadi. Konstitutsiya oliy yuridik ku ch ga ega alohida ta rtib d a qabul qilinadigan d av latn in g asosiy qonunidir. U xalq tom onidan (refe rendum orqali) yoki oliy vakillik organi - Oliy Majlis (parlament) tom onidan qabul qilinadi1. K onstitutsiya 0 ‘zbekiston hududida birdek k uch g a ega. 0 ‘zbekistonda qabul qilingan qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar Konstitutsiya asosida va uni ijro qilish u chun qabul qilinadi. O 'zbekiston qonunlari e n g m u h im va barqaror ijtimoiy muno- sabatlarni ta rtib g a solish uchun qabul qilinadi. Bu boradagi m u n o sab atlar O 'zbekiston Respublikasining “N ormativ-huquqiy hujjatlar to‘g ‘risida”gi Q onuni asosida tar tibga solingan bo'lib, “M am lak atim iz d a dem okratik islohotlar- ni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish k o n sep siy asi”da belgilangan u stu v or vazifalarning ijrosi sifatida 2012-yil 24-dekabrda ushbu q o n u n n in g yangi tahriri qabul qilin di. Q o n u n d a normativ-huquqiy hu jjatlarnin g turlari, u ia rn in g kirn 1 Konstitutsiya qabul qilish tartibi darslikning I bobida berilgan. 110 www.ziyouz.com kutubxonasi tomonidan qabul qilinishi, bir-biri bilan munosabatlari, huquqiy ekspertizadan o'tkazish tartibi belgilab qo'yilgan'. Konstitutsiya va q o n u n n in g ustunligi yana bu masala konsti tutsiyada rnaxsus belgilanganligida ham ko'rinadi. Konstitutsiya ning III bobi “K onstitutsiya va qonunning u stun ligi” deb nomlanib, bu konstitutsiyaviy tu z u m n in g asoslari, asosiy prinsipi sifatida bel- gilanganligini ko'rsatadi. K onstitutsiyaning ustunligi — bu Konstitutsiyaning prinsipla- ridan biridir. Konstitutsiya va q o n u n la r ijtimoiy m unosabatlarni tartibga soladi. U la rn in g barcha qoidalarining bajarilishi, bu qoidalarning bajarilishi shartligi davlatga, davlat organlariga, fuqarolarga, ja- moat birlashmalariga, barcha nodavlat tashkilotlariga taalluqlidir. Konstitutsiya va q o n un n in g asosiy xususiyati ham ularning qoidalari bajarilishi shartligidir. Buning uchun jamiyatning barcha a’zolari, tuzilm alari Konstitutsiya va qonunlarni so'zsiz tan olishi kerak. Konstitutsiya va qonunlarni tan olish uchun ular-ni bilish zarur. Konstitutsiya va qonunlar jamiyat a’zolariga turli shakldagi bilimlar berish, tashviqot-targ'ibot olib borish natijasida yetkazila- di. Bunda, ta ’lim m u assasalari va ommaviy axborot vositalarining roli katta. Qonunlarni tan olish ularni so'zsiz bajarish demakdir. Q o nunlarni bajarish majburiy, lekin ular ongli, ixtiyoriy bajarilganda samarasi ko‘proq bo'ladi. Konstitutsiya va qonunlarning ustunligi va so'zsiz tan olini- shi konstitutsiyaning o'zida konstitutsiyaviy qoida sifatida belgilab qo'yilgan bo'lib, bu m a zku r qoidaning ahamiyatini yanada oshiradi (15-modda). Konstitutsiya va q o n u n n in g ustunligi deganda, u larnin g nor ma va qoidalari boshqa har qanday huquqiy hujjatlardan yuqori turishi tushuniladi. Boshqa barcha huquqiy hujjatlar farmon, qa- ror, farmoyish, buyruq, yo'riqnoma, nizomlar ularga mos bo'lishi shart. IQ a ra n g : O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlari to’plami. - Т.: 2007. - 96-102-betlar. Ill www.ziyouz.com kutubxonasi K onstitutsiya va q o n u n n in g ustunligi, boshqa qonunosti huj- jatlari bilan K onstitutsiya h am da qonun n o rm alari orasida ziddi- yatlar, kelishmovchiliklar kelib chiqqanda, K onstitutsiya va qonun- la rn in g am al qilishi bilan t a ’minlanadi. K onstitutsiya va qonun ustuvorligini t a ’m inlash d a, birinchi- dan, qonunlarni bilish m u h im a h am iy at kasb etsa, ikkinchi muhim sharti, qonunlarni h u rm a t qilishdir. B u n g a juda k a tta va keng qam- rovli tu sh u n tirish , t a r g ‘ibot-tashviqot olib borish bilan birga, shax- siy o'rnak ko'rsatish orqali erishiladi. S haxsiy o 'rn ak ko'rsatish har qanday tashviqot va ta rg 'ib o td a n ham s am ara li bo'lishi mumkin. H a r bir shaxs, u m a n sab d o r sh ax sm i, davlat xizmatchisimi, oddiy xizm atchim i yoki oddiy fuqaromi, q o nu n larn i h u rm a t qilib, л h ar qanday holda ham ularni bajarsa, bu b o sh q alarg a ibrat bo'lishi m um kin. Ayniqsa, m a n sab d or s h a x s la r n in g q o n u n la rn in g ustunligini e’tirof etishi va bajarishi boshqa xo d im larn in g h am qonunlarga shunday m unosabatda bo'lishiga olib kelishi m u m kin . Q on u n larn i bajarmaslik, u larga rioya qiimaslikni oqlovchi hech qanday bahona, sabablar bo'lm asligi qonun ustuvorligini ta ’minlaydi. H ech narsa, ya’ni davlat m anfaatim i, jam o at manfaati- mi, jam oat birlashmalari m anfaatim i qonun buzilishiga olib kelma- sligi kerak. Konstitutsiya va qonun ustuvorligini so'zsiz tan olish huquqiy davlatning sharti hisoblanadi. Bu fuqarolar huquq va erkinliklarini ta ’minlash, ijtimoiy m unosabatlarni to'g'ri tashkil qilish, konstitu tsiyaviy tu z u m n in g barqarorligini t a ’minlash, bozor munosabatla- rini shakllantirish garovidir. “Huquqiy d avlatning asosiy belgisi - barcha fuqarolarning qonun oldida tengligi, Konstitutsiya va qo n u n la rn in g ustunligi t a ’m inlanishidir” 1. Konstitutsiya va q o n u n n in g ustunligini so'zsiz tan olish kons titutsiyaviy qoida sifatida o'rnatilgan bo'lsa-da, hayotda shu qoida- ga am al qilmaslik hollari uchrab turadi. Bu qonunlarni bilmaslik yoki bilib turib unga bepisandlik bilan qarash, shaxsiy ham da idora m an fa atlarin i u stu n qo'yish natijasida vujudga keladi. ] K arim ov I.A. 0 ‘zbekiston - kelajagi buyuk davlat. - Т.: O'zbekiston, 1992. _ 38-bet. 112 www.ziyouz.com kutubxonasi Idoraviy m anfaatlarni u stun qo‘yish natijasida ba’zi qonunosti hujjatlarini Konstitutsiya va qonunlarga zid tarzda qabul qilish hol- lari uchrab, bu u m u m iy m anfaatga zarar yetkazishi mumkin. S h u n in g uchun Konstitutsiya va qonunlarning ustunligi prinsipini buzish huquqbuzarlik hisoblanib, javobgarlikni keltirib chiqaradi. K onstitutsiya va qonunlarning ustunligini ta ’minlashda turli tuzilmalar ishtirok etib, bunda Konstitutsiyaviy sud alohida o'rin tutadi. Download 0.67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling