Vinochilik texnologiyasi va sanoat uzumchiligi

9.MEHNAT MUHOFAZASI
Mamlakatimizda so‘nggi paytlarda insoniyat texnogen va tabiiy ko‘rinishga ega ko‘plab muamolar bilan duchor bo‘lmoqda. O‘z navbatida shuni aytish kerakki, ko‘pgina xolatlarda korxonalarda mehnat va texnika xavfsizligiga to‘laqonlik yo‘lga qo‘yilganligi natijasida oldi olinishi mumkin bo‘lgan xarakatlarga yo‘l qo‘yilmoqda. XXI asr texnika taraqqiyotlari yuqori nuqtaga chiqqan bir sharoitda inson mehnati va texnikalari xavfsizligi harakatini ta’minlash eng muhim masalalardan biri bo‘lib tuzildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil «Mehnatni muhofaza qilishga doir me’yoriy hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish va ishlab chiqish to‘g‘risida»gi 267-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Mehnatni muhofaza qilish qoidalari va normalarini qayta ko‘rib chiqish va joriy etish dasturi» ijrosi va O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining 2007 yil 6 iyundagi 20-15-142/22-sonli xati ijrosini ta’minlash maqsadida buyuraman:
1. «Spirt ishlab chiqarish xodimlari uchun mehnat muhofazasi qoidalari» ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Ushbu buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab o‘n kun o‘tgandan keyin kuchga kiritilsin.
3. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 2008 yil 28 maydagi «Spirt ishlab chiqarish xodimlari uchun mehnat muhofazasi qoidalari»ni tasdiqlash haqidagi 14-27-sonli buyrug‘i bekor qilinsin.
Spirt ishlab chiqaruvchi har bitta korxona GOST 17.2.3.02-78 bo‘yicha xavfli va zararli ishlab chiqarish hamda texnologik jarayonlar, ishlab chiqarish omillari, ularning tasnifi, yuzaga kelish manbalari, ishchilarga ta’sir qilish xususiyatlari va salomatlik uchun xavflilik darajasi va kelgusidagi oqibatlari to‘g‘risida to‘liq va xolisona ma’lumotga ega bo‘lishi lozim.
Ma’lumki, bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida mehnatni muhofaz qilishning huquqiy, texnik va sanitariya, gigiena qoidalari bilan belgilab qo‘yilgan qonunlari qabul qilingan va yuqorida tahrir qilingan qoidalar umumiy talablari darajasida ishlab chiqilgan.
Bunda ishlab chiqarishdagi katta jarayonlar hisobga olinadi. Bunda ishlab chiqarish muxiti va sharoiti insonni ishlab chiqarish qurollari o‘rtasidagi texnologik jarayonning borishi mehnat qilishni va ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqalardir.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq har bir kishi mehnat qilish, qonunda belgilangan tartibda erkin ish tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash va ishsizlikdan himoyalanish xuquqiga egadir. Majburiy mehnat ta’qiqlanadi. Respublikamizda mehnat qonunchiligi faqatgina ish sharoitini yaxshilash va baxtsiz hodisalarning oldini olish vazifalarigina ko‘rib chiqilmay, balki xodimlarni ishdan bo‘shatishni va xodimlar bilan korxona ma’muriyati o‘rtasidagi munosabatlarni muhokama etishni tartibga soladi va mehnatkashlar manfaatini himoya qiladi.
Masalan: 16 yoshda to‘lmagan shaxslarni ishga qabul qilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Kasb xunar bilim yurtlarining o‘quvchilarini 14 yoshda to‘lgandan keyin ota-onasning roziligi bilan engil ishlarni bajarishga qabul qilishga yo‘l qo‘yiladi.
18 yoshga to‘lmagan o‘smirlar og‘ir ishlarda va mehnat sharoiti zararli yoki xavfli bo‘lgan ishlarda foydalanish ta’qiqlandi.
Ularni meditsina ko‘rigidan o‘tkazilgandan keyingina ishga qabul qilinadi, shuningdek har yili meditsina ko‘rigidan o‘tib turishlari shart. 18 yoshga to‘lmagan o‘smirlarning tungi va ish vaqtidan tashqari ishlarga jalb.
Odamning quloqlari 2*10 dan 20 Ra atrofidagi tovush bosimlarini qabul qilish qobiliyatiga ega. Bu chegaralardan yuqorida quloqlarda og‘riq seziladi, bosh aylana boshlaydi, quloqlardan qon ketadi, quloq pardasi yirtilishi mumkin.
Tovushlar chastota poloslari bo‘yicha normallanadi. Bu poloskarda yuqori va pastki chastotalarning nisbati 2 ga teng. Bunday polosa oktava deyiladi. Normalarda o‘rtacha chastotasi 63 dan 8000 ta bo‘lgan 8 ta oktava polosalari shovqinni normalashda xisobga olinmaydi, chunki ular kuchsiz eshitiladi.
Titrash va vibratsiya stanoklar ishlaganda, transportda dostoki elektr yoki pnevmatik asboblardan foydalanishda hosil bo‘ladi.
Shovqin va vibratsiyadan ximoyalanish etish ta’qiqlanadi.