Vizual qo’shaloq yulduzlar

Aim.uz

Vizual qo’shaloq yulduzlar
Qo’shaloqligi teleskop yordamida aniqlanadigan yulduzlarga vizual qo’shaloq yulduzlar deyiladi. Yo’ldosh yulduzning asosiy yulduzga nisbatan ko’rinma orbitasini, yo’ldoshni uzoq vaqt davrlarida kuzatish natijasida aniqlaydilar, bunday orbitalar hamma vaqt ellipsdan iborat bo’lib chiqqan. Ko’p holda yakka yulduzni murakkab harakatini kuzatish asosida uning yo’ldoshi borligi aniqlanadi. Yo’ldosh asosiy yulduzga juda yaqin joylashgan bo’lishi yoki yorqinligi juda kichik bo’lganligi uchun ko’rinmaydigan bo’lishi mumkin. Ana shunday usul bilan birinchi oq karliklar, Sirius va Protsion yo’ldoshlari borligi aniqlangan edi.

Vizual qo’shaloq yulduzlarning ko’rinma orbitalari, ularning haqiqiy orbitalarini kartinali tekislikdagi (ko’rish nuriga osmon sferasida perpendikulyar tekislik) proyeksiyasidan iboratdir. Shuning uchun orbitalarini barcha elementlarini bilishda eng avval orbita tekisligini kuzatuvchiga nisbatan burchagi i-ni bilish kerak. i – yulduz orbita tekisligini kartinali tekislik, ya’ni ko’rish nuriga perpendikulyar bo’lgan tekislik orasidagi burchakni bilish kerak. Bu burchakni agar har ikki yulduz ko’rinuvchan bo’lsa topish mumkin. i burchakni topish shunga asoslanganki, ko’rish nuriga perpendikulyar tekislikga proyeksiyalanganda, asosiy yulduz ko’rinma orbita ellips fokusida bo’lmay qandaydir boshqa ichki nuqtasida bo’ladi. Bunday nuqtani joyi bir qiymatli i va periastr nuqtani uzunlamasi ω bilan aniqlanadi. Shunday qilib i, ω va ekssentrisitet e - larni topish aniq geometrik masaladan iborat bo’ladi. P, T elementlar bo’lsa kuzatishdan topiladi.

Orbitaning haqiqiy a qiymati va ko’rinma a' qiymati quyidagi formula bilan bog’langan bo’ladi:

Kuzatishdan a' va shuning uchun a qiymatlari burchak birliklarida topiladi. Yulduzlarning paralaksini bilgan holdagina, katta yarim o’qlarni astronomik birliklarda (a.b.) topish mumkin.

Oxirgi yillarda 60000 ga yaqin visual qo’shaloq yulduzlar qayd etilgandir. Ulardan taxminan 20000 tasini orbital harakati topilgan bo’lib davri 2,62 yildan, ko’pchiligi ming yildan oshiq bolib chiqdi.