Volume-26, Issue-2, January–2023 1

Kalit so’zlar: iqtisodiy, geografik, sanoat, qishloq xo’jaligi 
Kirish. Shahar atrofi xo’jalik tarmoqlarini tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy omillarini 
hisobga olgan holda hududiy tashkil qilish, shahar aholisini oziq-ovqat mahsulotlari va 
rekrasiya resurslari, sanoatni esa xomashyo bilan ta’minlash hamda ekologik 
muvozanatni yaxshilashda muhim ahamiyatga ega. G.M. Lapponing (1997) fikricha, 
shaharning atrof hududlar bilan o’zaro ta’siri ularni o’rganishda hududiy yondashuvni 
taqozo qiladi chunki, bunday yondashuv shaharlar hududining xo’jalik differinsiyasi 
natijasi va omili sifatida tahlil qilish imkonini beradi. Hududiy yondashuvsiz 
shaharning mohiyatini, uning nima sababdan aynan shu yerda paydo bo’lgani, 
bajardigan funksiyalarini rivojlanish yo’nalishlari va istiqbollarini anglash qiyin. Shu 
bois, shaharlarni uning atrof hududidan ajralgan holda o’rganish ham, loyihalashtirish 
ham mumkin emas. Tahlillar shuni ko’rsatadiki, Respublikamizda yirik shaharlar va 
sanoat markazlari atrofida qishloq xo’jaligini ixtisoslashtirish hozirgi kunga qadar 
yetarlicha tadqiq etilmagan. Bu o’z navbatida, shahar va shahar atrofi aholisini meva, 
sabzavot, poliz, go’sht, sut, quritilgan va konservalangan mahsulotlar, ishchi kuchi, 
toza suv, havo bilan to’laroq ta’minlash nuqtai nazardan ham muhimdir. Bu borada 
I.Tyunenning izlanishlari diqqatga sazavor. U birinchi bo’lib Shahar atrofida qishloq 
xo’jaligi tarmoqlarini hududiy joylashtirish tizizmini yaratdi. I.Tyunen iste’mol 
markazi atrofida yerdan unumli foydalanish maqsadida qishloq xo’jaligining turli 
tarmoqlarini halqasimon joylashtirish lozim, degan g’oyani ilgari surdi. Shahar atrofi 
xo’jaliklari ko’pgina yirik markazlar atrofida shakllangan bo’ladi. Ma`lumki, 
Kattaqo’rg’on shahri respublikamizdagi yirik shaharlardan biri hisoblanadi shunday 
ekan shahar atrofi xo’jaligini alohida o’rgainish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Shuningdek shahar atrofi xo’jaligining hududiy tashkil etish mintaqaning relyefi va 

---