- Kurtak-bu boshlanglch novda. Vegetativ kurtak o‘sim- liklaming boshlanglch bargli novdasidir. Generativ kurtak esa boshlang‘ich to‘pgul yoki guldir. Har qanday novda kurtakdan hosil boiadi. Kurtaklar, odatda, barglar qoltiglda bittadan yoki bir nechtadan joylashadi. 0‘simliklaming turiga qarab kurtaklar mayda, yirik va turli shaklda boiadi. Terak, chinor, soxta kashtan, nastarin kabilaming kurtagi yirik; tut, tol, qayrag‘och, o‘rik, olma va boshqalaming kurtagi nisbatan mayda boiadi. Ana shunday kurtaklarga qarab o‘simliklar
- turini aniqlash mumkin. Kurtaklar novdada ketma-ket, qarama-qarshi halqa hosil qilib joylashadi. Shuningdek, ular novdaning uchida ham joylashadi. Novdaning uchida joylashgan kurtaklar uchki kurtak, yonida joylashganlari yon kurtak deb ataladi.
Shuningdek, yana qo‘shimcha kurtaklar ham bo‘ladi. Quyida ko'pchilikka tanish manzarali o‘simlik- terakning kurtaklari bilan tanishamiz. Ular novdada ketma-ket joylashadi, eng uchidagi kurtak yirik, pastdagilari maydaroq bo‘ladi. Terakning kurtaklari tashqi tomondan pishiq qobiq (tangacha barg) bilan o‘ralgan. Bu qobiq ularni, ayniqsa, qishning qattiq sovug"idan, kasallik tug'diruvchi bakteriya, zamburug‘lardan saqlaydi. Kurtaklar uzunasiga kesib qaralsa, qobig‘i ostida joylashgan boshlang‘ich poyani va zich boiib joylashgan boshlang‘ich barglarni ko‘rish mumkin (36-rasm). Olimlarning ta’kidlashicha, kurtaklar qishki tinim davrini o‘tsa, yaxshi o‘sadi. Tajribadan shu narsa ma’lumki, kech kuzda barglar to‘kilgandan keyin daraxt va butalar- ning shoxlaridan kesib olib siivga solib qo‘yilsa, kurtaklar ko‘p vaqtgacha bo‘rtmay turaveradi. Agar shoxchalar yanvarning ikkinchi yarmi va fevralda suvga solib qo‘yilsa, kurtaklari tez o‘sa boshlaydi. - Olimlarning ta’kidlashicha, kurtaklar qishki tinim davrini o‘tsa, yaxshi o‘sadi. Tajribadan shu narsa ma’lumki, kech kuzda barglar to‘kilgandan keyin daraxt va butalar- ning shoxlaridan kesib olib siivga solib qo‘yilsa, kurtaklar ko‘p vaqtgacha bo‘rtmay turaveradi. Agar shoxchalar yanvarning ikkinchi yarmi va fevralda suvga solib qo‘yilsa, kurtaklari tez o‘sa boshlaydi.
- O'zbekiston sharoitida daraxt kurtaklari janubiy hudud- larda (Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlarida) shimoliy hududlardagiga qaraganda oldinroq (yanvar oyidan) bo'rtadi. Kurtaklarning bo‘rtib, yangi barg yoki gul chiqarishi ma’lum bir vaqt ichida o‘tadi. Bu davr faza deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
