X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Yetishtirish texnologiyasi. O'tmishdosh.
Almashlab ekishning har xil 
dalalarida joylashtirish mumkin. 0„g„it yetarli boimasa qo„noq almashlab 
ekishning oxirgi dalasiga joylashtiriladi. Amal davrida N45 me‟yorda 
o„git qoilash pichan hosilini 5 s/ga oshiradi.
Ekish me‟yori quruq choilarda 8-12 kg/ga, o„rmon choilarda 15 
kg/ga, suvli yerlarda 20 kg/ga. Ekish usuli yoppasiga qatorlab oddiy 
pichan Olish uchun va keng qatorlab urug„ yetishtirish uchun qoilanadi. 
Ekish chuqurligi 2-4 sm. Qoiioq sudan o„ti ekiladigan muddatda ekiladi.
Maysa ko„karib chiqqandan keyin qator oralariga ishlov beriladi.
Hosilni yigish. Pichan uchun hosil ro'vaklanish davrida o„ri- ladi. 
0„rish balandligi 7-8 sm, agar o'rish balandligi 4-5 sm boisa, qo„noq 
qayta o„sib chiqmaydi. Urug
1
olish uchun boshoqchalar sarg„ayganda, 
urugi qotganda yigiladi. Hosil kombaynlarda yigiladi. Urug„ tozalanadi, 
quritiladi, 12-14% namlikda saqlanadi.
258

---

Bir yillik mastak 
Ahamiyati
. Bir yilik mastak muhim yem-xashak ekin. Pichan va 
ko„katini mollarning barcha turlari yaxshi yeydi. Gullash davrini 
boshlanishida proteinning miqdori 16,7% boMadi. Ekilgan yili ko„p ko„kat 
hosil beradi. 
Sistematika va morfologiyasL
Bir yillik mastak 
(Lolium multiflorum 
Lam. var. westervololicum)
popuk ildiz tizimiga ega. Ildizi asosan 
tuproqning haydalma qatlamida joylashgan. Ayrim ildizlar tuproqning 100 
sm chuqurligiga kirib boradi. Poyasi ingichka, balandligi 50 -60 sm, goho 
90 sm. Bargi oddiy, ingichka, uzun boMadi, pastki qismida yaltiroq, ustki 
qismi g„adir-budur, och yashil rangli, eni 5-8 mm. Gul to„plami g„ovak 
boshoq, uzunligi 10- 25 sm, boshoqchalar soni 12-25 dona. Boshoqchalari 
lansetsimon, 
6- 
12 ta gulli, uzunligi 2,5 sm. Boshoqcha qobiqlari yakka, qiltiqsiz. Gul 
2 ta gul qobig„i, 2 ta tumshuqchali tuguncha, 3 ta changdonlar, Tashqi gul 
qobiq qiltiqli. Qiltiqlari tishchali, uzunligi 6-8 mm. Pastki gul qobiqlari 
qiltiqsiz bo„ladi. Urug„i kulrangli. 1000 ta urug'ning vazni 2,5-3,0 g. 
BiologiyasL
Urug„i 1-4 °C haroratda unib chiqadi. O'sib chiqishi 
uchun maqbul harorat 20-25 °C. Maysa -2-3 °C sovuqqa bar- doshli. 
Bu namsevar o„simlik qurg„oqchilikka chidamsiz. Suv tanqis- ligida 
tuplanish kamayadi, poya past boiadi, hosil kamayadi. Bir yillik mastak har 
xil tuproqlarda o„saveradi: qumoq, quritilgan torfli tuproq, qumli va 
sernamli tuproqlar. Azotli o„g„itlarga talabchan. 
Bir yillik mastak unib chiqish davrda bitta murtak ildizi bilan o„sib 
chiqadi. Tuplanish davri o„simlikda 3-4 ta barg rivojlanganda boshlanadi. 
Yoppasiga qatorlab ekiiganda tuplanish darajasi 3-6 ta ga teng bo„ladi. Tup 
soni siyrak boiganda tuplanish darajasi 200 tagacha boradi. Yangi 
poyalaming rivojlanishi amal davrida davom etaveradi. Shuning uchun bir 
amal davrida bir necha marotaba o„riladi. 
Bir yillik mastakda yer ustki ko„kat massasi tez shakllanadi. Bu 
tezpishar o'simlik. Gullash 35-60 kunda kuzatiladi, amal davri 60-90 kun 
davom etadi. Shuning uchun bu o„simlikni shimoliy mintaqalarda 
yetishtirish mumkin. Bunda 1-2 o„rim beradi. Ikkinchi 
259

---

o„rirrming hosili birinchisining 70% ni, uchinchi o„rimida birinchi- ning 
30% ni tashkil qiladi. Birinchi va ikkinchi o„rimning orasi 30- 35 kun, 
ikkinchi va uchinchi o„rimning orasida 45-50 kun bo„ladi.