Xabibjonova gulxayoning

3. O'zbekistonning xalqaro reytinglardagi ko'rsatkich-larini ko'tarishning 
tarixiy va siyosiy ahamiyati 
Xalqaro tashkilotlar davlatlar o„rtasidagi munosabatlarda maqsad va 
manfaatlari, harakat yo„nalishlariga, jahon siyosatida tutgan o„rni va roliga qarab 
turlicha ahamiyat kasb etadi. Ular turli tarixiy sharoitlarda vujudga kelgan bo„lib, 
siyosiy faoliyat subyektlari sifatida bir-biridan farq qiladi va xalqaro siyosatda 
turlicha mavqeni egallaydi. 
O„zbekistonning tashqi siyosatda mintaqalararo xavfsizlikni ta‟minlashda 
xalqaro tashkilotlar faoliyatidan, ularning dasturlaridan ham keng foydalanishi 
istiqbolli natijalarni ko„rsatadi. Ko„pgina mintaqaviy tashkilotlar, chunonchi, 
NATO, EKO, Islom konferensiyasi, Qo„shilmaslik harakati va boshqalar bilan ham 
samarali hamkorliklar yo„lga qo„yildi. 1994 yil iyul oyida O„zbekiston NATOning 
“Tinchlik yo„lidagi hamkorlik” dasturiga qo„shildi. Bu dasturga ko„ra O„zbekiston 
harbiy qismlari Shimoliy Karolina (AQSH) dagi Kemp Lejyup dengiz piyodalari 
poligonida o„tkazilgan harbiy mashqlarda, O„zbekiston hududida amerikaliklar 
bilan o„tkazilgan desantchilarning “Ultrabalans-96” harbiy mashqlarida 
qatnashdilar. Shuningdek, Respublika harbiy bilim yurti talabalari 1997 yil 
Norvegiyada o„tkazilgan “Kooperativ bankers-97” mashqlarida ham qatnashdilar. 
Bu kabi hamkorliklar jangchilarimiz uchun o„ziga xos mahorat maktabi, tajriba 
bo„lib, ularning jangovarlik qobiliyatini oshirishlariga yordam berdi. 1999 yil 
aprelda I.A.Karimovning NATO (Shimoliy Atlantika Ittifoqi) qoshidagi “Tinchlik 
yo„lidagi hamkorlik” dasturida ishtiroki Markaziy Osiyo mintaqasida kollektiv 
xavfsizlik va barqarorlikning keng tizimini vujudga keltirishni rejalashtirishda 
O„zbekistonning ishtirokini kafolatladi. 
O„zbekistonning tashqi siyosatda mintaqalararo xavfsizlikni ta‟minlashda 
xalqaro tashkilotlar faoliyatidan, ularning dasturlaridan ham keng foydalanishi 
istiqbolli natijalarni ko„rsatadi. Ko„pgina mintaqaviy tashkilotlar, chunonchi, 
NATO, EKO, Islom konferensiyasi, Qo„shilmaslik harakati va boshqalar bilan ham 
samarali hamkorliklar yo„lga qo„yildi. 1994 yil iyul oyida O„zbekiston NATOning 

---

“Tinchlik yo„lidagi hamkorlik” dasturiga qo„shildi. Bu dasturga ko„ra O„zbekiston 
harbiy qismlari Shimoliy Karolina (AQSH) dagi Kemp Lejyup dengiz piyodalari 
poligonida o„tkazilgan harbiy mashqlarda, O„zbekiston hududida amerikaliklar 
bilan o„tkazilgan desantchilarning “Ultrabalans-96” harbiy mashqlarida 
qatnashdilar. Shuningdek, Respublika harbiy bilim yurti talabalari 1997 yil 
Norvegiyada o„tkazilgan “Kooperativ bankers-97” mashqlarida ham qatnashdilar. 
Bu kabi hamkorliklar jangchilarimiz uchun o„ziga xos mahorat maktabi, tajriba 
bo„lib, ularning jangovarlik qobiliyatini oshirishlariga yordam berdi. 1999 yil 
aprelda I.A.Karimovning NATO (Shimoliy Atlantika Ittifoqi) qoshidagi “Tinchlik 
yo„lidagi hamkorlik” dasturida ishtiroki Markaziy Osiyo mintaqasida kollektiv 
xavfsizlik va barqarorlikning keng tizimini vujudga keltirishni rejalashtirishda 
O„zbekistonning ishtirokini kafolatladi. 
O„zbekiston bilan YEXHT (Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti) 
bilan hamkorligi ham o„z samarasini bera boshladi. 1992 yil 26 fevralda 
O„zbekiston YEXHT kengashining yakunlovchi hujjatiga imzo chekib, ikki 
o„rtadagi hamkorliklar boshlandi. Mazkur hujjat imzolangan vaqtdan beri 
O„zbekistonning Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti bo„linmalaridagi 
ishtiroki tobora kengayib bormoqda. YEXHTning Markaziy Osiyo bilan aloqalari 
bo„yicha Byurosi mintaqada barqarorlikni ta‟minlash maqsadida mintaqadagi 
respublikalar bilan hamkorlikni yo„lga qo„yib olgani quvonarli holdir. Ushbu 
byuroning tashabbusi bilan Toshkentda YEXHTning “Inson huquqlari bo„yicha 
milliy institutlar”, “Ommaviy axborot vositalari demokratlashtirish sharoitida” 
mavzusidagi bir qator anjumanlari o„tkazildi. Seminarlar Markaziy va Sharqiy 
Yevropada inson huquqlari bo„yicha milliy institutlar faoliyatini rivojlantirish, xalq 
ta‟limi va ommaviy axborot vositalarining inson huquqlari sohasidagi roli 
masalasini ko„rib chiqdi. Bunday yig„ilishlarda O„zbekistonning ishtiroki 
tinchilikparvar tashqi siyosat yuritishida asosiy omil bo„lib qoldi. 
O„zbekiston bilan YEXHT (Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti) 
bilan hamkorligi ham o„z samarasini bera boshladi. 1992 yil 26 fevralda 

---

O„zbekiston YEXHT kengashining yakunlovchi hujjatiga imzo chekib, ikki 
o„rtadagi hamkorliklar boshlandi. Mazkur hujjat imzolangan vaqtdan beri 
O„zbekistonning Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti bo„linmalaridagi 
ishtiroki tobora kengayib bormoqda. YEXHTning Markaziy Osiyo bilan aloqalari 
bo„yicha Byurosi mintaqada barqarorlikni ta‟minlash maqsadida mintaqadagi 
respublikalar bilan hamkorlikni yo„lga qo„yib olgani quvonarli holdir. Ushbu 
byuroning tashabbusi bilan Toshkentda YEXHTning “Inson huquqlari bo„yicha 
milliy institutlar”, “Ommaviy axborot vositalari demokratlashtirish sharoitida” 
mavzusidagi bir qator anjumanlari o„tkazildi. Seminarlar Markaziy va Sharqiy 
Yevropada inson huquqlari bo„yicha milliy institutlar faoliyatini rivojlantirish, xalq 
ta‟limi va ommaviy axborot vositalarining inson huquqlari sohasidagi roli 
masalasini ko„rib chiqdi. Bunday yig„ilishlarda O„zbekistonning ishtiroki 
tinchilikparvar tashqi siyosat yuritishida asosiy omil bo„lib qoldi. 
1996 yilda Lissabon shahrida YEXHTning sammiti bo„lib, O„zbekiston 
rahbariyati xavfsizlik doirasiga kiruvchi qarashlarini bayon etdi. Mazkur 
anjumanda Birinchi Prezidentimiz yig„ilish ishtirokchilariga Markaziy Osiyo 
mintaqasini yadrosiz zona, deb yana bir bor e‟lon qildi. O„zbekiston 
rahbariyatining mojarolar kuchayib borayotgan yerlarga qurol-yarog„ yetkazib 
berishni to„xtatish haqidagi fikri Lissabon uchrashuvining yakunlovchi hujjatiga 
kiritildi. 
1999 yil 18-19 noyabr kunlari mazkur tashkilotga a‟zo 54 mamlakat 
rahbarlarining Turkiyaning Istambul shahrida oliy darajadagi uchrushuvi bo„lib, 
mazkur anjumanda ancha dolzarb muammolar, jumladan, Yevropada xavfsizlik va 
hamkorlikni mustahkamlashning asosiy tamoyillari ishlab chiqilgan edi. 
Yig„ilishda O„zbekiston rahbarining ma‟ruzasi dunyo mamlakatlari iqtisodiy 
taraqqiyotini, fuqarolarning ijtimoiy turmush tarzini faqatgina xavfsizlik 
ta‟minlagandagina amalga oshirish mumkinligiga qaratildi. O„zbekiston Birinchi 
Prezidenti yig„ilishda global ahamiyatga ega bo„lgan terrorizmga qarshi markaz 
tuzish haqidagi taklifini kiritdi va turli qabih niyatdagilarga yordam berayotgan 

---

tishkilotlarni ildizi bilan yo„qotish orqaligina mamlakatlar va xalqlarning 
xavfsizligini ta‟minlash mumkinligini alohida ta‟kidladi. 
1999 yil 18-19 noyabr kunlari mazkur tashkilotga a‟zo 54 mamlakat 
rahbarlarining Turkiyaning Istambul shahrida oliy darajadagi uchrushuvi bo„lib, 
mazkur anjumanda ancha dolzarb muammolar, jumladan, Yevropada xavfsizlik va 
hamkorlikni mustahkamlashning asosiy tamoyillari ishlab chiqilgan edi. 
Yig„ilishda O„zbekiston rahbarining ma‟ruzasi dunyo mamlakatlari iqtisodiy 
taraqqiyotini, fuqarolarning ijtimoiy turmush tarzini faqatgina xavfsizlik 
ta‟minlagandagina amalga oshirish mumkinligiga qaratildi. O„zbekiston Birinchi 
Prezidenti yig„ilishda global ahamiyatga ega bo„lgan terrorizmga qarshi markaz 
tuzish haqidagi taklifini kiritdi va turli qabih niyatdagilarga yordam berayotgan 
tishkilotlarni ildizi bilan yo„qotish orqaligina mamlakatlar va xalqlarning 
xavfsizligini ta‟minlash mumkinligini alohida ta‟kidladi. 
O„zbekiston bilan YEXHT o„rtasidagi munosabatlarda millatlararo 
munosabatlarga oid masalalar ham muhim o„rin tutmoqda. 
O„zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 2011 yil 29 
martda Oqsaroyda YEXHTning kamsonli millatlar masalalari bo„yicha Oliy 
komissari Knut Vollebekni qabul qilishi va u bilan maslahatlashuvlar ham ikki 
o„rtadagi hamkorliklar rivojiga xizmat qildi. 
Uchrashuvda O„zbekiston bilan YEXHTning kamsonli millatlar masalalari 
bo„yicha Oliy komissari idorasi o„rtasidagi hamkorlikning bugungi holati va 
istiqbollariga oid, shuningdek, tomonlarni qiziqtirgan boshqa masalalar ham ko„rib 
chiqildi. 
Uchrashuvda O„zbekiston bilan YEXHTning kamsonli millatlar masalalari 
bo„yicha Oliy komissari idorasi o„rtasidagi hamkorlikning bugungi holati va 
istiqbollariga oid, shuningdek, tomonlarni qiziqtirgan boshqa masalalar ham ko„rib 
chiqildi.