Xalq ta’limi tizimini moliyalashtirish

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruv akademiyasi qoshidagi Yoshlar muammolarini o’rganish va istiqbolli kadrlar tayyorlash instituti 4 oylik qayta tayyorlov kursi 1-guruh tinglovchilari

Xalq ta’limi tizimining hozirgi holati, muammo va yechimlar

Xalq ta’limidagi tizimli muammolar:

• Xalq ta’limi tizimini moliyalashtirish;
• Maktabning ichki muhiti va ta’lim sifati;
• Kadrlar masalasi;
• Ta’limdagi byurokratiya;
• Ota-onalar bilan hamkorlik.

Ta’lim tizimi ustidan davlat rahbarligi, avvalo, quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

• ta’lim tizimi maqsadlarini aniqlashda;
• uning rivojlanishini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy asoslarni ishlab chiqishda;
• resurslar bilan ta’minlash va moliyalashtirishning boshqa manbalarini aniqlashda;
• qo‘yilgan maqsadlarga erishish jarayoni ustidan monitoringni amalga oshirishda.

Maktаb ta’limi Jamg‘armasi mablag’larini maqsadli sarflash

byudjet mablag‘larini hamda yuridik va jismoniy shaxslarning homiylik mablag‘larini, xorijiy kreditlar va grantlarni to‘plash

buziladigan maktablar o‘rniga yangilarini qurish, kapital tiklash, joriy va kаpital ta’mirlash, maktablarni o‘quv- laboratoriya uskunalari, kompyuter texnikasi, maktab partalari va jihozlari, sport buyumlari bilan jihozlash hajmlarini moliyalashtirish

Dasturni amalga oshirish bo‘yicha Jamg‘arma mablag‘laridan qat’iy maqsadli foydalanish ustidan monitoringni ta’minlash

Moliyalashtirish manbalari

davlat budjetida alohida satr bilan ko‘zda tutilgan budjet ajratmalari;

mahalliy budjetlarning soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha prognoz qilingan tushumlaridan ortiq qismini jalb qilishdan mablag‘lar

xalqaro moliya tashkilotlari va institutlarining grantlari va kreditlari

O‘zbekiston Respublikasi rеzidentlari va norezidentlari bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslarning homiylik yordamlari

Jamg‘armaning vaqtincha bo‘sh mablag‘larini joylashtirishdan olingan daromadlar

qonun bilan ta’qiqlanmagan boshqa tushumlar. Sarflash yo‘nalishlari

Yuqorida sanab o’tilgan moliyalashtirish manbalari bo’lishiga qaramay maktablarning moddiy-texnik bazasi deyarli yo’q, boriyam to’liqsiz holatda. Maktab ta’miri, kanselyariya, fond ajratmalari uchun mablag’lar o’z vaqtida maktablarga yetib kelmaydi yoki umuman berilmaydi.

• Ta’lim tizimi uchun yo’naltirilayotgan mablag’lar ustidan qattiq nazorat o’rnatish
• Mablag’lar maqsadli sarflanishini Kuzatuv kengashi yordamida tartibga solib turish
• Maktablarni moliyalashtirish tizimidagi byurokratik to’siqlarni bartaraf etish maqsadida hokimiyat va boshqa tashkilotlarning aralashuvisiz to’g’ridan to’g’ri mablag’larni yo’naltirish tizimini ishlab chiqish
• Yer maydoni katta bo’lgan maktablar “Maktab xo’jaligi”ni tashkil etgan holda undan tushadigan moddiyliklarni erkin e’tirof qilishiga yo’l qo’yilishi

YECHIM

O’quvchilarni baholash tizimining zamon talabiga mos emasligi

Sinflarda o’quvchilarning belgilangan me’yordan oshib ketishi(30-40 nafargacha)

Darslik kitoblarining o’quvchini kreativ fikrlashga undamaydigan, faqatgina yodlatishga qaratilgan materiallar bilan boyitilganligi

O’qituvchi va o’quvchi o’rtasida kommunikativ aloqaning yo’qligi

Dars dasturlarining qat’iy belgilanganligi

O’qituvchilarning darsni erkin mavzuda o’ta olmasligi

(DTS)

O’quvchilar uchun variativ ta’limning yo’lga qo’yilmaganligi

O’qituvchining dars yuklamasi ko’pligi

Maktablardagi muhitning havas qilarlik darajada emasligi va ta’lim sifatining yomonlashuvining faktorlarini quyidagilarda ko’rishimiz mumkin

Xalq ta’limi tizimida

• Maktablar soni: 9,942
• O’quvchilar soni: 6,119,440
• O’qituvchilar soni: 481,604
• Ta’lim tillari: 7 ta

Aniqlangan bo’sh ish o’rinlari soni 2909 ta

Xalq ta’limida kadrlar muammosi

• Hududlar miqyosida kadrlar taqsimoti
• O’qituvchilar yetishmasligi
• Kadrlar kompetensiyasining pastligi
• Tizimda erkak o’qituvchilarning kamligi
• Kadrlarni tanlab olish tizimi ishlamasligi
• Maoshning kamligi

Pedagogika Oliy o’quv yurtlariga kadrlar yetishmaydigan hududlar uchun alohida kvotalar ajratish

• Pedagogika Oliy o’quv yurtlariga kadrlar yetishmaydigan hududlar uchun alohida kvotalar ajratish
• Malaka oshirish kurslarini 5 yilda bir bora emas, pedagogni yillik baholash tizimini ishlab chiqqan holda ushbu baholash tizimida yetarli ballni to’play olmagan taqdirda jo’natish.
• Kadrlarni tanlab olishning zamon talablariga mos mezonlarini ishlab chiqqish
• O’qituvchilar oylik maoshini shu darajaga oshirish kerakki, ular darsdan keyin qandaydir qo’shimсha daromad toppish yo’llari haqida o’ylashmasin. Bor e’tiborini o’qish jarayonlariga qaratsin. Yuqori oylik maoshi shingdek bir muncha yetuk kadrlarni ta’lim sohasiga jalb qilishga imkon beradi.

YECHIM

Ta’limdagi byurokratiya.

Ortiqcha qog’ozbozlikning ko’pligi

Rejalashtirilmagan va maqsadsiz tekshiruvlar

Dars jarayonlarini erkin o’tishdagi to’siqlar

Ta’limdagi byurokratiyani kamaytirishga qaratilgan chora tadbirlar

• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 sentyabrdagi “Xalq ta'limini boshqarish tizimini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-5538-son Farmoni
• O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi hamda Bandlik va Mehnat munosabatlari vazirligining 2018-yil 27-yuldagi 19 q/q sonli qo’shma qarori asosida Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining pedagogik mutaxassisliklari bo‘yicha namunaviy yillik ish rejasini shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi YO’RIQNOMASI ishlab chiqilgan bo’lib, unga ko’ra ish xujjatlari soni uchtagacha qisqartirildi. Endilikda faqat kundalik, yillik ish rejalar va sinf jurnali yuritish majburiy bo’ldi

Ota-onalar bilan hamkorlik

Abadiy muammo: oila va maktab, ota-ona va o'qituvchi. Bola birinchi sinfga kirganda, maktabni tugatgandan keyin va yana paydo bo'lganda paydo bo'ladi. Mamlakatimiz og'ir davrni boshidan kechirmoqda. Hamma ham salbiy ijtimoiy hodisalarni keltirib chiqargan yangi bozor munosabatlariga moslasha va moslasha olmadi. Bu hodisalarning barchasi bolalarga tegishli. Bolalar - bu balog'at yoshidagi har qanday o'zgarishlarga javob beradigan barometrdir va, albatta, ular hatto kattalar ham hal qila olmaydigan muammolar bilan shug'ullanishlari kerak.

harakatlarning avtoritar xususiyati;

pedagogik muammolarni hal etishga qaratilgan zamonaviy ijtimoiy talablar va munosabatlarni o'zgartira olmaslik;

o'qituvchining pedagogik madaniyati pastligi;

oilaning ta'lim salohiyatini ob'ektiv baholay olmaslik;

ota-onalar bilan ishlashni istamaslik, ularga nisbatan beparvolik.

O'qituvchilar tomonidan hamkorlikni rivojlantirishga to'sqinlik qiluvchi omillar:

umumiy va pedagogik madaniyatning pastligi;

o'quv jarayonidagi hamkorlik rolini kam baholasa; ota-onalarga tegishli e'tiborning etishmasligi;

bolaning fe'l-atvori va fe'l-atvorini baholashga sub'ektiv yondashuv;

ularning ta'lim imkoniyatlarini qayta baholash.

Ota-onalar tomonidan hamkorlikning oldini oluvchi omillar

Maktabda 3 ta blokni birlashtirgan oila-maktab munosabatlari tizimi ishlab chiqilgan:

• Ota-onalarning psixologik va pedagogik bilimlarini takomillashtirish.
• Ota-onalarni o'quv jarayoniga jalb qilish.
• Maktabni boshqarishda ota-onalarning ishtiroki.

Tizimga quyidagilar kiradi:

• ota-onalar yig'ilishlari (har chorakda 1 marta);
• ota-onalarning umumiy ta'limi (yiliga 4 marta);
• boshlang'ich maktab taqdimoti (avgust, fevral);
• ShPMG1K mutaxassislari uchun maslahat (psixolog, ijtimoiy o'qituvchi, nutq terapevti, yuqori toifali o'qituvchilar);
• yosh davrlarini tashxislash (yiliga 2 marta).

E’TIBORINGIZ UCHUN

RAHMAT!!!