Xalqaro Innavatsion Universitet Mustaqil ish Mavzu: Kichik biznes taktikasi va strategiyasi Guruh : Bajardi : Qabul qildi: Kichik biznes taktikasi va strategiyasi Reja

2. Biznes g`oyalarning shakllanishi va biznes loyihalarini texnik-iqsodiy asoslash
Tadbirkorlik g‘oyasi - har qanday biznes tashabbusining asosidir. U doimo shakllanib borishi uchun tadbirkorlik qobiliyati, u yoki bu mahsulotni ishlab chiqarish haqida kerakli bilim, savdo, moliya, vositachilik va innovatsion faoliyat haqida tushuncha bo‘lishi kerak.
Tadbirkorlik g‘oyasi samarali bo‘lishi uchun xo‘jalik faoliyatining rejasini, amalga oshirish zarur bo‘lgan muhim manbalarning birinchi o‘rinda turuvchi muammolar belgilagan asosiy dasturni ishlab chiqish kerak.
Tadbirkorlik g‘oyalarining yashovchanligini ta’minlovchi tashkil etuvchi elementlarga quyidagilar kiradi:
kichik biznesning xo‘jalikdagi ahamiyatini aniqlash; raqobatbardoshlik, ya’ni boshqa tadbirkorlik tizimlariga nisbatan iste’molchilar extiyoj va talabini qondirishda qo‘li baland kelishiga ishonch xosil qilish; ma’lum sharoitda g‘oyalarni amalga oshirish; mahsulot- ishlab chiqish strategiyasi, sotuvga tayyorlangan tovarlar yoki haridor extiyojlaridan kelib chiqadigan xizmatlar tahlilini;bozorlar -mahsulotni qayerda, qanday qilib, kimga va qanday narxda sotishni belgilab olish va shu bilan birga haridorning maqsadi qanday ekanligani aniqlab olish lozim: manbalar- joriy harajat va investitsiya. Korxonadagi strukturaviy (tizimiy) o‘zgarishlar-filiallar va tarmoqlangan korxonalarni tashkil etish; rivojlanish dasturi- xo‘jalik faoliyati va tovarlar sotiladigan bozor yo‘nalishlarini ta’riflaydi, ishbilarmon faolligini oshiradi, korxonaning, tadbirkorlikning tashqi bozor muhitiga moslashuviga asoslanib, xo‘jalik faoliyatini takomillashtiradi. Kichik korxona moslashuvini ta’minlash uchun xo‘jalik faoliyatining umumiy rejasini ishlab chiqish, harajat tizimini, mahsulot yoki ko‘rsatilayotgan xizmat ro‘yxatini aniqlash kerak. Kichik biznes korxonasi boshqaruvchisi xo‘jalik faoliyatini boshqarayotib, o‘z rejasini amalga oshirishning muqobil yo‘llari va imkoniyatlari haqida ma’lumot olishi va ulardan eng yaxshisini tanlashi kerak.Xususan, eng oqilona tadbirkorlik loyixasi shuki, u jalb qilingan va naqd kapitalni samarali, to‘g‘ri va to‘liq rejalashtirilgan natijaga erishishga yo‘naltirishi, asoslangan maqsadga muvofiq usullar bilan xo‘jalik masalalarini amalga oshirishi lozim. Loyixaning yashash qobiliyati iqtisodiy-texnik ko‘rsatkichlar bilan, shuningdek eng afzal xulosalarning tanlashga asoslangan va maqsadga muvofiq xatti-harakatlarga to‘g‘ri baho berish bilan ta’riflanadi.
Boshlang‘ich tijoratchilik takliflarini asoslash. Savdo-sotiqga oid takliflar samaradorligining tahlili uning dastlabki bosqichida bo‘lajak tadbirkorlik bitimlari haqida umumiy, xomcho‘t va faraz qilish asosida taxminan o‘tkaziladi. Ular quyidagi taxminiy tartibda tanlanadi: mahsulotlar va xizmat turlarining ayrim to‘pining sifatli o‘lchamlari baholanadi; mahsulot yetkazib berish vaqti va vositalar aniqlanadi; bitimni amalga oshirish davriga harajat va baholar oldindan aytiladi; mahsulot yetkazib berish yoki ko‘rsatilgan xizmatlardan olinadigan tushum yoki tadbirkorlik daromadi hisoblanadi; imkoniyatli daromad hajmi aniqlanadi. Bunda tadbirkorlik bitimlarini amalga oshirish uchun ko‘proq kapital mablag‘lari talab qilinganda, kutilayotgan daromadning o‘sishi bilan ularning solishtirish va rentabellikni hisoblash va bu mablag‘larning qoplay olishi muddatini bilish kerak.
Kichik biznesda maslahatchi xizmatidan foydalanish. Kichik biznesga tadbirkorlik loyihalarining taqrizchilarni jalb etish, ayniqsa, muhimdir. Agarda yirik korxonalar konstruktorlar byurolar, tajriba xonalari, marketing bo‘linmalari ega bo‘lsa va kerakli tadqiqotlarni o‘tkazsa, kichik biznesning tadbirkorlik tizimlari esa ko‘p hollarda vositachilar xizmatidan foydalanadilar.Ayniqsa, unchalik katta bo‘lmagan korxona tadbirkor-menejeri maslahatchilar xizmatidan foydalanish juda muhimdir. Maslaxatchilar tadbirkorlik g‘oyasiga yondashish yoki bu xo‘jalik qarorlarini amalga oshirishga munosabati, boy tajribasi va ko‘p qirrali malakalari yutug‘ va muvaffaqiyatsizlik sabablarini aniqlashga yordam beradi. Bu maslaxatchilar g‘oyalarini to‘g‘ri baholashga va biznesmenning obro‘sini ko‘tarishga yordam beradi. Xavf-xatarni kamaytirish uchun tadbirkorlik faoliyatida va ayniqsa, xo‘jalik xatari katta bo‘lgan joyda o‘z ishining mutaxassisi bo‘lgan maslahatchilarni tashqaridan taklif qilish foydali.
Moliya ta’minoti manbalarini izlash. Tadbirkorlik faoliyatida mablag‘ manbalarini izlashda ikkita asosiy model bor. Keng tarqalgani, mumtoz (klassik) shakllaridan biri tadbirkorlik tuzilmalarining bor moliya zaxiralaridan eng ko‘p foyda olish uchun yo‘naltirishdan iborat. Bunda korxona tadbirkori yoki menejerining ish uslubi shundan iborat: naqd pul mablag‘larini hisoblash, tadbirkorlik g‘oyalarini amalga oshirishda erishiladigan maqsadni o‘rganish va yuqori foyda olishni ko‘zlab qilingan boshqa xatti-harakatlar.O‘z faoliyatini boshlayotganda eng qulay pul topish yo‘llari quyidagilardan iborat:savdo-vosita xizmatidan tushgan pul jamg‘armasi yoki tovar olib-sotish, uzoq yaqin xorij mamlakatlariga borib xalq iste’mollarini oldi-sotdi qilib foyda ko‘rish, xizmatning barcha turlari, aksiyaning dividendi, obligatsiyaning foizi, merosdan pul va mulk olish, bankdagi omonatdan foyda ko‘rish, ijaraga berilgan ko‘chmas mulkdan foyda olish, xayr-saxovat va xomiylikdan tushgan mablag‘.
Ikkinchi model “Innovatsiya”. U ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun, xattoki o‘zining imkoniyatlari yetmagan taqdirda ham, har qanday imkoniyatdan foydalanishga qaratilgan. “Innovatsiya” modeli o‘zining mablag‘idan tashqari quyidagi moliya manbalarini ishlatishni taqozo qiladi: jalb qilingan mablag‘, davlat subsidiyasi, mahalliy budjet moliyasidan, bank kreditlari, kimmatbaho qog‘ozlar emissiyasi, investitsiya foizlari, chet el investitsiyasi.
2005 yilda qabul qilingan Prezident qarorlari va farmonlarida kichik biznesni davlat tomonidan qo‘llab -quvvatlashga katta ahamiyat berilmoqda.
Hozirgi kunda bu qarorlarni amaliyotga tadbiq qilish dolbzarb masaladir. Chunki, ta’mirlash va eskirib qolgan asbob-uskunalarni almashtirish uchun investitsiyani bir necha barobarga oshirish lozimdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining .“Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish soxasidagi ustuvor yo‘nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 14 iyun 2005 farmonida qayd etib o‘tilganidek, amaldagi qonun va nor­mativ xujjatlarining iqtisodiyotni isloh qilish va erkinlashti­rish bo‘yicha kutilgan vazifalarga muvofiqligi tanqidiy tahlil qilindi. Amalga oshirish orqali muayyan harakatlar strategik biznesni rejalashtirishning asosiy postulatlarida mustahkamlangan kompaniya ichki zaxiralarga ham, tashqi omillar ta'minlagan imkoniyatlarga ham tayanadi. Bundan tashqari, ko'plab biznes harakatlari ko'pincha tashqi stimullarning ta'siri bilan belgilanadi. Strategiyani amalga oshirish samaradorligi uning alohida elementlarining sifat mazmuni bilan belgilanadi. Biznes strategiyasining to'qqizta asosiy elementi kompaniyaning o'z maqsadiga erishish, korporativ missiyasini amalga oshirish uchun imkoniyatlardan foydalanishning eng yaxshi ko'rsatkichidir:

1. Biznes missiyasi - bu kompaniyaning maqsadini, mavjud bo'lish sababini, strategik maqsadlarni va ularni amalga oshirish taktikasini belgilaydigan qadriyatlar to'plami.

   
   

2. Tashkiliy tuzilma - ishlab chiqarilgan tovarlarni va mehnat taqsimoti usullarini tabaqalashtirishga asoslangan vakolatlarni topshirish usuli. Korxonaning kichikroq bo'linmalarga bo'linishi ko'pincha boshqaruv tuzilmasining sifat jihatidan rivojlanishi, bozorni qamrab olgan va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar segmentlarining ko'rsatkichidir.

   
   

3. Raqobat ustunliklari biznesning sifat ko'rsatkichlari bo'lib, buning natijasida kompaniya raqobatchilar bilan qarama-qarshilik ko'rsatadi, sotish bozorlari uchun kurashadi, moddiy, moliyaviy va intellektual resurslarga kirish. Raqobat ustunliklariga ega bo'lish - iste'molchilar talabini qondirish uchun kompaniya maqsadlariga erishishning asosiy usullaridan biri.

   
   

4. Kompaniyaning mahsulotlari - bu kompaniya tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar bo'lib, ularni sotish biznesning asosiy joriy maqsadi hisoblanadi. Mahsulot sifatining iste’molchilar talabiga mos kelishi korxona muvaffaqiyatining asosiy omili hisoblanadi. Kompaniya tomonidan tovarlarni chiqarish va xizmatlar ko'rsatish biznesdagi asosiy harakatdir, shuning uchun strategiyaning aksariyat elementlari, pirovardida, mahsulot hajmini oshirish va uning sifatini yaxshilashga qaratilgan.

   
   

5. Savdo bozorlari - ishlab chiqarilgan mahsulot iste'molchilari va uni ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar o'rtasidagi tovar-pul ayirboshlash sohasi. Savdo chegaralari iste'molchilarning maqsadli auditoriyasi o'rtasidagi geografik cheklovlar va ijtimoiy-iqtisodiy cheklovlar bilan belgilanadi.

   
   

6. Resurs salohiyati - moddiy va nomoddiy majmui moddiy resurslar u bilan kompaniya yakuniy mahsulotni ishlab chiqaradi. Moddiy resurslarning potentsiali mahsulot ishlab chiqarish uchun xom ashyo bo'lib xizmat qiluvchi ma'lum materiallar yoki yarim tayyor mahsulotlarga biznesning kirish imkoniyati bilan tavsiflanadi. Nomoddiy potentsial - kompaniyaning strategiyasini amalga oshirish, rivojlanishni moliyalashtirish, biznesning qiymatini, intellektual ehtiyojlarini qondirish uchun investitsiyalarni jalb qilish uchun biznes imkoniyatlari. Resurslarni baholash biznes-rejada moliyalashtirish strategiyasini to'g'ri amalga oshirish uchun muhim ahamiyatga ega.

   
   

7. Birlashish va sotib olish - kompaniyaning samarasizligini bartaraf etishga tayyorligi tarkibiy bo'linmalar, ishlab chiqarishning bir qismini sotish, shuningdek, bozorlarni rivojlantirish va mahsulot turlarini ko'paytirish maqsadida korxonalarni sotib olish biznesning strategik boshqaruv jarayonida imkon qadar tezroq takomillashtirishga intilishini tavsiflaydi.

   
   

8. Rivojlanish taktikasi - kompaniyaning o'sishiga, uning yangi bozorlarda mavjudligini ko'paytirishga, mahsulot turlarini kengaytirishga qaratilgan harakatlar majmui. Taktik harakatlar majmuasini rejalashtirish va amalga oshirish talabning ortishi, yangi texnologiyalarning paydo bo'lishining natijasidir. Har qanday taktika biznesni rivojlantirishning umumiy strategiyasining bir qismidir.

   
   

9. Korporativ madaniyat - bu kompaniya xodimlariga xos bo'lgan qadriyatlar tizimi. Xodimlarning shaxsiy fazilatlari va xulq-atvor tuzilishining korxonaning strategik maqsadlari va taktik usullariga muvofiqligi hozirgi jamoaning investorlar tomonidan shakllantirilgan va rivojlanish strategiyasida mustahkamlangan maqsadlariga erishish qobiliyatini tavsiflaydi.

   
   

iqtisodiy ob'ektlarni strategik boshqarish elementlarini ishlab chiqish turli darajalar biznesni boshqarishning strategik uslubi deb ataladigan uslubning shakllanishi esa markazlashgan boshqariladigan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o‘tish bilan bevosita bog‘liqdir. Nafaqat operativ, balki uzoq muddatli va qimmat qarorlarni qabul qilishda deyarli to'liq mustaqillik hali ham biznesmenlar va korxonalar rahbarlari uchun murakkab muammolarni keltirib chiqarmoqda. Ushbu muammolarni hal qilishda qiyinchiliklar, ba'zan menejerlarning tayyor emasligi turli darajalar oqilona, ​​mutanosib va ​​puxta o‘ylangan strategik qarorlar qabul qilinishi to‘lovlarni to‘lamaslik, shartnoma majburiyatlarini buzish, investitsiya faolligining pasayishi, ilmiy-texnikaviy taraqqiyot sur’atlarining sekinlashishi kabi jarayonlarning muhim omillaridan biridir. ichida milliy iqtisodiyot, sanoat ishlab chiqarishining umumiy pasayishi.Strategik rejalashtirish muvaffaqiyatli kompaniya qurish uchun zarur bo'lgan omillardan biridir uzoq muddatli istiqbollar rivojlanish. Samarali biznesni rivojlantirish strategiyasi kompaniyaning uzoq muddatli rivojlanishini, tez o'zgaruvchan biznes muhitida, beqaror iqtisodiy va siyosiy sharoitlarda jamoaning salohiyatini ro'yobga chiqarishni ta'minlashga qodir. Aynan rivojlanish strategiyasining mavjudligi va biznesni strategik boshqarishni doimiy ravishda amalga oshirish zamonaviy biznes uchun eng muhim talabdir.