Xalqaro moliyaviy munosabatlarda tmklarning o’rni

Coca-cola company
Coca-Cola yoki Coca-Cola Company kompaniyasitomonidan ishlab chiqarilgan gazlangan alkogolsiz ichimlikdir . Dastlab tiniq ichimlik sifatida sotilgan va patentli dori sifatida mo'ljallangan, u 19-asr oxirida Jorjiya shtatining Atlanta shahrida Jon Stith Pemberton tomonidan ixtiro qilingan. 1888 yilda Pemberton Coca-Cola egalik huquqini biznesmen Asa Griggs Candlerga sotdi, uning marketing taktikasi Coca-Colani 20 va 21-asrlar davomida alkogolsiz ichimliklar global bozorida hukmronligiga olib keldi. Ichimlikning nomi uning ikkita asl ingrediyentiga ishora qiladi: koka barglari vakola yong'oqlari ( kofein manbai ). Coca-Cola'ning hozirgi formulasi qattiq himoyalangan tijorat siri bo'lib qolmoqda ; ammo, xabar qilingan retseptlar va eksperimental dam olish turli nashr etilgan. Formula atrofidagi maxfiylikdan Coca-Cola o'z marketingida foydalangan, chunki formulani faqat bir nechta anonim xodimlar biladi.
Moliyaviy ko’rsatkichlar mlrd AQSH dollarida. ( 2-jadval)

So'nggi o'n ikki yil davomida (2000-2012) Coca-Cola dunyodagi eng qimmat brend bo'lib kelgan. 2009 yilda kompaniya brend qiymatini 3 foizga oshirishga muvaffaq bo'ldi va u 68,7 milliard dollarni tashkil etdiAQShdagi eng yirik davlat kompaniyalari ro'yxatida Fortune 500 2015 yilda 62-o'rinni egallagan (bir yil avval 63-o'rin), dunyodagi eng yirik kompaniyalar ro'yxatida Fortune Global 500 2015 yilda 232-o'rinni egallagan. 2016 yilgi Forbes Global 2000 dunyodagi eng yirik ommaviy kompaniyalar ro'yxatida u 83-o'rinni egalladi, shu jumladan bozor kapitallashuvi (https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F) bo'yicha 27-o'rin , sof daromad bo'yicha 57-o'rin, aylanma bo'yicha 177-o'rin va aktivlar bo'yicha 296-o'rin; eng qimmat brendlar ro'yxatida ham 4-o'rinni egalladi
Kompaniyaning asosiy mahsulotlari alkogolsiz ichimliklardir. Kompaniya 200 dan ortiq mamlakatlarda konsentratlar, siroplar va ichimliklar sotadi. The Coca-Cola kompaniyasi faoliyatining asosiy hududi Qo'shma Shtatlar bo'lib, 2015 yilda uning daromadi 44 milliard dollardan 20 milliard dollarni tashkil etgan. Boshqa mamlakatlarda Coca-Cola asosan franchayzing asosida ishlaydigan va The Coca-Cola kompaniyasidan konsentratlarni sotib oluvchi mintaqaviy shisha kompaniyalari tomonidan taqdim etiladi. 2015-yilda Coca-Cola brendi ostida konsentratlar va siroplar savdosi (va uning o‘zgarishlari) umumiy daromadning taxminan 37% ni tashkil etdi.
Korxona uchun asosiy xom ashyo oziq-ovqat va nooziq-ovqat tatlandırıcılar hisoblanadi. AQShda ishlatiladigan oziq-ovqat tatlandırıcı fruktoza makkajo'xori siropi , AQShdan tashqarida esa saxaroza hisoblanadi . Oziq-ovqat bo'lmagan asosiy tatlandırıcılar aspartam , saxarin va boshqalardir.

Kompaniyaning faoliyati hududlar bo'yicha taqsimlangan ( qabul qiluvchi kompaniyalarning daromadlari hisobga olinmaydi):

• Yevroosiyo va Afrika – 2,5 mlrd.
• Evropa - daromad 5 milliard;
• Lotin Amerikasi - daromad 4 mlrd;
• Shimoliy Amerika — daromad 22 mlrd;
• Osiyo-Tinch okeani mintaqasi - daromad 5 mlrd;
• To'ldirish kompaniyalariga investitsiyalar - 6,7 milliard daromad.
2016 yil holatiga ko'ra, kompaniyada 123 ming kishi ishlaydi, shisha quyish kompaniyalari bilan birga - taxminan 700 ming, bu ko'rsatkichga ko'ra, Coca-Cola o'nta yirik xususiy ish beruvchilardan biri hisoblanadi.
AQShdagi eng yirik davlat kompaniyalari ro'yxatida Fortune 500 2015 yilda 62-o'rinni egallagan (bir yil avval 63-o'rin), dunyodagi eng yirik kompaniyalar ro'yxatida Fortune Global 500 2015 yilda 232-o'rinni egallagan [4] . 2016 yilgi Forbes Global 2000dunyodagi eng yirik ommaviy kompaniyalar ro'yxatida u 83-o'rinni egalladi, shu jumladan bozor kapitallashuvi bo'yicha 27-o'rin , sof daromad bo'yicha 57-o'rin, aylanma bo'yicha 177-o'rin va aktivlar bo'yicha 296-o'rin; eng qimmat brendlar ro'yxatida ham 4-o'rinni egalladi.
Nestle
Nestlé mahsulotlari orasida bolalar ovqatlari (ba'zilari ona suti oligosakkaridlari ), tibbiy oziq-ovqat , shisha suv, nonushta donlari, qahva va choy, qandolat mahsulotlari, sut mahsulotlari, muzqaymoq, muzlatilgan oziq-ovqat, uy hayvonlari uchun oziq-ovqat va gazaklar kiradi. Nestlé kompaniyasining yigirma to‘qqizta brendining yillik sotuvi 1 milliard SHF (taxminan 1,1 milliard AQSh dollari ) ni tashkil etadi, jumladan , Nespresso, Nescafé , Kit Kat , Smarties , Nesquik , Stouffer's , Vittel va Maggi. Nestle kompaniyasining 447 ta zavodi bor, 189 mamlakatda 339 000 ga yaqin odam ishlaydi.
Nestlé 1905 yilda aka-uka Jorj va Charlz Peyjlar tomonidan 1866 yilda tashkil etilgan "Angliya-Shveytsariya sut kompaniyasi" va 1867 yilda Anri Nestle tomonidan asos solingan "Farine Lactée Henri Nestlé" ning qo'shilishi natijasida tashkil etilgan . Kompaniya Birinchi jahon urushi davrida va yana Ikkinchi jahon urushidan keyin sezilarli darajada o'sdi va o'z takliflarini erta quyultirilgan sutva chaqaloq formulasi mahsulotlaridan tashqari kengaytirdi.
Nestlé mahsulot assortimenti tashkil etilganidan beri 8500 dan ortiq iste'mol tovarlari brendlariga ega . Ulardan biri Nespresso (Nestlé Nespresso SA brendi, Nestlé kompaniyasining Lozannada joylashgan ishchi bo'limi); Nespresso brendi mashinalari maydalangan qahvani o'z ichiga olgan maxsus kapsulalardan espresso ishlab chiqaradi. De'Longhi , BORK, KitchenAid tomonidan ishlab chiqarilgan .
Moliyaviy ma’lumotlar milliard Shvetsariya Frankida. (3-jadval)

Kompaniya dunyoning 83 mamlakatida 461 ta zavod va sanoat korxonalariga ega. Nestlé ning asosiy bo'linmalari :
Amerika mintaqasi - Shimoliy va Janubiy Amerikadagi faoliyat; 2018 yilda tovar aylanmasi 31 milliard CHFni tashkil etdi, shundan 20,5 milliard AQSh va Kanadadan kelgan; ushbu hudud uchun asosiy mahsulot guruhlari hayvonlar uchun ozuqa (28,4%), sut mahsulotlari (22,5%), yarim tayyor mahsulotlar va konsentratlar (17,9%); Ishlab chiqarish ob'ektlari 19 mamlakatda, asosan AQShda (77), Braziliyada (17), Meksikada (13), Chilida (9), Kanadada (8), Argentinada (6), Venesuela va Kolumbiyada (har biri 5 ta) joylashgan.

Osiyo, Okeaniya va Sub-Saxara Afrika zonasi - shimoliy qismidan tashqari Osiyo, Avstraliya, Okeaniya va Afrikadagi faoliyat; 2018 yilda aylanmasi 21,3 mlrd CHF; bu yerda daromadning asosiy qismi eriydigan ichimliklar (28,5%), sut mahsulotlari (24,1%), bolalar ovqatlari (22,9%), yarim tayyor mahsulotlar va konsentratlar (12,2%); Ishlab chiqarish quvvatlari 27 mamlakatda mavjud bo'lib, ularning aksariyati Xitoyda (32), Tailandda (8), Avstraliya, Hindiston va Malayziyada (har biri 7 ta), Vyetnamda (6), Janubiy Afrika va Filippinda (5 ta), Pokistonda (har biri). 4).

Zona Yevropa, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika - Yevropa, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikadagi faoliyat; 2018 yilda tovar aylanmasi 18,9 milliard CHFni tashkil etdi, shundan 11,8 milliard G'arbiy Evropadan; Bu yerda eng koʻp sotiladigan eruvchan ichimliklar (27,2%), yarim tayyor mahsulotlar va konsentratlar (20,7%), chorva emlari (18,3%), qandolat mahsulotlari (17,4%); Ishlab chiqarish quvvatlari 39 ta davlatda, jumladan Fransiya (19), Germaniya (14), Shveytsariya (11), Buyuk Britaniya va Ispaniya (10 ta), Isroil va Italiya (har biri 9 ta), Saudiya Arabistoni (7), Rossiya (6) da joylashgan. ), Polsha (5), BAA, Turkiya, Ukraina va Chexiya (3 tadan).
Xulosa
Transmilliy korporatsiyalar xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimida ortiqcha baholab bo'lmaydigan rol o'ynab, zamonaviy jahon iqtisodiyotining eng muhim ishtirokchilariga aylandi. Sanoati rivojlangan yetakchi mamlakatlar uchun aynan ularning TMKlarining tashqi faoliyati tashqi iqtisodiy aloqalarning mohiyatini belgilaydi.
TMK strategiyasi global yondashuvga asoslanadi, u har bir alohida bo'g'in uchun emas, balki butun birlashma uchun natijani optimallashtirishni ta'minlaydi. Korporatsiya har qanday tashqi bozorda tayyor mahsulot yoki yarim tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini oshirishga qaror qilganda, ushbu bozorning o'sish istiqbollari bilan bog'liqligi, xorijiy korxonalarning mahalliy ishlab chiqaruvchilar bilan raqobatlasha olish qobiliyati kabi omillarni hisobga oladi: mahsulotlar, valyuta kursi, savdo cheklovlari, transport xarajatlari.
TMKlar qabul qiluvchi mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’sir ko‘rsatish uchun katta imkoniyatlarga ega. Turli mamlakatlarda joylashgan TMK bo'linmalari o'rtasidagi operatsiyalar tashqi savdo aylanmasi va hatto yirik G'arb mamlakatlari hisob-kitoblarining muhim qismini tashkil qiladi. Korporativ faoliyatning globallashuvi ularga o‘z manfaatlari yo‘lida katta resurslarni mamlakatdan mamlakatga o‘tkazish imkonini beradi. TMKlarning muayyan mamlakat iqtisodiyotiga ta'sirining o'ziga xos namoyon bo'lishi munosabatlar sub'ektlarining iqtisodiy qudratiga, TMK filiallari va sho'ba korxonalarining qabul qiluvchi mamlakatdagi mavqeiga bog'liq.
Ishlab chiqarish kapitalining asosiy eksportchilari sanoati rivojlangan mamlakatlarning TMK korxonalari hisoblanadi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon iqtisodiyotining baynalmilallashuvi va globallashuvi jarayonlariga qo'shilishi bilan bog'liq umumiy vaziyatni baholar ekanmiz, rivojlanayotgan dunyoning ayrim qismlari jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar chegarasida ekanligini aytishimiz kerak.
Kurs ishini yozish jarayonida TMK faoliyatini o‘rganib chiqib, ish yuzasidan umumiy xulosa chiqarish mumkin: TMKlarning jamiyat hayotiga faol aralashuvi uning faoliyatida ham ijobiy, ham salbiy tomonlarning aniqlanishiga olib keladi.
TMK faoliyatining ijobiy tomonlari:
1. Filiallar, sho'ba korxonalarni ular "eng zarur" bo'lgan joylarda tashkil etish. Aholi bandligi ortib bormoqda, bozor iste’molchiga zarur bo‘lgan mahsulotlar bilan to‘ldirilmoqda va hokazo.
2. TMK faoliyati natijasida soliq tushumlarining ko'payishi.
3.TMK faoliyatining doimiy rivojlanishi. TMKlar ilmiy-tadqiqot ishlariga baʼzi shtatlarga qaraganda koʻproq mablagʻ sarflaydi.
TMK faoliyatining salbiy tomonlari:
1 Mamlakat iqtisodiyotiga kuchli ta'sir ko'rsatadigan TMKlar ba'zi hollarda o'z manfaatlarini himoya qilib, unga qarshi chiqishlari mumkin.
2 Ko'pincha TMKlar qonunni "aylanib o'tishga" harakat qilishadi (daromadlarni yashirish, kapitalni bir mamlakatdan boshqasiga o'tkazish).
3 Monopol narxlarni o'rnatish, ortiqcha foyda olish imkonini beradi.
4 Mamlakat manfaatlariga tajovuz qiluvchi shartlar.