Ximiya texnologiya fakulteti

3.2.Túrli materiallardaǵı elektr ótkezgishlik mexanizmlerin úyreniw
Túrli materiallar daǵı elektr ótkezgishlik mexanizmlerin úyreniw elektr spektroskopiyasınıń eń keń tarqalǵan qollanılıwınan biri bolıp tabıladı. Óytkeni sonda, materiallar daǵı elektr ótkezgishlik mexanizmlerin biliw olardıń qásiyetlerin túrli sanaat qosımshalarında optimallastırıw ushın zárúrli áhmiyetke iye.

Elektr spektroskopiyası tárepinen uyreniletuǵın eń qızıqlı materiallardan biri polimer materiallar bolıp tabıladı. Polimer materiallarda elektr ótkezgishligi eki tiykarǵı mexanizm sebepli júzege keliwi múmkin: makromolekulyar tarmaq arqalı zaryad ótkeriw hám polimer matritsasidagi qospalar arqalı zaryad ótkeriw.

Polimer materiallarda elektr ótkezgishlik mexanizmlerin úyreniw usıllarınan biri elektr ótkezgishliginiń qollanılatuǵın elektr maydanınıń chastotasına baylanıslılıǵın ólshew bolıp tabıladı. Bunday ólshewler hár qıylı sharayatlarda materialda qaysı elektr ótkezgishlik mexanizmleri artiqliǵin anıqlaw imkaniyatın beredi.
Mısal ushın, túrli chastotalarda ótkezgishlik ólshewleri HDPE, polipropilen hám poliamid sıyaqlı ayriqsha polimerik materiallarda qaysı ótkezgishlik mexanizmleri ústin ekenligin anıqlawı múmkin. Sonıń menen birge, temperatura, ıǵallıq, pataslıq koncentraciyası hám basqalar sıyaqlı elektr ótkezgishligi mexanizmlerine túrli faktorlardıń tásirin úyreniw múmkin.
Elektr spektroskopiyası metallar, yarım ótkeriwshiler hám ion almasilatın membranalar sıyaqlı basqa materiallarda elektr ótkezgishligin úyreniw ushın da qollanıladı.

• 
  Medicina hám biologiyada elektr spektroskopiyası: toqımalardıń elektr ózgeshelikleri, toqımalar, biologiyalıq membranalar hám molekulalardıń jaǵdayın bahalawda empedans ólshewi.
  
• 
  Elektroximiya salasında elektr spektroskopiyadan paydalanıw : elektroximiyalıq processler hám elektrod reaksiyalarınıń kinetikasini úyreniw, elektrokataliz, mikroelektrodlar hám basqa usıllardı úyreniw.
  
• 
  Elektron hám yarım ótkezgishler salasında elektr spektroskopiyasından paydalanıw : yarım ótkizgish parametrlerin ólshew, zaryad tasıwshılardıń túrin anıqlaw, materiallar hám islep shıǵarıw sapasın bahalaw, integral mikrosxemalar hám basqa elektron qurılmalardı sınaqtan ótkeriw.
  
• 
  Átirap -ortalıqtaǵı elektr spektroskopiyası: geologik materiallar, topıraq, suw, atmosfera aerozollari hám átirap -ortalıq penen baylanıslı basqa obyektlerdi úyreniw, pataslanıwni bahalaw, ekologiyalıq mashqalalardi baqlaw hám diagnostika qılıw.
  
• 
  Azıq-awqat sanaatında elektr spektroskopiya: azıq-awqat ónimleriniń dúzilisi hám quramın úyreniw, sapası hám qawipsizligin baqlaw, mıywe hám palız eginlerilerdiń jetisiwk hám pısıw dárejesin anıqlaw, sút hám basqa ónimlerdiń qásiyetlerin analiz qılıw.
  
• 
  Elektr spektroskopiyasıni qóllawdıń taǵı bir mısalı metall korroziyasi hám elektroliz sıyaqlı elektroximiyalıq processlerdi úyreniw bolıp tabıladı. Bul processlerde metall elektrodlardaǵı sirt processlerin tekseriwdiń kúshli usılı bolǵan elektrod empedans spektroskopiyasıni (EIS) ólshew ushın elektr spektroskopiyasından paydalanıw múmkin.
  
• 
  Sonıń menen birge, elektr spektroskopiyası biomedikal izertlewlerde, mısalı, kletkalar hám toqımalardıń elektr qásiyetlerin ólshew ushın isletiliwi múmkin. Kletkalardıń elektr qásiyetlerin ólshew membrana potencialı hám ótkezgishligi sıyaqlı kletka salamatlıǵın bahalaw hám dári tásir mexanizmlerin úyreniw ushın isletiliwi múmkin.
  
• 
  Sonday etip, elektr spektroskopiyası elektr ótkezgishligi menen baylanıslı materiallar hám processlerdiń túrli qásiyetlerin úyreniw ushın kúshli qural bolıp tabıladı. Ol kóplegen tarawlarda, atap aytqanda fizika, ximiya, Material tanıw, biologiya hám medicinada qollanıladı.
  

Bunnan tısqarı, elektr spektroskopiyası hádden tıs temperatura hám basım sharayatında materiallardıń fizikalıq qásiyetleri hám minez-qulqların úyreniwde qollanıladı. Mısalı, spektroskopiya júdá joqarı temperaturaǵa shekem qızdırılǵanda yamasa júdá tómen temperaturalarda suwıtılganda materiallardıń ózgeshelikleriniń ózgeriwin tekseriwge járdem beredi. Bunnan tısqarı, joqarı basım daǵı materiallardıń qásiyetlerin úyreniw ushın da paydalanıw múmkin, bul pán hám texnikanıń túrli tarawları, atap aytqanda Material tanıw, geologiya, astronomiya hám basqalar ushın zárúrli áhmiyetke iye.
Ulıwma alǵanda, elektr spektroskopiyası materiallar daǵı túrli fizikalıq hám ximiyalıq processlerdi úyreniw ushın kúshli hám maslasıwshı qural bolıp tabıladı. Onıń qollanılıwı fundamental pánnen tartıp injenerlik hám medicina daǵı qosımshalarǵa shekem bolǵan keń kólemli ilimiy tarawlardı óz ishine aladı.
Elektr spektroskopiyasınıń medicinada qollanılıwı
Elektr spektroskopiyası medicinada óz qollanılıwın taptı. Ol biologiyalıq toqımalar hám suyıqlıqlardı analiz qılıw ushın isletiledi, bul olardıń fizikalıq-ximiyalıq qásiyetlerin anıqlawǵa hám sol sebepli keselliklerdiń bar ekenligin anıqlawǵa múmkinshilik beredi.
Elektr spektroskopiyasıni qóllawdıń bir mısalı saratan kesellikgin anıqlawı bolıp tabıladı. Bul usıl toqımalardıń elektr ótkezgishligin ólshew imkaniyatın beredi, bul bolsa o'simta bar ekenligin kórsetiwi múmkin. Atap aytqanda, o'simta bar ekenligi nátiyjesinde ótkezgish bolǵan toqımalardıń elektr ótkezgishliginiń ózgeriwi menen anıqlanıwı múmkin.
Dári ónimleriniń tásir mexanizmlerin úyreniw ushın elektr spektroskopiyadan da paydalanıladı. Bul texnikadan paydalanıp, málim bir dári tásirinde kletkalarda qanday ózgerisler júz beriwin anıqlaw múmkin. Bul sizge optimal emlew rejimin anıqlaw tańlaw hám qaptal tásirler sanın kemeytiw imkaniyatın beredi.
Bunnan tısqarı, elektr spektroskopiyası dene degi basqa suyıqlıqlardıń, mısalı, qan hám limfanıń elektr qásiyetlerin úyreniw ushın isletiliwi múmkin. Bul olardıń jaǵdayın bahalaw hám patologiyalar bar ekenligin anıqlaw imkaniyatın beredi.
Sonday etip, elektr spektroskopiyası medicinada qóllaw ushın keń múmkinshiliklerge iye bolıp, túrli keselliklerdi anıqlawlaw hám emlewdi jaqsılaw imkaniyatın beredi.