Xix асрнинг иккинчи ярими ва XX аср бошларида туркистон ўлкасида таълим-тарбия ва педагогик фикрлар режа

10-Mavzu:XIX asrning ikkinchi yarimi va XX asr boshlarida Turkiston o‘lkasida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlar

Тurkistonga hujum
Yekaterina
(1729 – 1796)
Pyotr I
(1672 – 1725)
Nikolay II
(1868 – 1918)

Rossiyaning bosqinchilik yurishi

XIX asrning ikkinchi yarmi
Qozog`iston
1864 yilda Turkmaniston, Chimkent, Avliyo ota
1865 yilda Toshkent
1867 yilda Yettisuv
1868 yilda Samarqand
1876 yilda Farg`ona
1876 yil19 fevralda podsho Aleksandr II Qo`qon xonligi tugatilganligi to`g`risida buyruqqa imzo chekdi
1885 yil Turkiston general gubernatorligi tashkil etiladi
1876 yil19 fevralda Aleksandr II Qo`qon xonligi tugatilganligi to`g`risida buyruqqa imzo chekdi. 1885 yilga kelib Markaziy Osiyoning hamma yerlari Rossiya tasarrufiga o`tdi va o`lkada Turkiston general gubernatorligi tashkil etiladi.
Maktablar
Shahar maktablari
(20-30 nafar)
Diniy
Umumiy ta`lim elementlari –yozish va hisoblash
Qishloq maktablari
(10-15 nafar)
Diniy ta`lim beruvchi eng oddiy boshlang`ich maktablar
Madrasalar
(Оliy diniy maktablar)
Birinchi bo‘limda musulmon diniy aqidalari bayon qilingan kitob – arab tili va qonunchilik o‘rgatilar edi. Bu bo‘lim talabasi 9-10 yil o‘qigan.
Ikkinchi bo‘limda qonunchilik, ilohiyot, (qonunchilik), mushkulot, mantiq, arab tili grammatikasi, notiqlik mahorati kalom o‘qitilgan. Unda 7-8 yil o‘qishgan.
Uchinchi bo‘limda ilohiyot, qonunchilik, kalom o‘qitilgan. Qonunchilik kursida geografiya va arifmetikadan ba’zi ma’lumotlar berilgan.
Musulmon maktablarida ta’lim tizimi 5 toifaga bo‘lingan edi:

• Quyi maktab – bu maktablarda o‘g‘il bolalarga savod o‘rgatishgan (4 yil).
• Xalilxona maktabi – (namoz) yod oldirib o‘rgatilgan.
• Qorixona - Qur’on yod olingan.
• Madrasa.
• Maktab internat – o‘rta madrasa. Bu maktabda ham diniy, ham dunyoviy fanlar o‘qitilib, o‘rta ma’lumot berilgan.

Markaziy Osiyo Rossiya tomonidan bosib olingandan keyin maktab va madrasalarda ba’zi o‘zgarishlar yuz berdi. Musulmon maktablari uchun bosmaxonaga chop qilingan darsliklar paydo bo‘ldi. Qozondan bosmaxonada nashr qilingan qur’on va haftiyaklar, Hindiston va Erondan shoirlarning litografiyada chop qilingan to‘plamlari keltirildi, Toshkentning o‘zida ham maktablar uchun darsliklarni litografiya usulida nashr qilish yo‘lga qo‘yildi.
XX asr boshlarida esa madrasalarda rus tilini o‘qitish joriy qilinsin, degan ko‘rsatmaga binoan 1913-1917 yillarda ba’zi madrasalarda rus tilini o‘qitish joriy qilindi.