5. O'zbekiston Respublikasida YalMning ishlab chiqarish stmkturasiga tahliliy
sharh bering.
Ishlab chiqarish usulida hisoblangan YAIM yakuniy tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishning turli bosqichlarida qoʻshilgan qiymatlar yigʻindisi sifatida aniqlanadi. YAIMni bu usulda aniqlash statistik jihatdan qulay boʻlishi bilan birga uni hisoblashning muhim shartiga amal qilish, yaʼni bir qiymatni ikki bor hisobga olish, yoki oraliq mahsulot qiymatini YAIMga kiritib yuborishning oldini oladi.
Ishlab chiqarish hajmini toʻgʻri hisoblash uchun joriy yilda ishlab chiqarilgan tovar va koʻrsatilgan xizmatlar qiymati bir marta hisobga olinish kerak. Koʻpgina mahsulotlar bozorga borguncha bir nechta ishlab chiqarish bosqichini oʻtaydi. Shu sababli YAMMda ayrim mahsulotlarni ikki va undan koʻp marta hisobga olmaslik uchun, faqat pirovard mahsulotning bozor qiymati hisobga olinadi, oraliq mahsulotlar esa hisobga olinmaydi.
6. YaMD ko'rsatkichi qanday hisoblanadi va YalM ko'rsatkichidan nimasi bilan
farq qiladi?
7. ShD, ShTD, YaMTD ko'rsatkichlari o'rtasidagi bog'liqlik va farqiar nimada?
Makroiqtisodiy tahlilda shuningdek MHTga kirmagan Shaxsiy daromad (SHD) koʻrsaikichi ham qoʻlaniladi.
8. Baholar indekslarini va real YalMni hisoblash zaruratini asoslab bering?
Iqtisodiyotda mavjud boʻlgan inflyatsiya jarayonlari YAIMni hisoblashni qiyinlashtiradi. Bu koʻrsatkich dinamikasi bir vaqtning oʻzida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar miqdor va baho darajalarining oʻzgarishini ifodalaydi. Bu shuni bildiradiki, YAIM miqdoriga bir vaqtning oʻzida ham ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning fizik hajmi, ham baho darajaci oʻzgarishi taʼsir koʻrsatadi.
Iqtisodiyotda doimiy inflyatsiya jarayonining mavjudligi makroiqtisodiy koʻrsatkichlarni taqqoslama baholarda hisoblashni zarur etib qoʻyadi. Chunki, inflyatsiya iqtisodiyotning real holatini buzib koʻrsatadi. Iqtisodiyotni tahlil qilish, muammolarni aniqlash hamda boshqaruv qarorlarini qabul qilishni qiyinlashtiradi. Bu vazifani bajarish uchun joriy baholarda hisoblangan nominal koʻrsatkichlardan emas, balki taqqoslama (bazis) baholarda hisoblangan real koʻrsatkichlardan foydalanish zarur. Ayrim yagona firmadan farqli oʻlaroq milliy iqtisodiyotda juda koʻp sonli tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarilishi sababli ularning barchasini bir varakayiga taqqoslama baholarda hisoblash qiyin. Shu tufayli YAIM tarkibida katta ulushni tashkil etgan eng muhim tovarlar va xizmatlar bahosining oʻzgarishi koeffitsiyenti (baholar indeksi) hisoblab topilib olingan natija butun milliy iqtisodiyot uchun tadbiq etiladi.
9. YalM deflyatori va iste’mol narxlari indeksi ko'rsatkichlarining farqlarini
izohlang.
INI koʻrsatkichining kamchiligi shundaki bozor savati tarkibi oʻzgarmas boʻlganligi tufayli aholi isteʼmoli tarkibida tovarlar va xizmatlar ulushining oʻzgarganligini, shuningdek tovarlar va xizmatlar sifatida roʻy bergan oʻzgarishlarni hisobga olish imkonini bermaydi Shu sabrbli bu indnks baholar darajasini biroz oshirib koʻrsatadi.
YAIM deflyatori esa bozor savatiga joriy yida kiritilmay qolgan tovarlar baholarining oshishini hisobga olish imkonini bermasligi tufayli baholar darajasini biroz pasaytirib koʻrsatadi.
2-топширик. Мавзу бўйича 10 тадан глоссарий тузинг
3-топшириқ. Қуйидаги масалаларни ечинг
Mavzuga oid masalalar
6. Faraz qilaylik, 3 xil ne’mat ishlab chiqarilmoqda va iste’mol qilinmoqda. Jadvalda ularning har birini miqdori va bir birligining narxi 2 yil uchun berilgan. Laspeyres indeksini, Paashe indeksini va Fisher indeksini hisoblang (2012 yil-asos qilib olingan yil).
Yillar
|
2012 yil
|
2013 yil
|
narx
|
miqdor
|
narx
|
miqdor
|
Bug’doy
|
10
|
10
|
15
|
8
|
Paxta
|
27
|
6
|
24
|
7
|
Avtomobil
|
655
|
3
|
425
|
5
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
