Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар академияси минтақавий бўлими

 __________XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMАSI –11/3-2022  
170
Муаммонинг педагогик жиҳати талаба шахсининг юқори фаоллигига асосланган 
ўқитишнинг янги мазмуни, шакллари ва усулларини излашга тегишли. Ва бу тўғридан-тўғри 
танланган фаолият тури учун қобилиятларнинг мавжудлигига боғлиқ. Уларнинг табиати, 
ривожланиш тамойилларини билиш уларнинг энг самарали ривожланиши учун шароит 
яратади. Демак, ўқув жараёнидаги ижодкорликни талабанинг тавсифланган ва тартибга 
солинадиган ҳаракатлар ёки фаолиятлар тизими ёрдамида узатиб бўлмайдиган ижодий 
ҳаракатлар орқали объектив ва субъектив равишда янги яратиш қобилияти деб ҳисоблаш 
мумкин. Ижодкорлик жараёнида билим ва фаолият усулларини ўзлаштириш орқали талабалар 
мустақил равишда билим ва кўникмаларни эгаллаш қобилиятига эга бўладилар. Етарлича 
кучли мотивация учун ижодкорга илгари маълум бўлган ҳар қандай маълумот етарли эмасдек 
туюлади, унга янги, янада мукаммал тушуниш, маҳорат, натижа керак. Шу маънода, ҳатто 
доминант еҳтиёжлари узоқ вақтдан бери аниқланган ижодий шахслар орасида ҳам ўрганишга 
бўлган қизиқишни, янги нарсаларни излаш фаолиятини тушунтириш мумкин.
Ижодий қобилиятларнинг энг муҳим манбаларидан бири бу мотивация муаммоси, 
шахснинг мотивацион тузилиши. Маълумки, инсон мотивацияси ва хулқ-атворининг интеграл 
ички омили эҳтиёжлар, қизиқишлар, истаклар, орзулар, идеаллар ва эътиқодларни 
бирлаштирган шахснинг йўналиши ҳисобланади. Ижодий қобилиятларнинг мотивацияси 
(ижодкорликка бўлган эҳтиёж) ‒ ижодий фаолият мазмуни билан бевосита боғлиқ мотивлар 
устунлик қиладиган ижодий шахснинг асосий хусусиятларидан бири. Ҳар қандай фаолият 
деярли барча шахсий фазилатларни, шу жумладан қобилиятларни ўз ичига олган жуда 
мураккаб ва ўзаро боғлиқ таълимдир. Ижодий фаолиятга бўлган эҳтиёж маълум бир янги 
маҳсулотга бўлган ижтимоий эҳтиёж билан боғлиқ. Бу ижодий ғоя, режанинг пайдо бўлишига 
олиб келади ва янгисини яратиш учун рағбат бўлиб хизмат қилади. 
Олий ўқув юртининг асосий вазифаси бўлажак мутахассис шахсини ривожлантиришни 
таъминлашдир. Бу ерда асосий масала шундаки, келажакдаги мутахассис касбий тайёргарлик 
жараёнида ижодий фаолият туфайли ўз имкониятларини мустақил равишда амалга ошириши 
керак. Таълимдан фарқли ўлароқ, ижодий фаолият аллақачон маълум бўлган билимларни 
ўзлаштиришга қаратилган эмас. Бу келажакдаги мутахассиснинг ўзини ўзи англаши, янгисини 
яратишга қаратилган ўз ғояларининг мужассамланишига ҳисса қўшади. Ижодий фаолиятда 
талабанинг қобилиятини ривожлантириш мақсадида изланиш ва ижодий вазифалар ҳал 
қилинади. Шунинг учун, агар ўқув фаолияти давомида ўрганиш қобилияти шаклланган бўлса, 
унда ижодий фаолият доирасида янги ечимларни излаш ва топишнинг умумий қобилияти, 
керакли натижага эришишнинг ғайриоддий усуллари, таклиф қилинган вазиятни кўриб 
чиқишда янги ёндашувлар шаклланади. Ижодий қобилиятларни ривожлантиришнинг асосий 
мақсади чинакам ижодий эркин шахсни тарбиялашдир. Ушбу мақсадга эришиш учун 
қуйидаги вазифалар муҳим аҳамиятга эга:
- талабаларнинг мустақил фикрлаш қобилиятини шакллантириш, билим олиш ва қўллаш; 
- когнитив, тадқиқот ва ижодий фаолиятни ривожлантириш; 
- юзага келадиган ҳар қандай муаммоларга ностандарт ечимларни топиш;
- ижодий фаолиятда иштирок этишга қизиқишни кучайтириш.
Ижодий қобилиятларни ривожлантириш жараёни қуйидагиларга асосланади:
- ностандарт дарслар, иш шакллари, усулларидан фойдаланган ҳолда талабаларнинг 
интеллектуал ва ахлоқий ривожланиши;
- ўқув жараёнига ўқув фаолиятини олиб боришнинг муқобил шакллари ва усулларини 
жорий этиш;
- таълим жараёнига шароит яратиш шахсий фазилатларидан қатъи назар, ўқувчилар 
синфида ижодкорликнинг намоён бўлиши учун;
- талабанинг мустақил ижодий фаолиятга бўлган интилишини доимий равишда 
таъминлаш. 
Талабаларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантириш устида ишлаш талабанинг 
қобилиятларини ўз вақтида кўриш, аниқлаш, уларга эътибор бериш ва бу қобилиятлар қўллаб-
қувватлаш ва ривожланишга муҳтожлигини тушуниш имконини беради. Талабанинг ижодий 

---