Xorazm viloyati Urganch shahri

Xorazm viloyati

Urganch shahri:
1. Qorasuv 2. K.Otaniyozov 3. Xalq so`zi 4. M.Xorazm 5. P.Mahmud 6. K.Behzod 7. Ma’rifatchi 8. Olan sohil 9. Amir Temur 10. Navoiy 11. Al-Beruniy 12. Mevazor
Qo`shko`pir tumani:
13. Ko`ktom 14. Qatag`an 15. G`azavat 16. O`rtayop 17. Obod 18. Yangilik 19. Kenagas 20. Shihmahmad
Xiva shahri:
21. Gilamchi 22. Chag`ati 23. Sayot 24. Gandimiyon 25. Gallanbog` 26. Kaptarxona 27. Shamaxulum 28. Shihlan 29. Gazchilan 30. Jurjon 31. Ogahiy
Yangiariq tumani:
32. Beyvatan 33. Ostona 34. Oxunboboyev
Yangibozor tumani:
35. Basqal’a 36. O`zbekiston 37. Bog`olon
Xonqa tumani:
38. Sarapayan 39. Na’muna 40. Navxoz 41. Andalib 42. O`zbekiston 43. Olaja 44. Qoraqosh
Urganch tumani:
45. Qorovul 46. G`alaba 47. Oxunboboyev 48. Chandinqiyot 49. Amir Temur 50. Angirchilar
Hazorasp tumani:
51. G`alaba 52. Muhamon 53. Sharlanq 54. Pitnak 55. Yangibozor
Bog`ot tumani:
56. Maydamilton 57. Feruza ko`chasi 58. Qulonqorabog` 59. Al-Xorazmiy
Shovot tumani:
60. Bo`yrachi 61. Arboblar 62. Katqal’a 63. O`qchi 64. Beshmargan 65. Buyrachi
Gurlan tumani:
66. Eshimjiron 67. Xizr Eli 68. Do`simbiy 69. Birlashgan 70. Guliston 71.Vazr


2-xarita kaliti
Xorazm viloyati. Feʼl -atvorga oid soʻzlar.
Nodon leksimasining ariali:
Gurlan tumani: 67, 69;
Shovot tumani: 60, 61, 62,63, 64, 65;
Yangibozor tumani: 35, 36;
Qoʻshkoʻpir tumani: 13, 14, 16, 19, 20;
Urganch tumani: 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 13;
Urganch shahri: 66, 68, 50;
Xiva tumani: 21,22, 23, 24, 25,26, 27, 28, 29;
Yangi ariq tumani :33, 34;
Xonqa tumani: 39, 40, 41, 42, 44;
Bogʻot tumani: 57, 58;
Xazorasp tumani: 51, 52;
Aqilsiz leksimasining ariali:
Gurlan tumani:66,68, 70;
Yangibozor tumani:37;
Qoʻshkoʻpir tumani: 15, 17, 18;
Urganch tumani: 9, 10;
Urganch shahri: 47, 49;
Yangiariq tumani: 32;
Bogʻot tumani: 59.
Ahmoq leksimasining ariali:
Xazorasp tumani: 53, 54, 55.
Jilli leksimasining ariali:
Gurlan tumani: 66, 68 ,70 ;
Urganch tumani: 1, 7;
Xiva tumani:25, 30, 31;
Xonqa tumani: 38, 43;
Bogʻot tumani: 36.
Xorazm viloyati izohi
Xorazm viloyati feʼl -atvorga oid soʻzlar arialini 55 ta aholi punkti misolida koʻrib chiqdik. Oʻrganilgan soʻzlar orasidan nodon soʻzini tanlab olib, shu soʻz asosida quyidagi xaritani yaratdim. Bu soʻzning izohini " Oʻzbek tilining izohli lugʻati" asosida izohlab, asoslab koʻrsatdim. Kuzatishlarim natijasi shuni koʻrsatdiki Xorazm viloyatida nodon leksimasining 4 xil varianti qoʻllanilar ekan. Bular : nodon, aqilsiz, ahmoq, jilli. Bu soʻzlar orasida "jilli" leksemasi shevaga xosdir. Qolgan variantlari adabiy tilda ishlatiladi. Quyida bu soʻzlar izohi bilan tanishib chiqamiz: 1. Aqilsiz (beaqil) ~aqli yoʻq.
Musulmonqul oʻzinini mingboshi eʼlon qilib, aqilsiz bir goʻdakni – Xudayorni– xon koʻrsatib, yelkasiga mindi.( A. Qodiriy "Oʻtgan kunlar")
Ahmoq –esi past, tentak, aqli bilan ish koʻrmaydigan.
Esing kirmadi sen ahmoqning. Boshimizni baloga qoʻyib, oʻzing bu yoqlarda tuproqqa qorishib yuribsan. (Said Ahmad "Ufq")
NODON Bu sifat tojik tilida no- inkor old koʻshimchasini (ТжРС, 208) bil-', 'angla-' maʼnosini anglatadigan donistan feʼlining don hozirgi zamon asosiga (ТжРС, 135) koʻshib hosil kilingan boʻlib (ТжРС, 270), 'bilimsiz', 'fahm-farosati past' maʼnosini anglatadi (OʻTIL , I, 506). Bu sifatdan oʻzbek tilida nodonlik oti yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
f. — bilmaydigan, xabarsiz; johil, ilmsiz; kaltafahm, befarosat
Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan;
Maʼnosi: 1. Ilm-maʼrifatdan xabari yoʻq, ongi, tushunchasi past; oʻqimagan, bilimsiz; qoloq. ◆ Nodon odam. Soʻzlaguvchi nodon boʻlsa, eshitguvchi dono boʻlsin. Maqol . n ◆ Nahotki mana shu yerda oʻtirgan studentlar Yunusov oʻylaganchalik nodon boʻlsa?!Oʻ. Hoshimov, «Qal-bingga quloq sol» .
2 Fahm-farosati kam; tushunmaydigan, tentak. ◆ Ajab boʻldi! Oyogʻining tagiga oʻli-gingni tashlagin endi, oʻz qadrini bilmagan nodon. Oʻ. Hoshimov, «Qalbingga quloqsol» .




69

7869

Kelinoyi so`zining izohi:
Unoshi –
Ugra –
O`n oshi –
Unashi –