Nizomiynomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB TA'LIMI VAZIRLIGI

NIZOMIYNOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

“KECHKI TA’LIM BO`LIMI” fakulteti

BIOLOGIYA


GENETIKA VA SELEKSIYA ASOSLARI FANIDAN

DOKLAD

Mavzu: Tur ichida va turlararo duragaylash Geterozis

Bajardi:301 Abdusamatov A

Toshkent 2023
Reja:
1. G.Mendelning ishlarining о‘ziga xos xususyatlari.
2.Monoduragaylash chatishtirish.
Irsiyat va о‘zgaruvchanlikni о‘rganishning asosiy gibrodologik (genetik) analiz usulini chex olimi Gregor Mendel ishlab chiqqan.U о‘z tajribalarining natijasini 1865 yil fevral-mart oylarida Brno shahridagi tabiatshunoslar jamiyatiga ma’lum qilib, 1866 yilda «О‘simlik durgaylari ustida tajribalar» nomi bilan nashr qildirdi. G.Mendelning bu ishlaridan 1900 yilgacha aniq ma’lum bо‘lmadi. 1900 yilga kelib bir yо‘la uch olim uchta mamlakatda (De-friz Gollandiyada, K.Korrens Germaniyada va E.Chermak Avstriyada) bir-biridan xabarsiz holatda tur ichida duragaylash sohasida tajribalar о‘tkazib, Medelning 1865 yilgi xulosalariga keladilar. G.Mendel qonunlarning 35 yildan sо‘ng qayta ochilishi, ularga bо‘lgan qiziqishni oshirdi.
Mendel ishlarining о‘ziga xos xususyatlaridan biri chatishtirish uchun ota va ona formalarini tо‘g‘ri tanlashdir. U irsiyat qonunyatlarini о‘rganish uchun gorox (Pizum zativum L.) о‘simligi ustuda tajribalar о‘tkazadi. Bu о‘simlik bir yillik, faqatgina о‘zidan changlanuvchi, uning navlari bir-biridan bir, ikki yoki uch juft qarama-qarshi (alternativ) belgilari bilan keskin farq qiladi. Goroxning har xil navlarini suniy chatishtirish oson, ulardan qarama-qarshi belgilarning irsiylanishini о‘rganish qulay. Genetik analiz uchur erkak va urg‘ochi jinsdagi organizmlar chatishtirish kerak. Chatishtirish uchun olingan ota va ona organizmlar R harifi, urg‘ochi (Zuhro kо‘zgusi), erkak jins (Mars nayzasi va qalqoni) belgisi, chatishtirish esa X bilan belgilanadi. Irsiyati har xil bо‘lgan ikki yoki undan ortiq organizmlardan chatishtirib olingan avlod durgay deyiladi.
Durgay F harifi bilan ifodalanib, uning yonidagi raqam nechanchi bо‘g‘in ekanini kо‘rsatadi. Masalan; F₁-birinchi bо‘g‘in, F_2-ikkinchi bо‘g‘in.
Bir turga kiradigan, lekin ba’zi belgilari bilan bir-biridan farq qiladigan organizmlarini chatishtirish tur ichida duragaylash deb ataladi.