Xorazm vohasi hududi yuzasining shakllanishi Amudaryo akkumulyativ faoliyati bilan bogʻliq. Daryoning choʻkindi va gil yotqiziqlari ming yillar davomida shu hududda toʻplanib deltalarni hosil qilgan

Qishloq xo'jaligi
Xorazm viloyati iqtisodiyotida qishloq xoʻjaligi bilan birga sanoat ham salmokdi oʻrinni egallaydi. Paxta tolasi, kalava ip, gilam, oziq-ovqat mahsulotlari, mashina uskunalari eksport qilinadi. Xorazm viloyati va Janubiy Qoraqalpog'iston nafaqat tarixiy yodgorliklarga boyligi, balki tabiatning ko'plab qiziqarli tabiat joylari tufayli ham tashrif buyurishga arziydi. Amudaryo bo'yida siz noyob turdagi qirg'oq o'simligi - toqay o'rmonchalarini uchratishingiz mumkin. To'qay o'rmoni, yovvoyi cho'chqa, buhoro kiyiklari, jayron, tulki, shoqol, tolai quyon kabi ko'plab yovvoyi hayvonlar va ko'plab qush turlari uchun muhim yashash maskanidir. Ushbu hududda mintaqaning tarixiy va tabiiy yodgorliklari bo'ylab o‘tuvchi uchta ekoturizm yo‘nalishlari yaratilmoqda.
Birinchi yo‘nalish, Xiva tumanidagi “Eshonrovot” tabiiy suv omborining qirg‘og‘ida joylashgan “Qizilqum” lageridagi “Deshan-Qala” va “Ichan-Qala” tarixiy yodgorliklari, “Boltaboy oqsoqol”, “Valiko plyus” va “Qoraqum” xo‘jaliklarini o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, Yangiariq tumanida 2400 gektar maydonda suv o‘z havzasiga ega bo‘lgan “Ulli Sho‘rko‘l” (“Xorazm dengizi”) dam olish zonasi, Bog‘ot tumanida “QALAJIQQAL’A OASIS ECOTURISM” ekoturizm fermasi, Urganch tumanida esa juda chiroyli “Urganch ELtur” ekozonasi joylashgan.“Urganch El tur” ekozonasi, Xorazm viloyati, Urganch tumanida, Amudaryo bo‘yida joylashgan. Parkning maydoni, 26 gektarni tashkil etadi. Daryo bo‘yida siz o‘tovda yashashingiz, yozgi oshxona jihozlashingiz, baliq ovlashga borishingiz va shunchaki to‘qayzorning o‘rtasida hayratlanarli darajada go‘zal tabiat qo‘ynida dam olishingiz mumkin. “Boltaboy oqsoqol” xo‘jaligi, “Eshonravot” tabiiy suv havzasi yoqasida joylashgan. U erda siz barcha qulayliklarga ega bo‘lgan o‘tovlar oromgohlarida dam olishingiz mumkin, shuningdek u yerda, zamonaviy jahon standartlariga to‘liq javob beradigan kichik mehmonxona, zamonaviy tennis korti, motorli va mexanik qayiqlar, skuterlar, katamaranlar ham mavjud. 200 gektarlik qumli qo‘riqxona bo‘ylab piyoda va tuyada sayohatlar uyushtiriladi. “Qoraqum” fermasi, “Boltaboy oqsoqol” xo‘jaligiga tutash hududda joylashgan. Bu yerda, milliy uslubda bezalgan restorani bo‘lgan kemping maydoni mavjud. Ob’ekt shuningdek, o‘tovlar lageri, motorli va mexanik qayiqlar, skuterlar, katamaranlar bilan ham jihozlangan. Qadimgi Xivadagi Islom-Xoja minorasining nusxasi qurilgan bo‘lib, u yerdan hududning go‘zal ko‘rinishini tomosha qilishingiz mumkin. “Valiko Plyus” ekoturizm fermasi, Xivadan atigi 12 km uzoqlikda joylashgan. Ekoturizm yo‘nalishlari fermaning 700 gektarlik tepaliklari bo‘ylab tashkil etilgan. 16 gektar maydonda baliqli yetishtiriladigan ko‘l mavjud. Sayyohlar baliq ovlashlari va yangi tutilgan baliqlardan milliy baliq taomlari tayyorlanishini kuzatishlari mumkin. «QALAJIQQAL’A OASIS ECOTURISM» ekoturistik fermasi, Bog‘ot tumanining Xo‘jat qishlog‘ida joylashgan. Bu yerda, «Каладжик оромгохи» sanatoriysi joylashgan, ko‘chatzor yaratilgan, qum tepaliklari va 114 gektarlik ishlatilmaydigan yerlar bo'ylab qo‘shimcha ekoyo‘nalishlar ochilmoqda. Xorazm milliy tabiat parki, cho‘lli - quruq zonada joylashgan va keskin kontinental iqlimga ega. Yozda havo harorati + 43, +54 ° C, qishda esa -16, -28 ° C gacha yetishi mumkin. Yillik yog‘ingarchilik miqdori 120-140 mm. ni tashkil etadi. Park yaqinda, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 - yil 14 - dekabrdagi qarori bilan Xorazm viloyatining tabiiy hududlarida yovvoyi, dorivor o‘simliklar va hayvonlarning noyob turlarini ko‘paytirish va saqlash maqsadida tashkil etilgan. Parkning maydoni 21,7 gektarni tashkil etadi. Tabiiy park hududida, unga noyob o‘simliklar va hayvonot olamini beruvchi ko‘l va boshqa suv manbalari yo‘q. Amudaryo sohili zich qayir o‘rmon bilan qoplagan. Bu erda ko‘plab yovvoyi hayvonlar, qushlar va baliqlarni uchratish mumkin. Xorazm milliy tabiiy parkining florasi juda boy va xilma-xil bo‘lib, uni muhofaza qilish va o‘rganish park xodimlarining asosiy vazifalaridan biridir. Mintaqada, saksovul dalalari, to‘qay o‘rmonlari, qum o‘simliklari mavjud. Parkda, qamish, qora saksovul, to‘qay o‘simliklari, ho‘l tuzli botqoqlarning holofitlari, qattiq gipsdan qilingan qumli tekisliklarning ikki qavatli o‘simliklari kabi 13 dan ortiq o‘simlik turlari ro‘yxatga olingan. Umurtqasizlar juda katta biologik xilma-xillikka ega, ularning ba’zilari O‘zbekiston Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan. Yovvoyi cho‘chqa, to‘qay mushugi va bo‘rsiq kabi qator sut emizuvchilar daryo bo‘yidagi to‘qay o‘rmonlarida yashaydi. Park hududida, o‘simlik va hayvonot dunyosini kuzatuvchi olimlar va inspektorlar ishlaydi. Xorazm milliy tabiat parki loyihasiga binoan Urganch tumanida 3 ta nazorat-kuzatuv punkti va parkning ma’muriy binosi, Yangibozor tumanida 4 ta kuzatuv punkti va sun’iy ko‘chatzor, Xiva va Tuproqqal’a tumanlarida bittadan kuzatuv punktlari qurildi. Tabiat parki muzeyini yaratish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Parkni rivojlantirishning keyingi rejalariga, qo‘shimcha eko-yo‘nalishlarni ishlab chiqish va yaratish, ot sayohatlari, safari turlarini tashkil etish kiradi. Xususan, Yangibozor tumanida joylashgan to‘qay o‘rmonidan Amudaryo sohillariga etib borish uchun qo‘shimcha ekskursiyalar tashkil etiladi, dam olish maskanlari va turistik markazlar, park faoliyatini yoritib beradigan zamonaviy eko-axborot texnologiyalari bilan jihozlanadi.
Shular qatorida, Xorazm milliy tabiat parki, muhim ornitologik hudud hisoblanib, dunyodagi qushlarning noyob turlari va O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan turlar ham mavjud. Noyob qushlarni tomosha qilish uchun dam olish joylari va kuzatuv maydonchalari qurilgan.
Viloyatning Yangiariq tuman hududi viloyatning janubi-sharqida joylashgan. Relyefi, asosan, pasttekislikdan iborat. Janubidagi kattagina maydon qum barxanlari bilan band. Obulkoʻl, Moʻltang, Shoʻrkoʻl, Jirmizkoʻl va boshqalar kollektorlar bor. Tuman xoʻjaliklari Ostona, Oqmachit, Quruqtom, Tagan, Kattabogʻ va Amudaryodan chiqqan magistral kanallaridan suv oladi. Tuman hududida koʻl koʻp. Ulugʻshoʻrkoʻl, Obulkoʻl, Tangali, Bayotkoʻl, Kichikkoʻl va boshqalar shular jumlasidan. Ularning aksariyati bir biri bilan tutashtirilgan. Tuman koʻllari baliqchilikda viloyatda yetakchi oʻrinni egallaydi. Koʻllar negizida ixtisoslashtirilgan baliq kombinati tashkil etilgan. Tuproqlari, asosan, shoʻrlashgan oʻtloq va oʻtloqi boʻz tuproqlardan iborat. Tuproq shoʻri kollektor yordamida yuvib turiladi. Yovvoyi oʻsimliklardan changal, oqbosh, yantoq, shoʻra, pechak, ajriq, qamish, yakan va boshqalar oʻsadi. Yovvoyi hayvonlardan boʻri, quyon, qunduz, kalamush va boshqalar; qushlarlardan oʻrdak, gʻoz, qashqaldoq, chagʻalay, qargʻa, chumchuq va boshqalar koʻp.
Iqlimi keskin kontinental. Yillik oʻrtacha harorat 11,8 °C. Yanvar oyining oʻrtacha harorati — 4,5 °C, eng past harorat —31 °C. Iyul oyining oʻrtacha harorati 27 °C, eng yuqori harorat 45 °C. Vegetatsiya davri 208 kun. Yiliga 82 mm yogʻin tushadi. Yogʻinning asosiy qismi bahorda yogʻadi.
Tuman qishloq xoʻjaligi, asosan, paxtachilik va gʻallachilikka ixtisoslashgan, shuningdek, chorvachilik, baliqchilik, pillachilik, sabzavotchilik, bogʻdorchilik ham rivojlangan. Qishloq xoʻjaligida 8 shirkat xoʻjaligi, 2 aksiyadorlik jamiyati, 17 qishloq xoʻjaligi korxonasi, 6 xususiy ferma, 1 ijara xoʻjaligi faoliyat koʻrsatadi. Yangiariq tumanida jami ekin maydoni 13 ming ga dan ziyod, shu jumladan, 6,5 ming gektar yerga paxta, 1,7 ming gektarga yerga don, 164 ga yerga sabzavot ekinlari ekiladi. Yangiariq tumanidagi jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida 30 mingdan ziyod qoramol, 19,8 mingga yaqin qoʻy va echki, 108 mingdan ziyod parranda boqiladi (2004)