Xorijiy davlatlar budjet tizimi va budjet jarayonini tashkil etishning o’ziga xos xususiyatlari

Reja:
Kirish

1. 
   Xorijiy davlatlar budjet tizimi va budjet jarayonini tashkil etishning o’ziga xos xususiyatlari.
   
2. 
   Rivojlangan davlatlarda budjet tizimi va budjet jarayoni.
   
3. 
   Rivojlanayotgan davlatlarda budjet tizimi va budjet jarayoni.
   
4. 
   Xorijiy davlatlar tajribasi asosida mamlakatimizda budjet tizimini va jarayonini takomillashtirish
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish

Hozirgi taraqqiy etib borayotgan bir zamonda yashar ekanmiz, har birimiz yuqoriga qarab intilishga urunamiz va har doim birinchilikga intilamiz. Insonlar borgan sari rivojlanib, o’zini makonini, yurtini oldinga qarab yetaklamoqda. Tan olishimiz kerakki, hozirda Osiyo davlatlari orasida bizning yurtimiz peshqadam emas. To’g’ri ko’plab sohalarda yetakchimiz lekin bizning iqtisodiy siyosatimiz, moliyaviy qaror, qonunlarimiz haligacha xalqimizni oilaviy sharoitini, moliyaviy holatini yaxshilay olmadi desam mubolag’a bo’lmaydi. Shuning uchun ham bizni davlatimizga nisbatan juda yuqori darajada rivojlangan chet el davlatlarining budjet tizimini, jarayonini, moliyaviy holatini o’rganishga va uni o’z kurs ishimda ochib berishga qaror qildim. Hozirgi kundagi siyosatimiz ham shuni talab qilmoqda. Chet el tajribasini qo’llash, chet davlatlari bilan hamkorlikda katta loyihalar tuzish va shu kabi ko’plab ishlar amalga oshirilmoqda.
Ma’lumki, jahonda 280 dan ortiq davlatlar mavjud bo’lib, ular rivojlangan, rivojlanayotgan va xali rivojlanmagan davlatlar hisoblanadi. Biz iqtisodchilar boshqa davlatlarning iqtisodiyotiga, moliyaviy holatiga qiziqamiz va o’rganishga harakat qilamiz shu jumladan, men ham. O’zbekiston Respublikasi 1991-yildan boshlab, chet davlatlari bilan har tomonlama shartnomalarni boshlagan. Xususan, Arab Amirligi, Turkiya Germaniya va boshqa qator rivojlanayotgan davlatlar bilan ta’lim, madaniyat, sport, savdo-sotiq sohalarida qator shartnomalar tuzishga muvofiq bo’lgan.
Hozirgi kundagi bu holat keskin rivojlanib bormoqda. Muhtaram prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Miromonovich sharofatlari bilan yevropaning juda ko’plab rivojlangan davlatlari bilan hamkorliklar, shartnomalar amalga oshirilmoqda. Xorijiy davlatlarning budjet tizimini o’rganish nima uchun kerak? Jamiyat qachon o’z qobig‘idan tashqariga chiqarkan, boshqa joylar haqida malumotga ega bo’lar ekan, o’shandagina rivojlanadi. Men o’zimizni yurtimizni budjet tizimini mukammal bilmasamda, boshqa rivojlangan davlatlarning budjet tizimini bilishni, o’rganishni istadim. Maqsadim kelajakda xalqimizga katta foyda keltiradigan, ularni yashash tarzini o’zgartiradigan, moliyaviy holatini butkul o’stiradigan budjet tizimi yaratish va uni yurtimizda qo’llash. Shunday maqsadlar va o’ylanishlar ushbu mavzuni tanlashimga turtki bo’ldi. Va shu o’rinda chet davlatlari bilan hamkorlikda ishlar olib borish borasida prezidentimizning nutqlarini ko’rishimiz mumkin.
O’zbekiston Respublikasi prizidentining Oliy Majlisga murojatnomasida ta’kidlaganlaridek “O‘tgan davr mobaynida tashqi siyosat sohasida xorijiy davlatlar, birinchi navbatda, qo‘shni mamlakatlar bilan do‘stona va o‘zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida sezilarli natijalarga erishdik. 2017 yilda 21 ta oliy darajadagi tashriflar amalga oshirildi, 60 dan ortiq davlat va xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari bilan uchrashuvlar o‘tkazildi. Natijada 400 dan ortiq bitim va kelishuvlarga erishildi, qariyb 60 milliard AQSh dollari hajmidagi savdo va sarmoyaviy shartnomalar imzolandi. Qabul qilingan hujjat va kelishuvlarni o‘z vaqtida to‘liq bajarish maqsadida 40 ta “yo‘l xaritasi” ishlab chiqildi va xorijiy hamkorlarimiz bilan birgalikda amalga oshirilmoqda. Qirg‘iziston bilan davlat chegaralari to‘g‘risidagi bitimning imzolanishi Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan katta qadam bo‘ldi. Qo‘shni Afg‘oniston Islom Respublikasi bilan o‘zaro manfaatli hamkorlik yo‘lida muhim kelishuvlarga erishildi, yangi iqtisodiy loyihalar bo‘yicha amaliy ishlar boshlandi. Shuningdek, Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreya, Turkiya, AQSh va Yevropa Ittifoqi davlatlari, musulmon mamlakatlari bilan ham samarali bitim va kelishuvlarga erishildi.¹

1.Xorijiy davlatlar budjet tizimi va budjet jarayonini tashkil etishning o’ziga xos xususiyatlari

Xorijiy davlatlar budjet tizimini va jarayonini ko’rib chiqar ekanmiz, biz ko’rishimiz mumkin xorij davlatlarining budjet tizimi bizning budjet tizimimizga qaraganda ancha boshqacha. Biz chet el davlatlarini budjetini ko’rib chiqishni Rossiya Federatsiyasi va boshqa davlatlar misolida ko’rib chiqamiz.

Rossiya Federatsiyasi Byudjet kodeksining 10-moddasiga binoan Rossiyaning byudjet tizimi uch darajadan iborat.
Birinchi daraja; federal byudjet davlat byudjetdan tashqari jamg'armalarining byudjetlari.
Ikkinchi daraja; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining byudjetlari.
Ulardan jami 89 ta, shu jumladan: respublika byudjetlari 21 ta; hududiy byudjetlar 50 ta, shu jumladan 1 ta byudjet avtonom viloyat; tuman budjetlari 10 ta; Moskva va Sankt-Peterburg shaharlari byudjetlari 2; hududiy davlat byudjetdan tashqari fondlarining byudjetlari.
Uchinchi daraja; mahalliy byudjetlar (13 mingga yaqin: shundan 1570 tasi tuman byudjeti, 581 tasi shahar byudjeti, 762 tasi shaharcha byudjeti va 10 213 tasi qishloq byudjeti). Federal byudjet va davlat byudjetdan tashqari jamg'armalarining byudjetlari federal qonunlar shaklida ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining byudjetlari va hududiy davlat byudjetdan tashqari jamg'armalarining byudjetlari. Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining qonunlari shaklida; mahalliy byudjetlar - mahalliy o'zini o'zi boshqarish vakillik organlarining normativ-huquqiy hujjatlari shaklida yoki munitsipalitetlarning ustavlarida belgilangan tartibda. Rossiya Federatsiyasining Byudjet kodeksi belgilangan umumiy tushuncha byudjet, shuningdek, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ekti byudjeti, byudjetning huquqiy ta'riflarini o'z ichiga oladi. munitsipalitet, Rossiya Federatsiyasining jamlanma byudjeti, Rossiya Federatsiyasining ta'sis ob'ektining jamlanma byudjeti, maqsadli byudjet fondi va davlat byudjetdan tashqari jamg'armasi.
Mintaqaviy byudjet - bu ta'lim va xarajatlar shakli. Rossiya Federatsiyasi sub'ektining yurisdiktsiyasiga yuklangan vazifalar va funktsiyalarni ta'minlash uchun mo'ljallangan.
Mahalliy byudjet - bu o'zini o'zi boshqarish sub'ektlari bilan bog'liq vazifalar va funktsiyalarni ta'minlash uchun mo'ljallangan mablag'larni o'qitish va sarflash shakli.
Maqsadli byudjet jamg'armasi - bu Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga muvofiq byudjetning bir qismi sifatida maqsadli daromadlar hisobidan yoki muayyan turdagi daromadlardan yoki boshqa tushumlardan maqsadli ajratmalar tartibida shakllanadigan va alohida tartibda foydalaniladigan mablag'lar fondi. Maqsadli byudjet jamg'armasining mablag'laridan maqsadli byudjet jamg'armasining maqsadiga mos kelmaydigan maqsadlarda foydalanish mumkin emas.
Davlat byudjetdan tashqari jamg'armasi - bu federal byudjetdan va Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining byudjetlaridan tashqarida yaratilgan mablag'larni o'qitish va sarflash shakli. Davlat byudjetdan tashqari jamg'armasi, shuningdek, federal byudjetdan va Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining byudjetlaridan tashqari shakllangan va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirish uchun mo'ljallangan mablag'lar fondi. pensiya ta'minoti, ijtimoiy sug'urta, ijtimoiy ta'minot, sog'liqni saqlash va tibbiy yordam. Davlat byudjetdan tashqari jamg'armasining xarajatlari va daromadlari federal qonunlarda belgilangan tartibda yoki ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa tartibda shakllantiriladi. Rossiya Federatsiyasining byudjet tizimi uchta davlat byudjetdan tashqari jamg'armalarini o'z ichiga oladi:
Rossiya Federatsiyasi Pensiya jamg'armasi, Fondi.
Ijtimoiy sug'urta Rossiya Federatsiyasining federal va hududiy fondlari.