Xristianlikda ilk bo‘linishlarning yuzaga kelishi O‘zbekistonda xristianlik tarixiga oid ma'lumotlar mavzu: xristianlik

Reja:

• Xristianlik tarixi, ta'limoti va marosimlari
• Xristianlikda ilk bo‘linishlarning yuzaga kelishi
• O‘zbekistonda xristianlik tarixiga oid ma'lumotlar

MAVZU:
XRISTIANLIK

• Xristianlik dini - jahon dinlaridan biri hisoblanadi;
• Xristianlikka e'tiqod qiluvchilarning soni 1 mlrd. 600 mln. bo‘lib, bu son dunyo aholisining deyarli uchdan biriga to‘g‘ri keladi;
• Xristianlik hozirgi kunda ko‘proq Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerika, Avstraliya qit'alarida hamda qisman Afrika va Osiyo qit'alarida tarqalgan.

• Xristianlik milodning boshida Rim imperiyasining sharqiy qismida Falastin yerlarida vujudga kelgan;
• Iso Masih Rim imperiyasi tashkil topganining 747 yili Falastinning Nazaret qishlog‘ida bokira qiz Maryamdan Xudoning amri bilan dunyoga keldi;
• Yangi eraning boshlanishi Iso Masihning dunyoga kelishi bilan bog‘liq.

Xristianlik tarixi

Xristianlik dinining asoschisi Iso Masih:

• Xalq kutayotgan haloskor;
• Yahudiylikni isloh qilish va uni turli xurofotlardan tozalash g‘oyasi bilan chiqqan;
• Yahudiylar uni va uning izdoshlarini Falastindan quvg‘in qilganlar;
• Iso 33 yoshida fitnachilikda ayblanib, qatl etishga hukm qilingan.

• Iso nomiga qo‘shiluvchi Masih so‘zi qadimiy yahudiy tili - ivritdagi “moshiax” so‘zidan olingan bo‘lib, “silangan” yoki “siylangan” ma'nolarini beradi. Grekchada bu so‘z “xristos” (“christos”) shakliga ega. Bu dinning “xristianlik” yoki “masihiylik” deb atalishi ham shu so‘zlar bilan bog‘liq.

Bibliya

• Yahudiylik va xristianlik dinlari ta'limotiga ko‘ra, Xudo tomonidan nozil qilingan, asosiy diniy aqida va ahloq qonunlarini o‘zida jamlagan muqaddas kitoblar majmuasidir.

Bibliya tarkibiga kirgan:

• Yahudiy diniga taalluqli kitoblar «Qadimiy ahd», Xristian ta'limotiga tegishli kitoblar «Yangi ahd»

deb nomlanadi.

• Bibliya (biblia) - so‘zi grek tilida “kitob”, “o‘ram”

ma'nolarini anglatadi;

• Hozirgi Bibliya katolik nashrlarida 72 ta kitobdan, protestant nashrlarida esa 66 kitobdan iborat;
• Yahudiylarning yana bir diniy manbasi Talmudning xabar berishicha, Qadimiy ahdda 24 ta kitob;
• Qadimiy yahudiy tarixchisi Iosif Flaviyning aytishicha,

22 ta kitobdan iborat.

• Protestantlar va yahudiylar, Trident Soboridan keyin (1545-1563), katoliklar ham qadimiy ahd tarkibiga 45 ta kitob kirgizadilar.

• “Injil” - so‘zi yunoncha “evangelion” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, hushxabar ma'nosini anglatadi;
• Unda odamzodni qutqaruvchi yagona Najotkor hisoblanmish Iso Masihning yer yuziga yuborilganligi haqida hikoya qilinadi;
• Injil milodning birinchi asrida yozilgan, 27 bo‘limdan iborat

Injil

Xristianlik ta'limoti

• Xristianlik Ota-Xudo, O‘g‘il-Xudo va Muqaddas ruh

-Uch qiyofali Xudo (Troitsa - Trinity) ko‘rinishga ega

xudo to‘g‘risidagi
oxirat, Isoning
ta'limotni,
qaytishi
jannat haqidagi
va do‘zax,
va boshqa
aqidalarni o‘z ichiga oladi.

• milodning IV asri boshlarida 324 yili xristianlik Rim imperiyasida davlat dini deb e'lon qilingan;
• 325 yili tarixda birinchi marta Rim imperatori Litsiniya Nikeya shahrida I Butun Olam Xristian Soborini chaqirdi(pasxani bayram qilish vaqti belgilangan);
• 381 yili Konstantinopolda II Butun Olam Xristian Sobori bo‘lib o‘tdi(“troitsa” haqidagi qoidani ishlab chiqqan va “e'tiqod timsoli”ni qonunlashtirgan).

“E'tiqod timsoli” 12 qismda ifodalandi:

• Olamni yaratgan Xudo;
• Nasroniylikda Xudoning o‘g‘li hisoblangan Iisus Xristosga imon keltirish;
• Ilohiy mujassamlashuv;
• Isoning azob-uqubatlari va o‘limi;
• Isoning xochga mixlanganidan so‘ng uch kun o‘tib qayta

tirilganligi;

• Isoning meroji;
• Isoning nuzuli (ikkinchi marotaba yerga qaytishi);
• Muqaddas Ruhga imon keltirish;
• Cherkovga munosabat;
• Cho‘qintirishning gunohlardan forig‘ qilishi;
• O‘lganlarning ommaviy tirilishi;
• Abadiy hayot

O‘rta Osiyo xalqlari tarixida xristian dini:

Bu dinni mahalliy aholi orasida tarqatuvchilar O‘rta Osiyoning turli viloyatlariga milodning III asrlarida kirib kelganlar.

• 280 yilda Talos (Marke) cherkovlari qurilib bo‘lgan;
• Samarqandda (310 yildan);
• Marvda (334 yildan);
• Hirotda (430 yildan);
• Xorazmda va Markaziy Osiyoning boshqa shaharlarida yepiskoplik, missiyalar tuzilgan;
• X asrgacha Samarqand, Xorazm, Toshkent viloyatlarida xristianlarning manzilgohlari bo‘lgan.

• 1871 yil 4 mayda Rossiya imperatori tomonidan Toshkentda

Turkiston yeparxiyasini ochishga qaror qilindi;

• 1880 yillarga kelib Rus pravoslav cherkovi (RPCH) o‘zining yangi ibodatxonalari sonini ko‘paytirishga harakat qildi;
• 1916 yil 16 dekabrda imperator buyrug‘i bilan Turkiston kafedral sobori Almatidan Toshkent shahriga ko‘chirildi;
• 2011 yil 27 iyul kunidan e'tiboran sobiq Toshkent va O‘rta Osiyo yeparxiyasi o‘rniga to‘rt mustaqil yeparxiya tashkil etildi.
• Toshkentda birinchi katolik cherkovi 1912 yilda qurila boshlanib, 1917 yilda bitkazilgan;
• Vatikan davlati O‘zbekistonning mustaqilligini 1992 yil 1 fevralda tan olib, shu yilning 17 oktyabr kuni ikki taraflama diplomatik aloqalar o‘rnatildi.