Xvii-xviii асрларда европаликларнинг аксарият қисми ўз ихтиёрлари билан, айримлари мажбуран Aмерикагаолиб келинди


Download 15.28 Kb.
Sana17.02.2023
Hajmi15.28 Kb.
#1205603
Bog'liq
2.2.

XVII-XVIII асрларда европаликларнинг аксарият қисми ўз ихтиёрлари билан, айримлари мажбуран Aмерикагаолиб келинди. Ҳали ўша даврларда Aмериканинг кўп қисмида ерли қабилалар яшар, уларни сиқиб чиқариш ва бутун Aмерика ҳукмронлигини қўлга киритиш учун европалик оқ танлиларни кўчириб келтириш ва уларга бир қанча имтиёзлар яратиб бериш керак еди. Ўша пайтларда Aмерикада демократик тенденсиялар анчагина кучая бориб, содир бўлган воқеа-ҳодисалар ҳуқуқшунос назаридан ўтар, ҳуқуқшуносларнинг ҳурмати тобора ортиб борарди.


Вашингтон Ирвинг кўпроқ вақтини бадиий асарлар ўқишга, шеърлар ёд олишга сарфлаб, адабий ижод сари интилар, янги асарлар ёзишни орзу қиларди. У Америка адабиёти тарққиётига юмористик ҳажвиялари билан улкан ҳисса қўшган улкан адибдир. Ирвинг сатирадан нафақат қаҳрамонларнинг ахлоқий жиҳатдан қолоқ эканлигини кўрсатиш, балки ҳикояга ҳазил қўшиш учун ҳам фойдаланади. Мисол учун, Томнинг ўз хотинига муҳаббатсиз, душманона никоҳи ҳам никоҳ муносабатларига киноя қилади, ҳам иккала қаҳрамоннинг жирканч табиатида ҳазил-мутойиба беради.
Сатира кўплаб адабиётларда қўлланилади ва унда киноя, истеҳзо ёки масхара қўлланилади. Бу сиёсий ёки ижтимоий ўзгаришларни амалга ошириш ёки ҳатто олдини олиш учун ишлатилади. Бундан ташқари, у асарнинг фақат бир қисмида ёки бутун асарда ишлатилиши мумкин. Вашингтон Ирвинг ўзининг "Иблис ва Том Уокер" асари давомида сатирадан фойдаланади. Ушбу асарда Ирвинг 1700-йиллардаги Пуритан Янги Aнглияликларни масхара қилиш учун сатирадан фойдаланади. Ирвинг "Иблис ва Том Уокер" асарида уюшган дин оқимлари, "оқ муассаса" ва никоҳ муносабатларини эслатиб ўтади. Ушбу ҳикояда Ирвинг уюшган дин ва диний турлар ҳақида гапиради. Aллегория - қаҳрамонлар, жойлар ёки нарсалар руҳий ёки ахлоқий ғояларни ифодаловчи адабий қурилма. Aллегориянинг мақсади одатда ахлоқий сабоқ беришдир. Шундай қилиб, Ирвинг "Иблис ва Том Уокер" асарида Aллегория адабий воситанинг ахлоқий сабоқлари шундаки, худбинлик ва очкўзлик ўз-ўзини йўқ қилишга олиб келади. Гуноҳкор хатти-ҳаракатлар жазога олиб келади. Ирвинг шуни кўрсатадики, йетти ўлимга олиб келадиган гуноҳлардан бири бўлган очкўзлик шайтон учун инсониятни ўз уйига жалб қилишнинг енг осон йўли. Охир оқибат, очкўзлик кулдан бошқа нарса емас, чунки инсон бир марта ўз руҳини йўқоца, у ҳамма нарсани йўқотади.
"Иблис ва Том Уокер" - Вашингтон Ирвингнинг "Саёҳатчиларнинг ертаклари" номли ҳикоялар тўпламида нашр етилган қисқа ҳикояси. Ушбу фантастик китоб Геоффрей Cраён тахаллуси остида ёзилган бўлиб, фантастика муаллифига ҳикоя қилиш учун мўлжалланган.

"Иблис ва Том Уокер" - бу учта шахснинг ҳикояси: Том Уокер, унинг рафиқаси ва иблис. Том Уокер жуда зиқна одам, унинг рафиқаси ҳам худди шундай ёмон. Улар ўзларининг бойликларини кўпайтириш учун бир-бирларидан пул яширишган баҳсли муносабатларга ега едилар. Том бир куни у билан, кейин еса хотини билан шартнома тузмоқчи бўлган шайтонга дуч келади. Бу иккала қаҳрамон билан нима содир бўлиши аниқ емас, чунки ҳамма нарса миш-мишлар орқали айтилади, аммо уларнинг иккаласи ҳам ўлимларидан сўнг шайтоннинг чангалига маҳкам ушланган деб тахмин қилиш мумкин. "Иблис ва Том Уокер" филмидаги асосий мавзулар судхўрлик ва иккиюзламачиликнинг ёмонликларини, шунингдек, очкўзлик ва баҳсли муносабатларнинг аҳмоқлигини ўз ичига олади. Сатира - бу адабий восита бўлиб, унда муаллиф одамлар ва ғояларни танқид қилиш учун киноя ёки киноядан фойдаланади. У одамларни ёки ғояларни масхара қилиш учун ишлатилади. "Иблис ва Том Уокер" филмидаги сатира


Муаллифлар сатирадан фойдаланадилар, чунки улар жамиятда ёки маданиятда ўзгариши керак бўлган нарсани кўришади ва уни ўзгартиришга ҳаракат қилиш учун унга ёруғлик бериш ва бошқаларнинг еътиборини жалб қилишни хоҳлашади. Ирвинг "Иблис ва Том Уокер" филмида айнан шундай қилади. У одамлар ўз ҳаётларини бошқарадиган иккиюзламачиликни кўради ва бу камчиликларни маъруза ёки иншода кўрсатиш ўрнига, уларни одамларга кўрсатиш учун ҳикояга киритади. ўзининг асосий мавзуларини уларга аниқ айтиб беришдан кўра. Сатира жамиятнинг кўзгуси бўлганлиги сабабли, у шахслар, муассасалар ва маданиятларда ижобий ўзгаришларга интилади.
Ирвингнинг сатирадан фойдаланиш усулларидан бири киноядан фойдаланишдир. Томошабинлар вазият ҳақида қаҳрамонлардан кўра кўпроқ билсалар, адабиётда ирония мавжуд. Қуйида муҳокама қилинадиган ушбу "Иблис ва Том Уокер"да бир нечта истеҳзо ҳолатлари мавжуд.
Download 15.28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling