Yadro Qurolining Zararlovchi Omillari

Yadro Qurolining Zararlovchi Omillari

Yadrо qurоli pоrtlashidan zarar ko`rgan tеrritоriya yadrо pоrtlashidan shikastlanish o`chоg`i dеb ataladi. Uni zarba to`lqining оldingi qismi (frоnti) dagi оrtiqcha bоsim miqdоriga qarab quyidagi zоnalarga bo`lish qabo’l qilingan: vayrоnalik zоnasi, kuchli еmirilishi zоnasi, o`rtacha еmirilish zоnasi va kamrоq еmirilish zоnasi.

Yadrо pоrtlashidan shikastlangan o`chоqda harbiy qism yadrо qurоlning shikastlоvchi оmillaridan: zarba to`lqini, yorug`lik nurlanishi va o`tib kiruvchi radiatsiya birdaniga yuqоri darajada va ko`p enеrgiya tarzida ta’sir qiladi va buning natijasida оmmaviy sanitar yo`qоtishlar paydо bo`ladi. Ularning sоni yuzlab va minglab kishini tashkil qiladi. Еr ustida (еr оstida, suv оstida va suv оstida) yadrо zaryadi pоrtlatilganda yuqоrida ko`rsatilgan оmillardan tashqari, pоrtlash markazida hоsil bo`lgan radiоaktiv mоddalar va jоylardagi radiaktiv mоddalar bo’lo’ti qоldirgan «iz» dan ajralib chiqqan gamma – nurlar ta’sir qiladi. Paydо bo`lgan sanitar yo`qоtishlarning miqdоri va ularning hususiyati juda ham ko`p оmillarga bоg`liq bo`ladi, ya’ni yadrо zaryadi qaеrda pоrtlatilganligiga va uning quvvatiga: harbiy qismda o`tkazilayotgan jangavоr harakatlarning hususiyatiga; jоylarning rеlеfiga; оb-havо sharоitlariga; jangоvar tеhnikalar va himоyalоvchi injеnеrlik inshооtlarning himоyalоvchi hususiyatlaridan o`z vaqtida fоydalanishga; harbiy qismlarning jangоvarlik hususiyatlariga hamda ko`pdan-ko`p bоshqa оmillarga bоg`liq bo`ladi.
Hоzirgi vaqtdagi qarashlarga qaraganda, yadrо zaryadi pоrtlashi natijasida quyidagi tarkibda sanitar yo`qоtishlar ruy bеrishi mumkin.
Kuchli еmirilish zоnasida (zarba to`lqini frоntidagi eng katta bоsim 1 kg/sm2 dan оrtiq bo`lganda) harbiy hizmatchilarning barchasi quyish va shikastlanishlar natijasida halоk bo`ladi. Bоshqa zоnalarda hоsil bo`ladigan sanitar yo`qоtishlari yadrо pоrtlashning quvvatini, zararlanish maydоnida sоdir bo`ladigan оmillar va shu maydоndagi h’arbiy qismlar zichligini kоeffitsiеntlarga quyib tahminan h’isoblash chiqish mumkin.
Sanitar yo`qоtishlar – yadrо zaryadlarining pоrtlashiga qarab turlicha bo`ladi. Masalan, o`rta va katta kalibrdagi (20-100-500 qilоtоnna) yadrо zaryadi pоrtlatilganda jarоhatlanishlar va kuyishlar natijasida ko`p jangchilar shikastlanadilar. Ular оrasida qisman gamma –nеytrоn nurlanishlar bilan zararlanganlar h’am ko’zitiladi. Kichik va O’ta kichik yadrо zaryadlari va nеytrоn bоmbasi pоrtlatilganda jangchilar оrasida kоmbinatsiyalangan shikastlanishlar ko’p uchraydi. Bunda ko`prоq kuyish va jarоhatlanish yoki faqat radiatsiоn shikastlanishlar ko’zatiladi. Kоmbinatsiyalangan radiatsiоn zararlanishlar umumiy jarоhatlanganlar оrasida 10-12 % dan 20-230 % gacha tashkil qilishi mumkin. Jarоhatlanish va zararsizlantirish darajasiga qarab quyidagicha bo`lishi mumkin: 30-40 % gacha оg`ir darajadagi zararsizlanish, 30 % o`rta darajasidagi, 20 % gacha еngil darajadagi zararlanishlarni tashkil qiladi.
SHunday qilib, yadrо zaryadi pоrtlashidan shikastlanish, shu o`chоqda paydо bo`lgan sanitar yo`qоtishlar quyidagilar namоyon bo`ladi:
- yadrо zaryadi pоrtlashi ro`y bеrgan jоylarda juda ko`p va birdaniga sanitar yo`qоtishlar sоdir bo`ladi;
- kоmbinatsiyalangan zararlanishlar ko`p uchraydi, ular o`zining оg`ir kеchishi bilan ajralib turadi, shuning uchun tibbiy yordam ko`rsatish o’zоq vaqt davоm etadi;
- zararlangan kishilarning 50-60 % kеchiktirib bo`lmaydigan yoki оshgich tibbiyot yordami ko`rsatishga muhtоj bo`ladi.
- zararlangan kishilarning tеri qavatlari, ust-bоshlari radiоaktiv mоddalar bilan zararlangan bo`ladi, shuning uchun bunday kishilarni mahsus sanitariya ishlardan o`tkazish talab qilinadi.
Bundan tashqari, barcha zararlanganlar juda ko`p bo’zilishlar bo`lgan jоylarda va radiоaktiv mоddalar bilan zararlangan tеrritоriyada qоlib kеtadilar. Bo’larning hammasi tibbiyot hоdimlaridan tеzqorlik bilan yordam ko`rsatishini talab qiladi, natijada ular h’am zararlanib qоladilar. Bu zararlangan kishilarni evakuatsiya qilishda ancha qiyinchilik tug`diradi. Zararlanish o`chоg`ida asоsan birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi. Bunda zararlanganlar o`ziga yoki o`zarо bir-biriga tibbiy yordam ko`rsatadi. SHuningdеk, sanitarlar yoki sanitar instro’qtоrlar tarafidan ham yordam ko`rsatiladi.
"To'xtatuvchi kuchlar" - bu "yadro qo'shinlari" deb ataladigan narsa. Strategik to'xtatuvchi kuchlar "Rossiya Federatsiyasi va uning ittifoqchilariga qarshi tajovuzni to'xtatish, shuningdek, tajovuzkorni mag'lub etish (uni mag'lub etish), shu jumladan yadro qurolidan foydalangan holda urushda".
Keyin yadroviy qurol tahdidlari biroz pasaydi, ammo taxminan bir oy o'tgach, 22 mart kuni Rossiya Federatsiyasi Prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskov, agar Rossiya mamlakatning mavjudligiga tahdid ko'rsa, yadro qurolidan foydalanishi mumkinligini aytdi. .
“Tahdid” uzoq kutilmadi. Sanktsiyalarning 5-paketi qabul qilinganidan keyin Rossiya Xavfsizlik Kengashi raisi oʻrinbosari Dmitriy Medvedev Gʻarbning Rossiya Federatsiyasiga qarshi sanksiyalarini xalqaro tajovuzkorlik harakati sifatida kvalifikatsiya qilish mumkinligini aytdi.
Mavzu bo'yicha: Foyda va zaharli: 6 ta mahsulotni AQSh supermarketlaridan sotib olmaysiz
Rossiyaning xuddi shu tugmani bosishga qaror qilish xavfi qanchalik yuqori?
Dunyodagi yagona yadro quroli haqida nimalarni bilamiz?
Qaysi halokatli - Chernobil fojiasi yoki zamonaviy yadro qurollari?
Yadro bombasi har doim "apokalipsis" degan ma'noni anglatadimi va halokatni to'xtatish mumkinmi?
Aleks Vellersteyn o'z intervyusida bu savollarga javob berdi.
Aleks Velershteyn NUKEMAP yaratuvchisi boʻlib, deyarli har qanday hududda yadro quroli portlashini taqlid qilish va bomba tashlangan balandlik, shamol yoʻnalishi va hokazolarni hisobga olish imkonini beruvchi interaktiv xaritadir.
- Insoniyat tarixida yadro qurolidan foydalanishning yagona holati Xirosima va Nagasaki shaharlarini bombardimon qilishdir. "Bola" va "Semiz odam" deb nomlanuvchi qurollar. Yadro qurolidan foydalanish insoniyat va jabrlangan hudud uchun qanday oqibatlarga olib keladi? Yaponiya o'sha paytda qanday insoniy yo'qotishlarga duch keldi?
- Mavjud hisob-kitoblarga ko'ra, ushbu shaharlarda yashovchi aholining uchdan bir qismidan yarmigacha vafot etgan. Deyarli har bir kishi hujum oqibatlarini boshdan kechirgan. Bu dahshatli falokat edi. Bundan tashqari, odamlar nima bo'lganini tushunishmadi. Ular bu bombardimon ekanligini tushunishdi, ammo qaysi biri? Odamlar radiatsiya nima ekanligini hatto tushunishmadimi?
Xirosima ko'proq vayron bo'ldi. Bu butunlay ishlamaydigan shahar edi. Ammo Nagasaki qisman ishladi. Bu geografik sabablar bilan izohlanadi: Nagasaki tog'lar bilan ikki qismga bo'lingan va faqat bir qismi vayron qilingan.
"An'anaviy" bombardimon bilan shaharni vayron qilish uchun vaqt kerak, ko'pchilik qochishga, panoh topishga vaqt topadi, ammo yadroviy bomba tezligini boshqa ko'plab qurollar bilan taqqoslab bo'lmaydi. U deyarli bir zumda shaharlarni vayron qiladi.
Ammo yana bir haqiqat qiziq: bu shaharlar qayta qurilgan. Endi bular juda katta metropolitenlar.
Yordam
Ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, portlashlar natijasida Xirosimaning 70 ming va Nagasakining 60 ming aholisi bir zumda halok bo'lgan. 1945-yilning avgustidan dekabrigacha radiatsiya taʼsirida jarohatlar va kasalliklardan oʻlganlarning umumiy soni ikki shaharda yarim millionga yaqin kishini tashkil etdi.
Bu shaharlarni qayta tiklash uchun qancha vaqt ketdi?
- Nagasaki tezroq tiklandi, chunki shahar yadrosi buzilmagan. Xirosimani qayta qurishning katta qismi amerikaliklar tomonidan amalga oshirilgan. Ular Yaponiya bilan aloqalar o'rnatishni, uni kommunizmga qarshi kurashda ittifoqchi qilishni xohlashdi.
Bu, ehtimol, o'n yil davom etdi. Xirosima aholisi shahar qanday qayta qurilganidan faxrlanadi. Ular uchun bu umid ramzi va nima uchun urushdan qochishimiz kerak.
Yadro qurolidan foydalanish Ikkinchi jahon urushining borishiga qanday ta'sir qildi?
- Aslida, bu hali ham juda munozarali masala. Har xil voqealar deyarli bir vaqtning o'zida sodir bo'ldi. Atom bombasi. Sovet qo'shinlarining Manchuriyaga bostirib kirishi. Yaponiyaga urush e'lon qilish.
Bularning barchasi to'planib, urushning keskin yakuniga etdi. Ammo yadroviy bomba bir xil muhim voqea bo'lganmi yoki yo'qmi hali ham munozarali masala.
Ko'pgina tarixchilar atom bombasi omillardan biri ekanligini aytishadi. Ammo urush yadro qurolidan foydalanish bilan tugashi shart emas. Shuni tushunish kerakki, yaponlar yadroviy bomba ishlatishdan oldin ham urushda mag'lub bo'lishgan.
- Yadro qurollari zamonaviy urush jarayoniga qanday ta'sir qilishi mumkin?
“Hozirgi dunyoda yadro qurolining eng qiziq tomoni shundaki, biz ulardan foydalanish niyatimiz yo‘q. Hujum nuqtai nazaridan, albatta emas. Biz undan tahdid sifatida foydalanamiz. Yadro qurolining mavjudligi va ulardan foydalanishga bo'lgan doimiy istagingiz raqiblarning xatti-harakatlariga ta'sir qiladi.
AQShda yadroviy qurol mavjudligi Putinni to'xtatdimi? Qanday qilib aniq bilishimiz mumkin? Agar AQSh yadro quroliga ega bo'lmasa, u o'zini qanday tutgan bo'lardi?
Uning o'zi bilmaydi, chunki bizda bor. Putinning yadroviy quroli uni Ukrainaga bostirib kirishiga xalaqit berdimi, biz buni bilamiz. Bu uni Polshaga hujum qilishdan saqlaydimi? Balki. Ammo biz yadro qurollari AQShni harakat qilishdan qaytarayotganini ko'rishimiz mumkin.
Amerika Ukraina uchun hozirgidan ko'ra ko'proq narsani qilishdan xursand bo'lardi. Ammo bu dunyoni yadro qurolidan foydalanishga yaqinlashtiradi, degan qo‘rquv to‘xtatuvchi omildir.
Qo'shma Shtatlarda ular bizning qurollarimiz Xitoydagi ruslarning xatti-harakatlariga qanday ta'sir qilishini doimo muhokama qilishdi. Ammo biz Rossiyada yadro qurolining mavjudligi bizga qanday ta'sir qilishi haqida o'ylamagan edik. Biz birinchi marta boshqa davlatning yadro quroli bizni cheklaganini his qildik.
- Xo'sh, ruslar allaqachon sanksiyalar qo'llanilishi sababli qurol ishlatish bilan tahdid qila boshladilar. Go'yoki, bu mamlakatning mavjudligi bilan to'la. Qani, sanktsiyalar bilan to'xtaymiz, aks holda tugmani bosamiz. Ammo bu tahdidlar tufayli sanksiyalarni bekor qilish juda ko'p. Bu zaiflik belgisidir.
- Bu erda e'tiqod masalasi birinchi o'ringa chiqadi. Men sizning tahdidlaringizga ishonamanmi? Haqiqatan ham qila olasizmi? Bu blefmi? G‘arb sanksiyalar tufayli Putin yadro qurolidan foydalanishiga ishonmaydi. Bu qizil chiziq emas.
Yadroviy tahdidlar tarixi juda qadimiy. Amerikaliklar 50-yillarda yadroviy qurol bilan tahdid qilishgan. Ammo bu tahdidlar har doim ham samarali emas.
Siz faqat yadroviy bombaga ega bo'lish mamlakatni siz xohlagan narsani qilishga majbur qiladi deb o'ylaysiz. Masalan, 50-yillarda AQSh Xitoyga: “Agar siz Tayvanga hujum qilsangiz, biz sizga qarshi yadro qurolidan foydalanamiz. Shuning uchun buni qilmang."
Xitoy: “Yaxshi, biz buni qilmaymiz. Ammo biz o'z yadro qurolimizni yaratamiz, chunki bizni tahdid qilishingizni xohlamaymiz." Va bu kabi tahdidlarning aniq ijobiy natijasi emas.
Agar siz dushmanni yadro quroli bilan qo'rqitsangiz, u o'z fikridan qaytmaydi. U yanada hushyor bo'ladi. Men Putinning tahdidlari samarali ekanligini ko‘rmayapman. Ular amerikaliklarni ruslarga avvalgidan ko'ra ko'proq g'azablantiradilar.
- Sizningcha, Putinni tugmani bosishga majbur qiladigan qizil chiziq nima bo'lishi mumkin?
“Buning noaniqligi eng katta xavf hisoblanadi. Ular qizil chiziqlarni ko'rishadi, lekin biz ularga ishonmasligimiz kerak. Qanday qilib biz sanksiyalar qizil chiziq ekanligiga ishonmaymiz.
Putinda aniq qizil chiziqlar bor, lekin uning o'zi ularni bilmasligi mumkin. Bu holatda tugmani bosishingiz mumkinligi haqida hech qanday hujjat yo'q. Bunday xavf Rossiyaga bostirib kirishning haqiqiy xavfi bo'lishi mumkin. Ular o'z hududiga bostirib kirishni xohlamaydilar.
Putinning o'ldirilishining haqiqiy tahdidi. Agar u yo'qotadigan hech narsasi yo'qligini tushunsa, u buni qila oladi. Agar u o'ldirilgan bo'lsa, u hech narsa qila olmaydi, lekin agar bu sodir bo'lishiga ishonsa, u bu chegaradan oshib ketishi mumkin.
Ammo men bu savollarga ko'p tashvishlanmayman. Ruslar ham, amerikaliklar ham ishonchli yadro tizimiga ega. Biz yadro kallaklarimizni chiqarib tashlamoqchi emasmiz.
NATO samolyoti Rossiya samolyotini urib tushirsa, yadro urushi bo'ladimi? Ehtimol, yo'q. Ammo bu bizni bu xavfga yaqinlashtiradi. NoFlyZone’ni hali taqdim qilmaganimiz sabablaridan biri ham shu: bu qizil chiziq bo‘lishi shart emas, lekin u sizni unga yaqinlashtiradi. U qayerda, siz bilmaysiz.
Qo'shma Shtatlar oldini olishga urinayotgan narsa - Rossiyaning yaqin orada qulashi. Bu Ukraina uchun dahshatli tuyuladi.
Amerikaliklar Rossiya uchun halokatli mag'lubiyatni xohlamaydilar. Biz Afg'oniston bilan bo'lgani kabi "sekin mag'lubiyat"ni xohlaymiz. Bunda qandaydir achchiq kinoya bor. Zero, bunday strategik yondashuv jiddiy gumanitar muammolarni keltirib chiqaradi.
Adabiyotlar:

1. Zavyalоva V.N. Grajdanskaya оbоrоna. – Mоskva. – 1989.

2. Mamatov I.I. Harbiy toksikologiya va tibbiy muh’ofaza. - 1997.
3. Artamоnоv V.I. Vоеnnaya tоksikоlоgiya i zashita оt yadеrnоgо i himichеskоgо оrujiya. - 1988.
4. Balеnkо Е.D. Lеksi pо grandanskоy оbоrоnе. – Mоskva. - 1969.
5. Pirkо A.V., Vоrоbyov F.M. Оrujiе massоvоgо pоrajеniya i spоsоbi zashiti оt nеgо. - Mоskva. – 1989.
6. Grajdanskaya оbоrоna .Pоd rеd. Altunina A.T. – M. Vоеnizdat, 1984. – 192 str.