Yadro reaksiyalari

Yadro reaksiyalari.

Murtozaqulov Muslimbek

5-dars

1895-yilda nemis olimi K.Rentgen tomonidan X-(rentgen) nurlarining ochilishi

• 1895-yilda nemis olimi K.Rentgen tomonidan X-(rentgen) nurlarining ochilishi
• 1896-yilda fransuz olimi A.Bekkerel tomonidan radioaktivlikning ochilishi.
• 1896- yilda fransuz olimi A. Bekkerel uran tuzlaridan rentgen nurlariga o‘xshash nurlar chiqishini aniqladi
• 1897-yilda ingliz olimi J.Tomson tomonidan elektronning ochilishi
• 1899- yilda ingliz fizik olimi Ernest Rezerford radioaktiv nurlarni o‘rganish davomida bu nurlarni uch qismga: α β va γ-nurlarga ajratdi. α -nurlar geliy atomining yadrosi ekanligini isbotladi
• 1899- yilda A. Bekkerel ham β -nurlar elektronlar oqimi ekanligini isbotladi.
• 1900- yilda fransuz olimi P. Uilard γ -nurlarni aniqlab, bu nurlar elektromagnit to‘lqinlar ekanligini isbotladi.
• 1913-yilda ingliz olimi D.Mozli tomonidan yadro zaryadi elementning davriy sistemadagi tartib raqamiga tengligi
• Inson ixtiyori bilan o’tkazilgan birinchi yadro reaksiyasi Rezerford tajribasi boldi 1919-yilda Rezerford azot atomlarini zarrachalar bilan bombardimon qilib, azotni vodorod va kislorodga aylantirdi
• 1934- yilda Mariya bilan Pyer Kurining qizi va kuyovi Iren hamda Frederik JolioKurilar sun’iy radioaktivlikni kashf etdilar.

α nurlar
1898-y Rezerford
1900- yilda P. Uilard
γ nurlar elektromagnit to‘lqin
β- nurlar.
1899-y Bekkerel elektron oqimi
Radiaktiv element atomi

Kimyoviy elementlarning beqaror izotoplari yadrolaridan turli zarrachalar va nurlar chiqarib boshqa xil yadroga aylanishi hodisasi radioaktivlik deb ataladi. “Radioaktiv” lotincha so‘z bo‘lib (radio−nur chiqaraman, aktavus−faol), faol nur chiqaruvchi demakdir. Barcha kimyoviy elementlarning radioaktiv izotoplari olingan. Ularning taxminan 1500 turi ma’lum. Faqat radioaktiv izotoplardan tarkib topgan elementlar radioaktiv elementlar deyiladi.

Kimyoviy elementlarning beqaror izotoplari yadrolaridan turli zarrachalar va nurlar chiqarib boshqa xil yadroga aylanishi hodisasi radioaktivlik deb ataladi. “Radioaktiv” lotincha so‘z bo‘lib (radio−nur chiqaraman, aktavus−faol), faol nur chiqaruvchi demakdir. Barcha kimyoviy elementlarning radioaktiv izotoplari olingan. Ularning taxminan 1500 turi ma’lum. Faqat radioaktiv izotoplardan tarkib topgan elementlar radioaktiv elementlar deyiladi.

Bular Z=43, 61 va 84 — 105 elementlardir.

Yadro reaksiyalar – atom yadrolarining elementar zarrachalar va bir-biri bilan o’zaro tasirlashishi natijasida o’zgarishidir.

Yadro reaksiyalar – atom yadrolarining elementar zarrachalar va bir-biri bilan o’zaro tasirlashishi natijasida o’zgarishidir.

Yadro reaksiyalarining tenglamalarini yozish massa va zaryadning saqlanish qonuniga asoslangan

•  

Atom yadrosidagi proton va neytronlarning o‘zaro ta’sirida to‘rtta asosiy jarayon kuzatiladi:

Atom yadrosidagi proton va neytronlarning o‘zaro ta’sirida to‘rtta asosiy jarayon kuzatiladi:

1. Elektron qulash;

2. Pozitron qamrash;

3. Pozitron ajralish;

4. Elektron ajralish.

•  

Alfa

Alfa

Betta ,

Proton Deyteriy Tritiy Neytron Elektron Pozitron Gamma

•  

1. izotopidan 4 α va 2 zarrachalari nurlanishi natijasida hosil bo’lgan element izotopidagi neytronlar sonini toping.

1. izotopidan 4 α va 2 zarrachalari nurlanishi natijasida hosil bo’lgan element izotopidagi neytronlar sonini toping.

• 125 B) 128 C) 133 D) 219

2. +x→y+

Ushbu yadro reaksiyasi asosida 9,52 mg uran yemirilishidan necha dona elektron hosil bo'ladi?

A) 12,04* C) 18,06*

B) 38,73* D) 96,32*

•  

3. → Cm + x + y

3. → Cm + x + y

Ushbu yadro reaksiyasi asosida 9,12 mg neptuniy

yemirilishidan 12.04 * elektron ajralgan bo'lsa, reaksiya natijasida hosil bo'lgan kyuriy izotopining nisbiy atom massasini hisoblang.

• 142 B) 224 C) 233 D) 128

4. → + x + 6

ushbu yadro reaksiyasidan E va W o’zaro izoton bo’lsa, E tarkibidagi elektronlar sonini aniqlang.

A) 86 B) 68 C) 84 D) 82

•  

5.

5.

ushbu yadro reaksiyasidan E va Fm o’zaro izoton bo’lsa, Fm tarkibidagi neytronlar sonini aniqlang

A) 154 B) 152 C) 148 D) 124

6. → + x + 6

ushbu yadro reaksiyasida 63 mg E parchalangan bo’lsa, qancha alfa-zarracha hosil bo’ladi? (E va W

o’zaro izoton)

• 5,418· C) 5,418·

B) 2,7· D) 2,7·

•