Yakkabog' tuman 2-umumiy o'rta ta'lim maktabi kimyo fani o'qituvchisi O'rinova Marhabo Jovliyyevnaning 9-sinf uchun kimyo fanidan tayyorlagan dars ishlanmasi

“Mosini tanla” metodi:

T/r	Birikmalari	Formulasi
1	Ohoktosh, bo`r, marmar	Ca3(PO4)2
2	Magnezit.	MgSiO3
3	Apatit.	CaSO4·nH2O
4	Olvevin.	MgSO4· 7H2O
5	Ftorapatit.	CaCO3
6	Karnallit.	Ca5(PO4)3F
7	Gips, alebastr	KCl· MgCl2·6H2O
8	Taxir tuz	MgCO3

“Baliq skleti”

O2 Cl2 N2 P S C H2

Ca

CaO CaCl2 Ca3N2 Ca3P2 CaS CaC CaH2

III. Yangi mavzu bayoni: Kalsiy va Magniy hamda ularning birikmalari amaliyotda ko’p sohalarga qo’llaniladi. “Kungaboqar metodi”.

Ca va Mg birikmalar1

qurulishda

Rezina ishlab chiqarishda

tibbiyotda

shisha ishlab chiqarishda

po`lat va chuyan

Ohak i/ch

tuproqni kislotaliligini pasaytrishda

optik asboblar i/ch

xlorli ohak olishda

optik asboblar

bo’yoq ishlab chiqarishda

Ca va Mg biologik jihatdan muhum elementlar qatoriga kiradi.

• Magniy va kalsiy hayotning barcha shakllari uchun muhim ahamiyatga ega kimyoviy elementdir.
• O’simliklardagi muhim hayotiy funksiyani bajaruvchi xlorofill asosida magniy joylashgan.
• Hayvonlar suyaklari tarkibining 60 – 80 % kalsiy fosfatdan iborat.
• Inson organizmida (70 kg) o`rtacha 42 g Mg, 1,7 kg Ca bo`ladi.

Birikmalari: Kalsiy oksid - CaO So`ndirilmagan ohak.

• CaCO3 CaO + CO2
• CaO + CO2 CaCO3
• CaO + H2O = Ca(OH)2 + Q
• Kalsiy gidroksid – Ca(OH)2 so`ndirilgan ohak
• Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
• CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2
• Xlorli ohak – CaOCl2
• Olinishi:
• 2Ca(OH)2 + 2Cl2 = Ca(OCl)2 + CaCl2 + 2H2O.

Gips:

Tabiiy gips – CaSO4*2H2O

Kuydirilgan gips – (CaSO4)2*H2O

Suvsiz gips – CaSO4

Kuydirilgan gips alebastr deb ham ataladi:

150 – 170 º C

CaSO4*H2O (CaSO4)2*H2O + 2H2O

(CaSO4)2*H2O + 3H2O 2[CaSO4*2H2O].

Kalsiy fosfat [Ca3(PO4)2] – tabiatda asosan fosforit va

apatid tarzida, shuningdek inson va hayvonlarning suyagi, tishlari tarkib.

Kuydirilgan magneziya

Magneziya

Gips

Talk

Magnezit

Olivin

Kizerit

Yangi mavzuni mustahkamlash. “Pinbort” metodi

T/r	Nomi	Formulasi	Ishlatilishi
1.	Kalsiy oksid	CaO	Xalq xo’jaligida so’ndrilmagan ohak.
2.	Kalsiy gidroksid, Ohak suti , ohakli suv	Ca(OH)2	Qurilishda, xlorli ohak va xlorli suv olishda . Sanoatda qand moddasini olishda.
3.	Xlorli ohak	CaOCl2	To’qimachilik sanoatida qog’oz ishlab chiqarishda, dezinfeksiyalashda.
4.	Gips	CaSO4*2H2O	Tibbiyotda.
5.	Alebastr	(CaSO4)2*H2O	Xalq xo’jaligida.
6.	Fosforit,apatit	Ca3(PO4)2	Suyak tarkibida.

“Assesment” metodi.

2. Test.

Odam suyagining asosiy noarganik qismi qaysi tuzdan iborat.

A) CaCl2 B)Ca(NO3)2 C)Ca2(PO4)3 1 ball

2.Qiyosiy tahlil.

Magni va Kalsiyning biologik ahamiyatini taqoslang. 1 ball

3.Tushunchalar tahlili.

“Ohak suti deb nimaga aytiladi?

1 ball

4.Amaliy ko`nikma.

Tuproqning kislotaliligi qanday yuqotiladi? 1 ball

5.Sizning fikringiz.

Magniy va Kalsiyning inson organizmidagi ahamiyati haqida. Nima uchun CaO tabiatda uchramaydi? 1 ball

Darsni yakunlash.Xulosa.

• Dars davomida faol qatnashgan o’quvchilar baholanadi va rag’barlantriladi.
• Uyga vazifa:

Mavzuni o’qib kelish, darslikdagi 6 – masalani yechib kelish.

E’tiboringiz uchun katta rahmat !