Yangi yaratilgan faylga nusxalash deya tavsiflash mumkin

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI 
“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI
DI 21-10 guruh talabasi
Boboqulov Sherdiyorning “Kiberxavfsizlik”
fanidan 8-mustaqil ishi
Topshirdi:Boboqulov.Sh.F 
Tekshirdi:Umurzaqov.O.Sh 
S A M A R Q A N D – 2 0 2 3 
 

---

Mavzu: Maxsus dasturiy vositalar yordamida ma’lumotlarni qayta 
tiklashni o’rganish. 
Nazariy qism. 
Faylni tiklash jarayonini qisqacha, ildiz papkasida (FAT) yoki asosiy 
fayl jadvalidagi (NTFS) o'chirilgan yozuvlarni topish uchun disk yoki 
papkani skanerlash, so'ngra ma'lum bir o'chirilgan yozuv uchun qayta 
tiklanadigan klasterlar zanjirini aniqlash, va bu klasterlarning mazmunini 
yangi yaratilgan faylga nusxalash deya tavsiflash mumkin. 
Turli fayl tizimlari o'zlarining mantiqiy ma'lumotlar tuzilmalariga 
ega, ammo umuman olganda har bir fayl tizimi: 
• Fayl yozuvlari roʻyxati yoki katalogiga ega, shuning uchun iterativ 
ravishda ushbu roʻyxatni va oʻchirilgan deb belgilangan yozuvlarni 
koʻrib chiqish mumkin. 
• Faylni tashkil etuvchi klasterlar to'plamini topishga harakat qilish 
uchun har bir yozuv uchun ma'lumotlar klasterlari ro'yxatini 
saqlaydi. 
1-rasm. Disk strukturasi va klasterlarga ma’lumotlarni joylashtirish 
Faylda kerakli yozuvni topib, faylni tashkil etuvchi klasterlar 
to'plamini to'plaganidan so'ng, ushbu klasterlarni o'qish va boshqa joyga 
ko'chirish mumkin. 
Qayta tiklash ketma ketligi: 
• Disklarni skanerlash; 
• Klaster zanjirini topish; 
• O’chirilgan fayllarni klaster zanjiridan qayta tiklash. 

---

Biroq, har bir o'chirilgan faylni tiklash mumkin emas: 
Birinchidan, fayl yozuvi hali ham mavjud deb hisoblansa (boshqa 
ma'lumotlarning ustiga yozilmagan), o'chirilgan fayl joylashgan diskda 
qancha kam fayllar yaratilgan bo'lsa, o'chirilgan faylni yozish uchun joy 
boshqa yozuvlar uchun ishlatilmaganligi ehtimoli shunchalik yuqori 
bo'ladi. 
Ikkinchidan, fayl yozuvi ko'proq yoki kamroq ishonchli tarzda fayl 
klasterlari joylashgan to'g'ri joyga ishora qiladi deb taxmin qilinganda (bu 
Windows XP da, katta FAT32 jildlarida kuzatilgan), operatsion tizim 
o'chirilgandan so'ng darhol fayl yozuvlarini buzadi, shuning uchun 
birinchi ma'lumotlar klasteri yaroqsiz bo'lib qoladi va yozuvni keyingi 
tiklash mumkin emas. 
Uchinchidan, faylning ma'lumotlar klasterlarini xavfsiz deb 
hisoblansa (boshqa ma'lumotlarning ustiga yozilmagan), o'chirilgan fayl 
joylashgan diskda yozish operatsiyalari qanchalik kam bo'lsa, o'chirilgan 
faylning ma'lumotlar klasterlari egallagan joy boshqa ma'lumotlarni 
saqlash uchun ishlatilmasligi ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi. 
Umuman olganda: 
• Muhim ma’lumotlar tasodifan o’chirilganda qayta tiklash amalga 
oshirilmagungacha diskka yangi ma’lumotlar yozlaslik lozim; 
• Qayta tiklanayotgan ma’lumotlarni ular o’chirilgan diskka aynan 
qayta tiklamaslik lozim.