“yarim o`tkazgichlar va dielaektriklar fizikasi”

3-rasm. f q f(R1/R2) funktsiyaning bog’lanish grafigi.

Kontakt zondlarining yarimo’tkazgich plastinasi perimetri bo’ylab simmetrik joylashishida (elektr o’tkazuvchanlik qiymatlari bo’yicha plastina bir jinsli bo’lgan holda) R₁ va R₂ qarshiliklar qiymatlari bir xil, ya’ni R₁ = R₂ = R bo’ladi. Bu holda f funktsiya f=f(R₁/R₂)=1, solishtirma qarshilik uchun ifoda esa quyidagicha soddaroq ko’rinishni oladi:

(20)

U shbu usul yordamida yarimo’tkazgich moddaning yupqa plastinasi solishtirma qarshiligini 1-2 % aniqlik bilan topish mumkin. Agar solishtirma qarshilik kattaligini aniqlashda yuqori aniqlik talab qilinmasa, baholovchi o’lchashlarni o’tkazish uchun tajriba zondlarini namuna perimetri bo’ylab 4-rasmdagidek joylashtirish mumkin.

Biroq, ushbu holda solishtirma qarshilikni topish aniqligi yomonlashadi.

O’lchash qurilmasining tavsifi

Ixtiyoriy shakldagi yarimo’tkazgich plastinasining solishtirma qarshiligini to’rt zondli usul yordamida aniqlash qurilmasi 5-rasmda keltirilgan. (TM) boshqarii-luvchi tok manbaidan 1-2 yoki 3-4 zondlar orqali doimiy tok (1-2 mA kattalikda) beriladi va (A) milli-ampermetr yordamida nazorat qilib boriladi. Tok o’tganda 3-4 (1-2) zondlar orasida yuzaga kelgan potentsiallar farqi (V) yuqori qarshilikli millivolьtmetr yordamida o’lchanadi. 10⁸ Om tartibdagi kirish qarshiligiga ega bo’lgan millivolьtmetrlardan foydalanish yarimo’tkazgich mate-rialning solishtirma q arshili-gini 3^.10³ Om^.sm ga teng kattalikkacha aniqlash imkonini beradi.

Q₁ qaytaulagich zondlar orqali o’tuvchi tok yo’nalishini o’zgartirish uchun Q₂ qaytaulagich esa V o’lchov millivolьtmetrlarining ulanish qutblarini o’zgartirish uchun xizmat qiladi. Q₃ qaytaulagich yordamida R₁ va R₂ qarshilik kattaliklarini aniqlash uchun zondlarni qaytaulash amalga oshiriladi.


Topshiriq
1. Tajriba qurilmasi va tajriba o’tkazish tartibi bilan tanishgach, tajriba zondlarini o’rganiluvchi yarimo’tkazgich plastinasi sirtiga o’rnating.
2. Boshqariluvchi tok manbaidan foydalanib, 1-2 zondlardan o’tuvchi tokni 1-2 mA qiymatga keltiring va 3-4 zondlardagi kuchlanish kattaligini o’lchang.
3. Q₁ va Q₂ qaytaulagichlar yordamida zondlardan o’tuvchi tok yo’nalishi va millivolьt-metrning ulanish qutblarini o’zgartiring. 3-4 zondlardagi kuchlanishni o’lchashni takror-lang.
4. Q₃ qaytaulagichdan foydalanib zondlarning ulanish tartibini o’zgartiring va barcha o’lchashlarni takrorlang.
5. Jadval va (19) ifodalar yordamida R₁ va R₂ kattaliklarni aniqlab, solishtirma qarshilik qiymatini toping.
6. O’lchashlarni 3-4 marta takrorlab, o’lchash xatoligini aniqlang.