Yarim o’tkazgichli to’G’rilagich va silliqlovchi filtrlarni o’rganish. Ikki yarim davrli to‘g‘rilagich (ko‘priksimon to‘g‘rilagich) Tajriba maqsadi

YARIM O’TKAZGICHLI TO’G’RILAGICH VA SILLIQLOVCHI FILTRLARNI O’RGANISH.


Ikki yarim davrli to‘g‘rilagich (ko‘priksimon to‘g‘rilagich)
Tajriba maqsadi.
Diodlardan foydalanib AC-o‘zgaruvchan tokni DC-o‘zgarmas tokka ikki yarim davrli to‘g‘rilagich zanjiri asosida aylantirishni o‘rganish.

Asbob va uskunalar	Materiallar	Spetsifikatsiyasi	Soni	Xavfsizlik va ehtiyot choralari
Ossillograf VOM Ta’minlash manbai	Diod Transformator Rezistor Kondensator	Diodli ko‘prik 12V markaziy chiqishli 1kOm, 10kOm 50mkF, 25V	1 dona 1 dona 1 dona 1 dona	Voltmetr qutblarni to‘g‘ri ulang va mo‘ljallangan diapazonda ishlating.

3-tajriba. Diodning volt-amper tavsifnomasi o’rganish.
Tajriba maqsadi.
Diod xarakteristikasini voltp-amper tavsifnomasiga qarab o‘rganish.

Asbob va uskunalar	Materiallar	Spetsifikatsi yasi	Soni	Xavfsizlik va ehtiyot choralari
Ossillograf VOM Ta’minlash manbai	Rezistor Potensiometr Kremniyli diod	1kOm, 100kOm 10kOm 1N4001	2 donadan 1 dona 1 dona	Voltmetr qutblarni to‘g‘ri ulang va mo‘ljallangan diapazonda ishlating.

Tajribani o‘tkazish tartibi.
1. 1-rasmda keltirilgan zanjirni yig‘ing va ta’minlash manbaidan 10V kuchlanish bering.
2. Ptensiometr orqali kuchlanishni ampermetrdan o‘tyotgan tok 0.2 mA bo‘lguncha kamaytiring. Dioddagi kuchlanishlar tushuvini o‘lchang va natijani 1a-jadvalga kiriting hamda boshqa hollar uchun ham tajribani takrorlang.


1-jadval. Diodning volt-amper tavsifnomasi uchun ma’lumotlar
(a) Germaniyli diod, to‘g‘ri ulash

VF(volt)
IF( milliamper )	0.2	0.4	0.6	0.8	1.0	2.0	4.0	8.0	10

(b) Germaniyli diod, teskari ulash

VR(volt))	2	4	6	8	10	12	15	20	25
IR( mikroamper)

(c) Kremniyli diod, to‘g‘ri ulash

IF( milliamper )	0.2	0.4	0.6	0.8	1.0	2.0	4.0	8.0	10
VF(volt)

(d) Kremniyli diod, teskari ulash

VR(volt))	2	4	6	8	10	12	15	20	25
IR( mikroamper)

3. 1b-rasmda keltirilgan zanjirni yig‘ing. Teskari ulashda tok kuchi juda kichik bo‘lgani uchun ampermetr orqali aniqlash qiyin, shuning uchun tok kuchini ketma-ket ulangan qarshilikdagi kuchlanishlar tushuvi orqali aniqlang. Natijalarni jadvalga kiriting.

4. Ta’minlash manbai kuchlanishini 2V ga o‘rnating va ichki qarshiligi katta asbob bilan R qarshilikdagi kuchlanishlar tushuvini hamda teskari ulanish toki I_Rni aniqlang. Dioddagi kuchlanish tushuvi V_R taqriban ta’minlash manbai kuchlanishiga teng, chunki 100 kOm qarshilikdagi kuchlanish tushuvi juda kichik. I_R qiymatni 1b-jadvalga yozing. V_Rning barcha qiymatlari uchun tajribani takrorlang va jadvalni to‘ldiring. (I_R ni aniqlash uchun V_R dan emas, balki R qarshilikdagi kuchlanish tushuvidan foydalaning).
5. Endi 1b-rasmdagi zanjirni kremniyli diodni qo‘llab tuzing va 1c-jadvalni to‘ldiring.
6. Keyin kremniyli diodni qo‘llab 2b-rasmda keltirilgan zanjirni tuzing va 1B-jadvalni to‘ldiring.
7. 2c-grafikka germaniyli diodning va 2d-grafikka kremniyli diodning volt-amper tavsifnomalarini chizing.









1-rasm. To‘g‘ri va teskari ulangan diodlar uchun
Mashqlar
Yuqorida tuzilgan volt-amper tavsifnomadan quyidagilarni to‘ldiring:

1. 
   Germaniyli diod uchun,
   

To‘g‘ri kuchlanish V_F= 0.3V bo‘lsa, tok kuchiI_F = __________________
To‘g‘ri kuchlanish V_F= 0.5V bo‘lsa, tok kuchiI_F = __________________
To‘g‘ri kuchlanish V_F= 1.2V bo‘lsa, tok kuchiI_F = __________________

2. 
   (a) mashqdagi savollar javobidan foydalanib diod qarshiligini toping,
   

To‘g‘ri kuchlanish V_F= 0.3V, R₁ = __________________
To‘g‘ri kuchlanish V_F= 0.5V, R₂ = __________________
To‘g‘ri kuchlanish V_F= 1.2V, R₃ = __________________

3. 
   (b) mashqdagi savollar javobidan ko‘rinadiki, diod qarshiligi (chiziqli, nochiziqli) ekan, chunki diod qarshiligi tok o‘tishi bilan (ortadi, kamayadi, o‘zgarmaydi).
   
4. 
   Geramniyli diod V-I garfigining tikligi V_F = 0.3 V da, V_F=1.2V dagiga qaraganda (kattaroq yoki kichikroq). Bu esa tok kuchi ortishi bilan diod qarshiligi (ortishini, kamayishini, o‘zgarmasligini) ko‘rsatadi.
   

Mezon	Baholash turlari		To‘liq	Yaxshi	Qoniqarli	Yomon	Jami	Fikr-mulohaza
	Natijalarni baholash (80 ball)	Asboblardan foydalanish	40
		Savollarga javoblar	40
	Ishlash jarayonini baholash (20 ball)	Uskunalarni ishlatish	8
		Ishga munosabati	7
	Vaqt	Vaqt bo‘yicha talab	5
	Umumiy ball(% da)		100

4.2-rasm. Ikki yarim davrli to‘g‘rilagich va ossillogrammasi


Tajribani o‘tkazish tartibi.
1. 2.1a-rasmdagi zanjirni yig‘ing.
2. Ossillograf shkalasi Y-o‘qini 2 V/bo‘linmaga o‘rnating, R dagi chiqish kuchlanishi ossillogrammasini oling va ikkita davrini 1B-rasmdagi koordinatalar sistemasiga chizing.
(Ossillograf C va X nuqtalarga ulanadi).
Kuchlanishning cho‘qqi qiymati qancha?
Vch = ______________
(Eslatma: Ossillogrammadagi eng chekkaga o‘g‘ish (maksimum) nuqtalari orasidagi masofa cho‘qqi qiymati deyiladi, cho‘qqi-cho‘qqi qiymati ham shunday, amplituda qiymati cho‘qqi-cho‘qqi qiymatining yarmiga teng.)
3.Multimetr bilan R dagi DC kuchlanishlar tushuvini o‘lchang.
VDC = ________________
Dioddan tok faqat bir tomonga o‘tgani uchun diod tokni to‘g‘rilaydi yoki AC - tokni DC tokka aylantiradi.
DC kuchlanishi qiymatining AC kuchlanishi cho‘qqi qiymatiga nisbati qanday?
Vch = _______________
Bu qiymat bir yarim davrli to‘grilagichdagiga qaraganda qanday farq qiladi?
4. Ossillograf va VOM qutblari orasiga va R ga parallel ravishda 50mkF sig‘imli kondensatorni 1C-rasmda ko‘rsatilgani kabi ulang.
5. 2.1d-rasmga ossillogrammani chizing. R dagi DC kuchlanish qancha ekan?
VDC = ____________
6. Keyin 1C dagi R qarshiligini 1 kOm ga o‘zgartiring.
7.2.1e-rasmga olingan ossillogrammani chizing.
Ikki yarim davrli to‘g‘irlagichda kuchlanish notekisligi (pulsatsiyasi) amplitudasi bir yarim davrli to‘grilagichga qaraganda qanday farq qiladi?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Pulsatsiya chastotasi qancha? f = _____________

Ikkita yarim davrli to‘g‘rilagich zanjirida kuchlanish pulsatsiyalar chastotasi qanday? fpulsat= _______________
Ikkita yarim davrli to‘g‘rilagich va bitta yarim davrli to‘g‘rilagich avfzalliklari va kamchiliklarini solishtiring.


Baholash tartibi.

Mezon	Baholash turlari		To‘liq	Yaxshi	Qoniqarli	Yomon	Jami	Fikr-mulohaza
	Natijalarni baholash (80 ball)	Asboblardan foydalanish	40
		Savollarga javoblar	40
	Ishlash jarayonini baholash (20 ball)	Uskunalarni ishlatish	8
		Ishga munosabati	7
	Vaqt	Vaqt bo‘yicha talab	5
	Umumiy ball(% )		100