Yengil atletika va uni

3 – rasm. Sportcha yurishda taz harakati
4 – vazifa: Sportcha yurish paytida qo‘llar va yelkalarni to‘g‘ri 
harakatga o‘rgatish.
Vositalari: 
1. Joyda turib qo‘llar harakatiga taqlid qilish.
2. Qo‘llarni orqaga qilib yurish. 
3. Qo‘llarni qariyb to‘ppa-to‘g‘ri qilib yurish. 
4. Yelka va qo‘llarni aktiv ishlatib sportcha yurish.
Uslubiy ko‘rsatmalar: Birinchi mashqda ko‘ndalang harakatdarga 
yo‘l qo‘ymaslik. Harakatlar ortiqcha kuch kelmaydigan erkin bo‘lishi 
kerak. Ikkinchi mashqni bajarayotgan paytda shug‘ullanuachilarga 
yelkalarni faol harakat qilishi zarurligini uqtirish kerak. Bunda qo‘llar 
orqada bo‘lsa ham bo‘laveradi. Uchinchi mashqda qo‘llar harakati 
keng va erkin bo‘lishi kerak. Ko‘rsatilgan mashqlarda yurish masofasi 
– 100 metr. 

---

50
5 – vazifa: Sportcha yurish texnikasini takomillashtirish.
Vositalari: 
1. Turli xil tezliklarda (sekin, o‘rtacha, tez) sportcha yurish. 
2. Burilishlarda, qiya yo‘lkalarda (pastga ham, yuqoriga ham), 
shosseda sportcha yurish. 
Uslubiy ko‘rsatmalar: Texnikani takomillashtirishda quyidagi-
larga e’tibor berish kerak: 
a) gavda va boshning harakati;
b) gavda, oyoq va qo‘llar harakati mayin, bemalol bo‘lishiga;
v) qadam yetarli darajada uzun bo‘lishiga, oyoqni olg‘a uzatish 
yengil bo‘lishiga (bunda oyoq tagi mumkin qadar yerga yaqin o‘tishi 
kerak);
g) tovonni o‘z vaqtida (erta emas) yerdan ko‘tarishga;

---

51
II BOB. Sportcha yuruvchilar mashg‘ulotining 
umumiy masalalari
Mashq qilish yuklamalarini bajarayotganda, sportchilar o‘zlarining 
faoliyatini boshqarib turuvchi nafas, yurak-qon tomir va markaziy 
asab tizimlarini takomillashtiradilar. Bu tizimlar doimo oshib boruvchi 
yuklamalarga moslashib, butun organizmning maksimal zo‘riqish 
sharoitida ravon tarzda ishlashini ta’minlaydi.
Agar murabbiy va sportchilar o‘qitish va mashq qilishning o‘ziga 
xos tartib qoidalariga rioya qilsalar, mashq qilish jarayoni muvaf-
faqiyatli o‘tadi hamda natijalar sezilarli darajada o‘sib boradi. Bu 
qoida lar, “yengil atletikachining tarbiyalash, o‘qitish va funksional 
im ko niyat larini oshirish borasidagi yaxlit jarayonni amalga oshi rish-
ning turli qirralari sifatida o‘zaro bog‘liqdir” (N.G.Ozolin).
Mashq qilishning umumiy qonuniyatlari va rejalashtirishning 
umumiy uslubiy qoidalaridan qat’iy nazar, individual o‘ziga xoslikni 
hisobga olish yuqori malakali sportchilarni tayyorlash bo‘yicha 
zamonaviy jarayonning asosiy talabi bo‘lib hisoblanadi. Birinchi 
navbatda, bu – sportchilar sog‘ligi, chiniqqanligi, yuklamalarga bar-
dosh bera olish qobiliyati, erishilgan yutuqlar va bo‘lajak mag‘lu-
biyatlarga sportchining munosabatiga taalluqlidir. Sportchini o‘qitish 
yoki ishlashining sharoitlari, yashash tarzi va xordiq chiqarishi uchun 
imkoniyatlarini hisobga olish ham alohida ahamiyat kasb etadi.
Yaxlit mashq qilish jarayoni beshta o‘zaro bog‘liq omillardan iborat: 
texnikani mukamallashtirish, sport taktikasini o‘rganish, jismoniy 
hislatlarni rivojlantirish, ma’naviy-irodaviy hislatlarni tarbiyalash, na-
zariy bilimlarni egallash. Boshqacha so‘z bilan aytganda, butun mashq 
qilish jarayonini jismoniy, texnikaviy, taktik, ma’naviy-iro daviy va 
nazariy tayyorgarlik majmui deb hisoblash mumkin. 
Biz sportcha yurishda sportchilarga bo‘lgan talablar nuqtai nazaridan 
mashq qilish jarayonini ko‘rib chiqamiz; texnik mukamallashtirish 
xususiyatlarida, mashq qilishni rejalashtirishda, shuningdek,, davrlar 
bo‘yicha-yil davomida mashq qilishda to‘xtab o‘tamiz. 
.

---

52