Yengil atletika va uni

II BOB. QISQA MASOFALARGA YUGURISH
2.1. Qisqa masofalarga yugurishning rivojlanishi
Qisqa masofaga yugurish (sprint) – maksimal intensivlikda qisqa 
vaqt davomiyligida ish bajarish bilan tavsiflanadi. Qisqa masofalarga 
yugurishda 60, 100, 200 va 400 metr masofalar belgilanadi. Angliya, 
AQSh, Avstraliya va boshqa bir qator mamlakatlarda qisqa masofalar-
ga yugurish bo‘yicha sprint musobaqalari 100, 220 va 440 yard 
masofa bo‘yicha o‘tkazilib, bu masofalar mos ravishda 91,44, 201,17 
va 402,34 metr masofaga to‘g‘ri keladi. 
Qisqa masofalarga yugurish tarixi Qadimda Olimpia o‘yinlari 
tashkil qilinishi tarixi bilan bog‘liq hisoblanadi (eramizgacha 
776-yilgacha). Bu davrda ikkita masofaga yugurish musobaqalaridan 
foydalanish ommalashgan – jumladan, bitta bosqichli (192,27 metr) 
va ikki bosqichli yugurish musobaqalari qo‘llanilgan. Yugurish 
musobaqalari alohida yugurish yo‘laklari bo‘ylab amalga oshirilib, 
start chizig‘idan marra chizig‘igacha belgilangan va bunda yo‘laklar 
tanlanishi ishtirokchilar uchun qur’a tashlash yo‘li bilan hal qilingan. 
Yugurish maxsus buyruq asosida boshlangan. Belgilangan vaqtdan 
oldin yugurishni boshlagan atletlar xivchin bilan savalangan yoki pul 
mablag‘i qiymatida jarima to‘lagan. Ayollar uchun Olimpia o‘yinlari 
alohida tartibda o‘tkazilgan. Ular uchun yugurish bitta tur bo‘yicha – 
ya’ni, stadionining 5/6 qismiga teng bo‘lgan (160,22 metr) yugurish 
masofasida belgilangan. 
Ko‘pgina yengil atletika sport turlari kabi sprinter yugurish sport 
turi XIX asrda paydo bo‘lgan. Zamonaviy Birinchi Olimpia o‘yinlari 
1896-yilda Gretsiyada Afina shahri stadionida o‘tkazilgan. Bu 
musobaqalarda sprinter yugurish erkaklar o‘rtasida ikkita masofada 
– ya’ni, 100 metr va 400 metr masofalar bo‘yicha belgilangan. 
Bunda har ikkala masofa bo‘yicha yugurish musoqabalarida AQShlik 
sportchi – T.Berk g‘alabani qo‘lga kiritgan (uning ko‘rsatgan 
natijasi mos holatda – 12,0 va 54,2 sm ni tashkil qilgan). II Olimpia 
o‘yinlarida (Parij shahri, 1900-yil) musobaqalar tarkibiga yana ikkita 
sprinterlik yugurish masofalari kiritilgan, ya’ni – 60 va 200 metr. Bu 

---

86
musobaqalarda barcha sprinterlik yugurish masofalarida AQShlik 
sportchilar birinchilikni qo‘lga kiritishgan (60 metr masofada – 
Krenstleyn (7,0 s); 100 metr masofada – F.Djarvis (11,0 s); 200 metr 
masofada – D.Tyuksberi (22,2 s); 400 metr masofada – M.Long (49,4 
s) g‘oliblikni qo‘lga kiritgan). IV Olimpia o‘yinlarida (London shahri, 
1908-yil) 60 metrlik yugurish musobaqalarini dastur tarkibiga kiritish 
to‘xtatilgan. Bu musobaqalar yo‘nalishida Berlin shahrida o‘tkazilgan 
XI Olimpia o‘yinlari g‘olibi (1936-yil) – sprinter D.Ouen sezilarli 
yuqori natijalarni qo‘lga kiritgan, uning qayd etgan natijasi 100 va 
200 metr masofada mos holatda – 10,3 va 20,7 s ni tashkil qiladi. U 
tomonidan o‘rnatilgan 100 metr masofaga yugurish bo‘yicha dunyo 
rekordi (10,2 s) 20-yil davomida o‘zgarmasdan qolgan. 
XXVIII Olimpia o‘yinlarida (Afina shahri, 2004-yil) qisqa maso-
falarga yugurish musobaqalarida 100 metr masofaga yugurishda 
– D.Getlin (AQSh) tomonidan – 9,85 s; 200 metrga yugurishda 
– Sh.Krouford (AQSh) tomonidan – 19,72 s; 400 metr masofaga 
– D.Uoriner (AQSh) tomonidan – 44,00 s natijalar qayd qilingan. 
Qisqa masofalarga yugurish bo‘yicha musobaqalarda amerikalik 
sportchilarning ustunlik qilishiga qaramasdan, 1960-yilda qisqa maso-
faga yugurish bo‘yicha (100 metr) Germaniyalik A.Hari tomonidan 
10,0 s natija qayd qilingan, shuningdek,, 1966-yilda 200 metr masofaga 
yugurishda T.Smit (AQSh) tomonidan 20,0 s natija qayd qilingan. 400 
metr masofaga yugurishda 1968-yilda L.Evans tomonidan birinchi 
marta 44,0 s natija qayd qilingan. Hozirgi vaqtda sprint bo‘yicha 
dunyo rekordi 100 – 200 metr masofalarga yugurishda Useyn Boltga 
(Yamayka, 2009-yil) tegishli bo‘lib, 9,58 s va 19,19 s ga teng natijalarni 
qayd qilgan bo‘lsa. 400 metr masofaga yugurish M.Djonsonga (AQSh, 
1999-yil) tegishli bo‘lib, 43,18 s natija qayd qilingan.
Ayol sportchilar Olimpia o‘yinlarida qisqa masofalarga yugurish 
musobaqalari bo‘yicha birinchi marta 1928-yilda (IX Olimpia o‘yinlari, 
Amsterdam shahri) ishtirok etishi qayd qilinadi. Bu musobaqalarda 
ayollar o‘rtasida 100 metr masofaga yugurish bo‘yicha bellashuv 
tashkil qilingan. 
Bu sport turi bo‘yicha g‘olib sifatida AQShlik E.Robinson 
g‘oliblikni qo‘lga kiritgan va u tomonidan 12,2 s natija qayd qilingan. 

---

87
Ayollar o‘rtasida 200 metr masofaga yugurish musobaqalari XIV 
Olimpia o‘yinlari musobaqalari tarkibiga kiritilgan (London shahri, 
1948-yil). Bu musobaqalarda 100 va 200 metrlik sprinter masofalarga 
yugurish bo‘yicha gollandiyalik F.Blan – Kers – Koen g‘oliblikni 
qo‘lga kiritgan va uning qayd qilgan natijasi 100 metrda 11,9 s, va 
200 metrda 24,4 s ga teng hisoblanadi. 400 metr masofaga yugurish 
bo‘yicha musobaqalarda ayollar o‘rtasidagi medallar faqat XVIII 
Olimpia o‘yinlarida qayd qilingan (Tokio shahri, 1964-yil). Bu 
musobaqalarda ushbu sport turi bo‘yicha avstraliyalik B.Katbert (52,0 
s) g‘olib sifatida tan olingan. Qisqa masofalarga yugurish bo‘yicha 
sportda yorqin iz qoldirgan sportchilar – bu S.Valasevich (Polsha, 
1935-yil, 200 metr 23,6 s); V. Rudolf (AQSh, 1960-yil, 11,2 va 22,8 
s); V.Tayes (AQSh, 1968-yil, 100 metr 11,0 s); I.Shevinska (Polsha, 
1974-yil, 200 va 400 metr, 22,5 va 49,3 s); M.Kox (Sobiq Germaniya 
Demokratik respublikasi, 1985-yil, 200 va 400 metr, 21,71 va 47,60 
s) kabilardan tashkil topgan. XXVIII Olimpia o‘yinlari (Afina shahri, 
2004-yil) g‘oliblari sifatida 100 metr masofada ayollar o‘rtasida – 
Yu.Nesterenko 10,93 s (Belorussiya respublikasi); 200 metr masofada 
– V.Kempbell 22,05 s (Yamayka); 400 metr masofada – T.Uilyame 
– Darling 49,41 s (Bagam orollari) kabilar shohsupadan o‘rin 
egallashgan. 
Hozirgi vaqtda qisqa masofalarga yugurish bo‘yicha ayollar o‘rta-
sida dunyo rekordi 100 va 200 metr masofalar bo‘yicha AQShlik 
Florens Griffit – Djoyner (1988-yil, 10,49 va 21,34 s), 400 metr masofa 
bo‘yicha Sobiq Germaniya Demokratik respublikasidan Marita Kox 
(1985-yil, 47,60 s) kabilarga tegishli hisoblanadi.