Yer osti suvlarining balansi va zaxirasi

KIRISH. INJENERLIK GEOLOGIYASI ASOSLARI VA UNING VAZIFALARI

Injenerlik geologiyasi geologiya fanining maxsus soxasi bulib, turli kurilish inshootlarining zamin xisoblangan tog jinslarini, ularning fizik va mexanik xossalarini, tarkibi va tuzilishini, kurilishga ta`sir etuvchi, yerning osti xamda yuzida sodir buladigan geologik protsess va xodisalarni, ularning sodir bulish konuniyatlarini, inshootlarda ular kurilayotganda, kurib bulingach yoki keyinchalik ruy beradigan injenerlik geologik xodisalarni urganadi.

Injenerlik geologiyasi fan sifatida vujudga kelishda kurilish ishlarining rivojlanishi asosiy sabab buldi. XX asrning 30 —yillariga kadar “injenerlik geologiyasi”degan suz bulmagan, ammo bundan 100 yil oldin olimlar bu soxaga doir kator asarlar yaratganlar. Juda yosh fan —injenerlik geologiyasi XX-asrning 30 —yillarda vujudga keldi.
Injenerlik geologiyasi yukorida kayd kilganimizdek, geologiya fanining bir soxasi bulib, u uz navbatida 3 ta katta bulimga —gruntshunoslik, umumiy injenerlik geologiyasi va regional injenerlik geologiyasiga bulinadi. Bularning xar kaysisi bir kancha kismlardan iborat. Kuyida biz gruntshunoslik va injenerlik geodinamikasiga kiskacha tuxtalib utamiz.
Gruntshunoslikning vazifalarini anik tushunish uchun eng avval grunt terminiga izox berish kerak. Grunt (nemischa grund”) —asos, zamin demakdir.
Grunt suzi birinchi marta Rossiyada Petr 1 davrida rus kuruvchilari tomonidan kullanila boshlangan. Shu davrdan boshlab rus kuruvchilari yerning imorat kuriladigan ustki kismidagi bushok tog jinslarini grunt deb atay boshladilar.
Grunt suzini keng ma`noda tushunish A.P.Pavlovning 1903 yilda nashr etilgan “Sibir va Saratov Povoljyesidagi surilishlar”nomli ilmiy asarida uz aksini topdi. Uning ta`rifiga kura, kuruvchilar uchun ob`yekt bulib xizmat kiladigan yer kobigining ustki kismi grunt deb ataladi. Bu ta`rif keyinchalik F.P.Savarenskiy tomonidan rivojlantirilib, injenerlik inshootlari ta`sirida bulgan xamda injenerlik tadbir va choralarining ob`yekti xisoblangan xar kanday tog jinsi grunt deb atala boshlanadi.
Xulosa

Ma`lum bir muddatda suvli qatlamga oqib keladigan va chiqib ketadigan suv miqdori yer osti suvlari balansi deb ataladi.

Yer osti suv balansi uning rejimi bilan uzviy bog`liqdir. Bu rejim ma`lum bir muddatda suv sarfi va sifatining o`zgarishini bildirsa, balans - shu o`zgarishlar natijasidir. Balans sug`oriladigan katta maydonlar va suv chiqarish inshootlari uchun xisoblanadi. Yer osti suvlarining oqib kelishi va chiqishini o`lchaydigan joy balans uchastkasi deyiladi. Balansni xisoblash natijasida ob`yektni suv bilan ta`minlash va yil davomida yer osti suvlari zaxirasi va rejimining o`zgarishini oldindan aytib berish mumkin. Tabiiy rejimda qatlamlarga oqib keluvchi grunt suvlari balansi atmosfera yog`inlarining singishidan (A), suv bug`larining kondensatsiyalanishidan (K) va yer osti suvlari oqimi (P) dan tashkil topadi

Foydalanilgan adabiyotlar

1. " Ochik kon ishlari asoslari" fanidan maʼruzalar matni.

2. Rjevskiy V.V."Otkrыtiye gornыe rabotы. Proizvodstvennыe protsessы." M. Nedra.1985.
3. Rjevskiy V.V."Otkrыtiye gornыe rabotы.Texnalogiya i kompleksnaya mexanizatsiya." M. Nedra.1985.
4. Tomokov P.I. Naumov I.K. " Texnalogiya,mexanizatsiya i organizatsiya otkrыtыx gornыx rabot."M. Nedra.1986.
5.Sagatov N.X. " Ochiq kon ishlari asoslari" 2015
6.www.Ziyo.Net.uz
7.www.tdpu.uz