Yer tuzishni loyihalash


Download 0.59 Mb.
Pdf ko'rish
Sana24.11.2020
Hajmi0.59 Mb.
#151196
Bog'liq
MGY5QyfwNVStHhjNmNIpUcmYzSacJL9DOrjsALts


1-ma`ruza “Yer tuzishni loyihalash” fanidan «YEM-XASHAK OLINADIGAN YER 

TURLARINING HUDUDLARINI TASHKIL ETISH»  mavzusidagi kirish ma`ruza ta`lim 

texnologiyasi modeli 

Vaqt 2  soat 

Talabalar soni 100 

O’quv mashg’uloti shakli 

Kirish ma’ruza 



ma’ruza rejasi 

1.O`zbekiston hududidagi yaylov va pichanzorlar 

to`g’risida qisqacha ma`lumot. 

2. Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etish 



O’quv mashg’uloti maqsadi 

«Yem-xashak olinadigan yer turlarining hududlarini 

tashkil etish» to’g’risida umumiy tasavvurni 

shakllantirish 



Pedagogik vaziyatlar 

1.O`zbekiston hududidagi yaylov va 

pichanzorlar to`g’risida qisqacha 

ma`lumot beradi 

2Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etishni 

tushuntiradi 



O’quv faoliyati natijalari 

1.O`zbekiston hududidagi yaylov va pichanzorlar 

to`g’risida qisqacha ma`lumot oladi 

2Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etishni 

tushunadi 

Ta`lim usullari 

ma`ruza, aqliy hujum, munozara 



Ta`limni shakllantirish shakli 

Ommaviy, jamoaviy 



Ta`lim vositalari 

ma`ruza matni, komp’yutyer (proektor) slaydlar 



Ta`lim berish sharoiti 

Texnik vositalar bilan jihozlangan xona 



Monitoring va baholash 

Og’zaki so`rov: tezkor so`rov 



“Yer tuzishni loyihalash” fanidan «YEM-XASHAK OLINADIGAN YER TURLARINING 

HUDUDLARINI TASHKIL ETISH»  mavzusidagi kirish ma`ruza texnologik xaritasi 

Ish bosqichlari 

Faoliyat mazmuni 

Ta`lim beruvchi 

Ta`lim oluvchilar 

1 bosqich 

O`quv 

mashg’ulotiga 



kirish 20 daqiqa 

Mavzu  nomi,  maqsadi,  kutilayotgan  natijalarni, 

foydalanish  majburiyatlari  etkaziladi.  Mashg’ulot 

kirish  ma`ruza shaklida olib borilishi ma`lum qilinadi. 

Mavzu  bo`yicha  asosiy  tushunchalarni,  mustaqil 

ishlash uchun adabiyotlar ro`yxatini aytadi. 

Aqliy  hujum  usuli  bo`yicha  ushbu  mavzu  bo`yicha 

ma`lum bo`lgan tushunchalarni aytishni taklif etadi  (1 

ilova) 

Tinglaydilar va yozib 



oladilar 

2 bosqich 

Asosiy qism 

50 daqiqa 

2.1.  Ma`ruza  slaydlar  Power  Point  tartibida  namoyish 

etiladi, har bir slayd sharhlanadi (2 ilova). Jalb qiluvchi 

savollar beriladi. 

2.2.  Mavzu  rejalariga  xulosalar  qilinadi.  Kerakli 

ma`lumotlarni daftarda qayd etishlari eslatiladi. 

 2.3. Tezkor so`rov o`tkaziladi. (3 ilova) 

Tinglaydilar, daftarga 

yozib oladilar, savollar 

beradilar 

Asosiy tushunchalarni 

muhokama qiladilar 

Talabalar javob 

beradilar 

3 bosqich 

Yakuniy bosqich 

10 daqiqa 

3.1. Mavzu bo`yicha umumiy xulosa qiladi. Mavzuning 

kasbiy faoliyatidagi ahamiyati va o`rniga talabalar 

e`tiborini qaratadi. 

3.2. Mustaqil ish uchun topshiriq beriladi. 

Tinglaydilar 

Topshiriqni yozib 

oladilar 


1-ilova 

YETL fanidan 8 davrada o’tiladigan mavzular 

№ 

Mavzular 



Mavzularga 

ajratilgan soat 

Yem-xashak olinadigan yer turlarining hududlarini 



tashkil etish 



Fermer (dehqon) xo’jaliklarida ichki yer tuzishning 

xususiyatlari 



Xo’jalikda ichki yer tuzis loyihasining ekologik, 



iqtisodiy va ijtimoiy samaradorligi 



Лойиҳаларни расмийлаштириш, ҳужжатларни 

бериш ва амалга ошириш 



Ишчи лойиҳаларни тузишнинг вазифалари, мазмуни 



ва усуллари 



Ер турларидан фойдланиш ва уни муҳофаза  қилиш 

бўйича ишчи лойиҳалар 



REYTING NAZORAT TIZIMI (2 ilova) 

Nazorat turlari 

ball 

Saralash 



bali 

Joriy nazorat (amaliy 

mashg’ulotda berilgan 

topshiriqlarni bajarilishi) 

36 

20 


Oraliq nazorat ON yozma ish (24 

ball) mustaqil ish(10 балл) 

34 

19  


Yakuniy nazorat (yozma ish yoki 

test tarzida olinadi) 

30  

0-30 


Mustaqil ish mavzulari 

8 davra 

1. Yem-xashak olinadigan yer turlarining hududlarini tashkil etish. 

2. O’zbekiston hududidagi yaylov va pichanzorlar to’g’risida ma’lumot. 

3. Тabiiy yaylovlar hududini tashkil etish. 

4. Madaniy yaylovlar hududini tashkil etish. 

5. Pichanzorlar hududini tashkil etish. 

6. Fermer xo’jaliklarida ichki yer tuzishning xususiyatlari. 

7. Хo’jalikda ichki yer tuzish loyihasining ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy samaradorligi. 

8. Хo’jalikda ichki yer tuzish loyihasini muhokama qilish va tasdiqlash.  

9. Loyihani joyga ko’chirish 

10. Loyihalarni rasmiylashtirish, hujjatlarni berish va amalga oshirish. 

11. Хo’jalikda ichki yer tuzish loyihasini amalga oshirish yuzasidan mualliflik nazoratini 

o’tkazish. 

12. Ishchi loyihalarni tuzishning vazifalari, mazmuni  va usullari. 

13. Yer turlaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish bo’yicha ishchi loyihalar. 14. 

O’zbekiston Respublikasining «Yer kodeksi». 

15. O’zbekiston Respublikasining «Dehqon xo’jaligi to’g’risida» gi qonuni.  

16.O’zbekiston Respublikasining «Fermer xo’jaliklari to’g’risida» gi qonuni. 

17. O’zbekiston Respublikasining «Suv va suvdan foydalanish to’g’risida» gi qonuni. 

18. O’zbeksiton Respublikasining «O’rmon to’g’risidagi» qonuni. 

19. . O’zbekiston Respublikasining «Тabiatni muhofaza qilish to’g’risida» gi qonuni.  


YEM-XASHAK OLINADIGAN YER 

TURLARINING HUDUDLARINI TASHKIL 

ETISH 

Reja 

1.O‘zbekiston hududidagi yaylov va 

pichanzorlar to‘g‘risida ma’lumot. 

2. Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etish 

 

Yaylov 

–  chorva  mollarini  muntazam  boqish  uchun 

foydalaniladigan  tabiiy  o‘simliklar  bilan  qoplangan  yerlar

Pichanzor  esa  –  tabiiy  o‘simligi  chorva  uchun  dag‘al  ozuqalarni 

muntazam tayyorlashga yaroqli yerlar. 

2016 yil 1 yanvargacha bo’lgan ma’lumotlarga ko‘ra hozirgi kunda 

bu ikki xil qishloq xo‘jalik yer turlari O‘zbekiston hududining 21128,4 

ming gektarini, yoki 47,06 % egallagan. 

Ushbu 

maydonlarning 



100 

ming 


gektaridan 

ortiqrog‘ini 

pichanzorlar tashkil etadi, qolgan qismi esa tabiiy yaylovlardir. Tabiiy 

yaylovlar  –  bu  tekislik,  tog‘oldi,  tog‘lik  va  baland  tog‘li  hududlarda 

joylashgan. 

Tekislikdagi  yaylovlar  asosan  Respublika  hududining  shimoliy 

g‘arbiy  qismida  yirik  maydonni  egallaydi,  qolganlari  esa  ko‘proq 

janubiy-sharq tomonda – tog‘oldi va tog‘li yerlarda joylashgan. 

Yaylovlar  maydoni  bo‘yicha  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  va 

viloyatlar o‘rtasida har-xil bo‘lingan. Uni quyidagi 1-jadvaldan ko‘rish 

mumkin. 


Respublikada viloyatlar bo‘yicha yaylov va 

pichanzorlarning taqsimlanishi (2016 y) 

Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi va 

viloyatlar  

maydoni  

viloyatlar 

  

maydoni  



Ming.

 

ga



 

 



Ming.

 

ga



 

%

 



1.

Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi 

5277.5 


24,97 

8.Samarqand 

798 

3,76 


2.Andijon 

21.2 


0,10 

9.Sirdaryo 

20.4 

0,10 


3.Buxoro 

2543 


12,04  10.Surxondaryo 

830.8 


3,93 

4.Jizzax 

757.8 

3,59 


11.Toshkent 

439.9 


2,06 

5.Qashqadaryo 

1408.4 

6,70 


12.Xorazm 

110.2 


0,52 

6.Namangan 

152.4 

0,72 


13.Farg‘ona 

23.5 


0,11 

7.Navoiy 

8745.3 

41,40 


jami 

21128,4 

100 

Respublika  hududida  joylashgan  yaylovlar  vyertikal  yo‘nalishining 

tabiiy  sharoitlariga  ko‘ra  quyidagi  mintaqalarga  bo‘linadi:  tekislikdagi 



yaylovlar  (“Cho‘l”  mintaqasi);  tog‘oldi  yaylovlar  (“Adir”  mintaqasi); 

tog‘-yaylovlari  (“Tog‘”  mintaqasi);  baland  tog‘  yaylovlari  (“YAylov” 

mintaqasi).  

“Cho‘l”  mintaqasi  dengiz  sathidan  >400  m.  balandlik  yerlaridan 

tashkil topgan bo‘lib, qumlik, toshloq, qumoq va gil tuproqlardan iborat. 

Uning  maydoni  17,1  mln.ga,  ya’ni  umumiy  yaylov  maydonining  80% 

dan 

ortiqrog‘ini 



egallagan. 

Bu 


yaylovlarning 

ko‘pchiligini 

Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  Buxoro  va  Navoiy  viloyatlarida 

joylashgan.  O‘simliklar  hosili  2-3  s/ga.  Bu  yaylovlar  asosan  yil 

mobaynida Qorako‘l qo‘ylari va tuyalarni boqishda foydalaniladi. 

“Adir” mintaqasi dengiz sathidan 400-1200 m. balandlikdagi yerlarni 

egallaydi,  yerning  relefi  murakkab,  yeroziyaga  xavfli.  Asosan  bahor  va 

yoz  fasllarida  barcha  turdagi  chorva  mollarini  boqish  uchun 

foydalaniladi,  qo‘y  va  echkilar  podasi  esa  boshqa  fasllarda  ham 

foydalanishi  mumkin.  O‘simliklar  hosili  eyiladigan  quruq  massa 

hisobida 4....8 s/ga. 


“Tog‘” mintaqasidagi yaylovlar yoz faslida barcha turdagi 

chorva podasini boqish uchun foydalaniladi. Mintaqa dengiz 

sathidan  1200-2500  m.  balandlikni  egallagan,  maydoni  844 

ming.  ga,  kuchli  yeroziyaga  uchragan,  mayda  o‘simliklar 

bilan  bir  qatorda  yirik  buta  o‘simliklari,  archa  daraxtlari 

o‘sadi.  O‘simliklar  o‘rtacha  8-15  s/ga  eyiladigan  quruq 

massani byeradi. 

“YAylov”  mintaqasi  2500  m.  balandlikdan  yuqoridagi 

yaylovlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Uning  sharoiti  murakkab 

bo‘lganligi  tufayli  yaylovlar  faqat  yoz  faslining  qisqa 

muddatida 

(1,5-2 


oy) 

foydalaniladi, 

o‘simliklar 

mahsuldorligi 5-7 s/ga. quruq massa, maydoni 422 ming ga. 

Yaylovlarning  dengiz  sathiga  nisbatan  joylashganlik 

ko‘rsatkichlari  bo‘yicha  umumlashtirilgan  tavsifi  quyidagi 

2-jadvalda byerilgan.  


Vyertikal yo‘nalishi bo‘yicha joylashgan yaylovlarning umumlashtirilgan 

tavsifi 

Mintaqalar 

Dengiz 

sathiga 


nisbatan 

balandli-

gi,m  

Taxminiy 



maydoni, 

ming ga. 

Quruq 

massa 


hosili, s/ga 

Fasllarda 

foydalanili

shi  


Boqiladi-

gan chorva 

xillari 

O‘simliklar 

Tekislikda-

gi yaylovlar 

“Cho‘l” 

>400 


171002 

2-3 


Yil 

mobay-


nida 

Qorako‘l 

qo‘ylari, 

tuyalar 


Oq va qora sak-

savul, Juzg‘un, 

shuvoq, 

efemirlar 

Tekislik-

dagi 


yaylovlar 

“Adir”  


400-800 

(1200) 


2750 

4-8 


Bahor va 

kuz 


Chorvanin

g barcha 

xillari 

Efemirlar, shu-

voq, to‘qaydagi 

dag‘al o‘simlik-

lar (qamish, yan-

toq va boshqalar) 

Tog‘ 

oldidagi 



yaylovlar 

“Tog‘” 


800-2500 

8451 


8-15 

Yoz  


Chorvanin

g barcha 

xillari 

Boshoqlilar, 

shuvoq, archalar 

va boshqa har xil 

o‘simliklar 

Baland 


tog‘lik 

yaylov-


lari“yaylov” 

<2500 

422 


5-7 

Yoz qisqa 

muddat 

(1,5-2 oy) 



Qo‘y va 

echki 


Past o‘sadigan 

boshoqlilar va 

boshqalar 


Yaylovlarni 

dengiz 


sathi 

balandligi 

bo‘yicha 

mintaqaviylashtirish  ularni  xo‘jaliklarga  taqsimlash  va 

chorva  podalarini  joylashtirish  masalasini  to‘g‘ri  echishga 

katta yordam byeradi. 

Yaylovlarning 

mavsumlarda 

foydalaniladigan 

maydoni:  yozgisi  -6335  ming  ga.;  kuzgi-bahorgisi  -3801 

ming  ga.,  qishgisi  -3378  ming  ga.  va  yil  bo‘yi 

foydalaniladigani -7602 ming ga. 

Yaylovlarning  umumiy  maydonidan  18160  ming 

gektari  (86  %)  suv  manba’lari  bilan  ta’minlangan, 

shulardan sho‘rlanmagan suv manbasi bilan 3632 ming ga.; 

sho‘rtob  suv  manbasi  bilan  6356  ming  ga.;  sho‘r  suv 

manbaasi bilan 4358 ming ga.; achchiq (kuchli) sho‘r suvi 

manbasi bilan 3814 ming ga. 



  

 


Ma’lumki,  yaylov  chorvachiligining  samarasi  ko‘p  jihatdan  ozuqa 

bazasining  holati  bilan  bog‘liq  so‘zsiz,  yaylovlardan  foydalanishda  bir 

qator kamchiliklar ham mavjud, ular quyidagilar: 

yaylov  o‘t  o‘simliklaridan  foydalanishda  tegishli  tartibning  sustligi, 

saksavul va boshqa ozuqa uchun kyerakli buta o‘simliklarini chegarasiz 

kesilishi; 

ba’zida  ayrim  yaylov  massivida  chorva  bosh  soni  ko‘p  bo‘lishi 

natijasida  o‘simliklar  bosilib  ketishi.  Bunday  holat  ko‘proq  kuzgi  va 

bahorgi mavsum yaylovlari kam bo‘lgan xo‘jaliklarda yuz beradi; 

ko‘pchilik suv manbaalari ayniqsa shaxta quduqlarining suv byerish 

imkoniyati 

pasayib 


ketganligi, 

umuman 


suv 

manbaalarining 

etishmasligi; 

artezan sug‘orish uchastkalarining etarlicha tashkil etilmaganligi. 

Bulardan tashqari yaylovlar hududining tashkil etilganligi ham qator 

kamchiliklarga ega. 

Yuqorida  aytilgan  kamchiliklarni  bartaraf  qilish  uchun  xo‘jaliklarga 

biriktirilgan yaylovlar hududini sinchiklab o‘rganish va uni tashkil etish 

muhim ahamiyatli tadbir hisoblanadi. 


2. Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etishning vazifasi 

Tabiiy  yaylovlar  hududini  tashkil  etishning  vazifasi  bir-biri  bilan 

murakkab  bog‘langan  bir  qator  tadbirlarni  ishlab  chiqish  va  birin  ketin 

amalga  oshirishni  ta’minlashdan  iborat.  Buning  natijasida  asosiy 

maqsadga  yerishish  uchun  imkon  tug‘iladi.  Albatta  tadbirlar  tarkibida 

aholining  turmush  sharoitini  yaxshilashga  qaratilgan  masalalar  ham  hal 

etilishi mumkin.  

Yaylovlar  hududini  tashkil  etish  loyihasini  ishlashdan  oldin 

tayyorgarlik ishlari o‘tkazilishi kerak. Bu narsa xo‘jalik yer planini tanlash 

va  sinchiklab  o‘rganishdan  boshlanadi.  Xo‘jalik  yerining  plani  yaylov 

mintaqasi  uchun  odatda  1:100000,  ayrim  hollarda  1:50000  miqyosda 

tayyorlanadi.  Planda  hududda  mavjud  bo‘lgan  barcha  kontur  va 

situatsiyalar aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak.  

Xo‘jalik  yer  planidan  tashqari  bir  xil  miqyosdagi  maxsus  qidiruv 

matyeriallari tayyorlanishi lozim, ular quyidagilar; 

geobotanik  qidiruv  materiallari  (plan-kartografik,  chizma  va 

yozma ma’lumotlar); 

gidrogeologik  qidiruv  materiallari  (plan-kartografik,  chizma  va 

yozma ma’lumot). 

 


Geobotanik  xaritada  tabiiy  o‘simliklarning  xillari,  konturlar 

bo‘yicha  chegarasi,  har  bir  geobotanik  farqlar  bo‘yicha  o‘simliklar 

hosili  ulardan foydalanish  fasllari  va  boshqalar.  Ushbu ko‘rsatkichlar 

qidiruv matyerialining yozmasida ham batafsil byeriladi. 

Gidrogeologik xaritada suv manbaalari ko‘rsatiladi, ularning tavsifi 

(har-biri uchun) yozma qismda yoritiladi.  

Bu  ikki  asosiy  qidiruv  matyeriallaridan  tashqari  zootexnika 

qidiruvi ham o‘tkazilishi kyerak. Bunda quyidagilar aniqlanadi: 

fermalarning mavjudligi, ularning salmog‘i; 

-  har  -  bir  fermada  yaylovlarning  mavsumlari  bo‘yicha 

foydalanishi; 

-  asosiy  ishlab  chiqarish  jarayonini  bajaradigan  joylarning 

mavjudligi  (jun  qirqish,  cho‘miltirish,  qochirish,  tug‘dirish, 

qo‘zilar  tyerisini  olish  va  h.k.)  va  tegishli  talabga  javob  bera 

olishi; 

- ishlab chivarish imoratlarining texnik jihozlanganligi; 

- yaylovlarning veterenariya – sanitariya holati. 


Tabiiy yaylovlar hududini tashkil etish quyidagi elementlarni o‘z ichiga 

oladi: 


yaylovlarni fermalarga biriktirish; 

yaylovlarni chorvalar podasi (guruhi) ga biriktirish; 

almashlab o‘tlatishni tashkil etish va ularning dalasini joylashtirish

otara, gurta uchastkalarini suv manbaalarini joylashtirish. 

 

Yaylovlarda chorvalar alohida guruhlarga bo‘lib boqiladi.  



Masalan: yirik shoxli qoramollar - gurtaga bo‘linadi (100 - 300 bosh)  

qo‘y va echkilar - otarlarga bo‘linadi 600- 1200 bosh 

yilqilar - tabunlarga bo‘linadi, 50 - 200 bosh 

 

Yaylovlar hududini tashkil etishdagi talablar: 



har xil chorva mollari va ularning guruhlarini ozuqa bilan uzluksiz 

yil mobaynida ta’minlash, bunda chorvaning biologik xususiyatini 

hisobga olish; 

yaylovlarning mahsuldorligini uzluksiz oshirib borishni ta’minlash; 

chorva podasini uzoq masofaga haydab bormaslik; 

chorvaning sog‘lomligini ta’minlash uchun kyerakli sharoit yaratish; 

har xil qurilish uchun xarajatlarni minimallashtirish. 

Tabiiy  yaylovlar  hududini  tashkil  etish  loyihasini  ishlash  tarti-bini  yil 

mobaynida  qoramol  chorvasi  uchun  foydalanadigan  yaylovlar  misolida 

ko‘rib  chiqamiz:    yaylov  chorvachiligida  fyerma  –  bu  doimiy  ishlab 

chiqarish  birligi.  Uning  salmog‘i  chorva  bosh  soni  bilan  aniqlanadi. 

Qorako‘lchilik  xo‘jaliklarida  fyermaga  biriktiriladigan  chorvaning 

optimal  bosh  soni  15-20  ming.  qorko‘l  qo‘yi.  Ularni  boqish  uchun 

fyermaga biriktiriladigan yaylovlar maydoni bir bosh qo‘yning bir yilda 

iste’mol qiladigan ozuqasining me’yori 8-10 s. yoyiladigan quruq massa 

va  bir  gektardan  chiqadigan  (o‘rtacha  2-3  s/ga  eyiladigan  quruq  massa 

ko‘rsatkichlari aniqlanadi, ya’ni:  

 

 

Bunda: R - fermaga biriktirilgan maydon, ga; G- chorva bosh soni;  



n- bir bosh qo‘yning bir sutka(yil)da eydigan quruq massaning me’yoriy 

ko‘rsatkichi;  t- davomiylik (chorvaning yaylovda bo‘lish muddati); U – 

hosildorlik (eyiladigan quruq massa, s/ga); K- qurilishlar, inshooatlar va 

h.k.z uchun kerakli yer ajratish koeffitsienti (1,05....1,1). 

 

K

У

t

n

Г

P

ф

п

*

*



10

*

*



4

.



Bir  bosh  qo‘yning  bir  yilda  eyish  normasi  8-10  s  quruq  masssa 

joyiga qarab cho‘l mintaqasida bir gektardan 0,5-4 s. quruq eyiladigan 

hosil chiqishi mumkin, o‘rtacha 2-3 s/ga. 

Demak  fermada  15-20  ming  qorako‘l  qo‘ylarini  boqish  uchun 

taxminan 60000-80000 ga yaylovni fermaga biriktirish kerak. Bunaqa 

fermalar  xo‘jaliklarda  3-4  ta  bo‘lishi  mumkin.  Ferma  tarkibida 

chorvalar guruhlarga bo‘linadi. Qorako‘l qo‘ylari otaralarga bo‘linadi, 

otara guruhi 600-1200 bosh qo‘ydan iborta, otaralarni tashkil qilishda 

chorvaning yoshi, jinsi va nasli hisobga olinadi. 

Otara  uchun  ajratiladigan  yaylov  maydoni  otara  uchastkasi  yoki 

quduq  oldi  maydon  deyiladi,  chunki  uchastka  o‘rtarog‘ida  suv 

manbaasi (quduq, skvajina kabilar) joylashadi. 

Quduq oldi uchastka 2-3 otara uchun tashkil qilinishi ham mumkin. 

Quduq  oldi  uchastkasida  o‘t  o‘simliklaridan  samarali  foydalanish 

maqsadida  yaylovda  chorvani  almashlab  boqish  tizimi  ishlanadi. 

Almashlab  boqish  tizimi  fasllar  bo‘yicha  foydalanadigan  dalalarga 

bo‘linadi. 


Almashlab boqiladigan uchastkalarning xillari. 

Podalarni yil bo‘yi boqiladigan yaylovlarda sug‘oriladigan manba oldi 

yaylov uchastkasida almashlab boqish sxemasi (2 ta poda) 

Chorva boqish muddatlari: mavsumlarda foydalanadigan yaylovlar 

uchun 

Bahor -16. 03 – 20.05 = 66 kun 



Yoz       - 21.05 – 10.09 = 113 kun 

Kuz     - 11.09 – 30.11 = 81 kun 

Qish   - 1.12 – 15.03 =105 kun 

 

Yil bo‘yi foydalaniladigan yaylovlar uchun 



Bahor  -1. 03 – 30.06 = 122 kun 

Yoz        - 1.07 – 10.09 = 72 kun 

Kuz      - 11.09 – 30.11 = 81 kun 

Qish    - 1.12 – 28.02 =90 kun 

 

Almashlab boqish dalasida podani boqish tartibini belgilash, ya’ni 



porsion uchastkalarni joylashtirish: Umumiy zagonlar soni quyidagicha 

aniqlanadi. 



o

r

r

Ч

З

ат





Cho‘l yaylov zonalarida otara (poda) larning suv manbaasidan 

uzoqlashish masofasi < 6 – km. 

Chorvaning bir sutkada suvga bo‘lgan talabi: qo‘y va echkilar 5-8 l.; 

tuyalar -50-70l.; qoramollar – 35 – 55 l.; otlar – 35 – 50 l. Bir qo‘y 

boquvchiga 60 l. 

Chorva yo‘llarining kengligi 25-30m. Yaylov bo‘ylab 1 bosh qo‘y - 

echkining o‘tlab yurish kengligi - ona qo‘y – echki uchun 0,40 -0,50 m 

yosh qo‘zilar uchun 0,2-0,3 m. 

   Ч= 25-30 kun (o‘simliklarning qayt tiklanish muddati)  

Zagonning maydoni   

 

• r – otara (poda)larning bir zagonda boqilish muddati (4-6 kun). 



• Bu yerda: Ц- otaraning 1 sutkada ozuqaga bo‘lgan talabi, s;  

• r- podani zagonda boqadigan kunlar soni;  У- hosildorlik. 

• Zagonlar uzunligi 

• С- otarni yurish tezligi, km/soat. 

• n -  o‘tlatishdan toki dam olishgacha ketgan vaqti, soat



r

У

Ц

P

з

*



r

Сn

Д



Cрorvaning ozuqaga bo‘lgan talabi (quruq massa 

hisobida 

Chorva 


turlari 

Bahor 


Yоz 

Kuz  Qish  Yillik 

Bahor 

Yoz 


Kuz 

Qish  Yillik 

kunlar 

sut-


kalik 

norma 


kun-

lar 


sut-

kalik 


nor-

ma 


kunlar 

sut-


kalik 

norma 


kun-

lar 


sut-

kalik 


norma 

kun-


lar 

sut-


kalik 

norma 


Qo‘y-echki  122 

72 



81 


90 


365 


8-12 

Yirik 


shoxli 

qoramollar 





30-35 


Otlar 

10 



13 

13 


45-50 

Tuyalar 


13 

14 


18 

18 


60-65 

Адабиётлар 

• 1. Авезбаев С , Волков С.Н. Ер тузишни лойиҳалаш.  - 

Т.: «Янги аср авлоди», 2004. – 786 б. 

• 2. Avezbaev S., Volkov S.N. Yer tuzishni loyihalash. - T.: 

“Faylasuflar milliy jamiyati”, 2007. – 470 b. 

• 3. S.Avezbaev, T.Karabayeva. Yer tuzish. - T.:TDAU, 

2005. – 305 b. 

• 4. Землеустроительное проектирование. Под.ред. проф. 

С.Н.Волкова. - М.: «Колос», 1997. – 608 б. 

• Қўшимча  

• 1.Ўзбекистон Республикасининг Ер кодекси ва қишлоқ 

хўжалигига оид қонун ҳужжатлари.Т.: Адолат, 1999.  

• 2. www. Ziyo. net 

• 2. http:www. guz. Ru 



Download 0.59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling