1912 – guruh Gadoyeva Asal Tilshunoslik alohida, mustaqil fan sifatida XIX asrning birinchi choragida (1816-yilda) fanlar olamiga kirib keldi. Tilshunoslik fani shu kungi taraqqiyot bosqichiga yetib kelguncha uzoq tarixiy taraqqiyot davrini, “o‘sish” davrini bosib o‘tdi. U turli maktablar, oqimlar, ta’limotlar ta’sirida bo‘ldi, olimlar tomonidan lisoniy hodisalar haqida aytilgan fikrlar qarama-qarshiligiga, til hodisalari haqida yaratilgan juda ko‘plab manbalarga “guvoh bo‘ldi”, shakllandi. - Tilshunoslik alohida, mustaqil fan sifatida XIX asrning birinchi choragida (1816-yilda) fanlar olamiga kirib keldi. Tilshunoslik fani shu kungi taraqqiyot bosqichiga yetib kelguncha uzoq tarixiy taraqqiyot davrini, “o‘sish” davrini bosib o‘tdi. U turli maktablar, oqimlar, ta’limotlar ta’sirida bo‘ldi, olimlar tomonidan lisoniy hodisalar haqida aytilgan fikrlar qarama-qarshiligiga, til hodisalari haqida yaratilgan juda ko‘plab manbalarga “guvoh bo‘ldi”, shakllandi.
- Tilshunoslik fanining qadimgi eng muhim manbalari, ta’limotlari, maktablari ilk bor qadimgi Hindiston, Yunoniston, Rim va Xitoy mamlakatlarida maydonga keldi. O‘rta va yangi asrlarda esa til haqidagi fan Yevropada, Arabiston va O‘rta Osiyoda taraqqiy etdi. Yevropada Uyg‘onish davri tilshunosligi XV-XVIII asrlarni o‘z ichiga oladi. Bu davrda insoniylik g‘oyalari, milliy o‘zini anglash, san’at va adabiyotga bo‘lgan qiziqish, fanga bo‘lgan jiddiy qarash, e’tibor kuchaydi, o‘sdi. Sharq tillarini, ayniqsa, semit tillarini o‘rganishga bo‘lgan qiziqish kuchaydi, semit filologiyasi maydonga keldi. Bu davrda barcha tillarning yagona, bitta mantiqiy asosi bo‘lishi – bitta grammatika bo‘lishi kerak degan ta’limot yaratildi. Natijada mantiqiy grammatika yaratish g‘oyasi maydonga keldi va Parij atrofidagi Por-Royal monastirining rohib olimlari mantiqshunos Anton Arno va tilshunos Klod Lanslolar «Umumiy ratsional grammatika» asarini fransuz tilida yaratib, Parijda nashr qildilar.
Uyg‘onish davrining boshlanishi bilan cherkovning obro‘-e’tibori susayib, antik davrga bo‘lgan e’tibor, qiziqish, uni qadrlash kuchaya bordi. Anig‘i, uyg‘onish davrining vakillari, ziyolilari yunon va rimliklarning boy milliy madaniyatiga murojaat qila boshlashdi. Uyg‘onish davri kapitalizmning feodalizm ustidan bo‘lgan g‘alabasi bilan yakunlandi. - Uyg‘onish davrining boshlanishi bilan cherkovning obro‘-e’tibori susayib, antik davrga bo‘lgan e’tibor, qiziqish, uni qadrlash kuchaya bordi. Anig‘i, uyg‘onish davrining vakillari, ziyolilari yunon va rimliklarning boy milliy madaniyatiga murojaat qila boshlashdi. Uyg‘onish davri kapitalizmning feodalizm ustidan bo‘lgan g‘alabasi bilan yakunlandi.
- Yangi asr Yevropada Kolumb, Magellan, Galiley, Kopernik, Dekart, Nyuton, Leybnits, Lomonosov kabi dastlabki kashfiyotchilar va ulkan olimlarni yuzaga chiqaradi.Uyg‘onish davrida, dastavval, dunyo tillari haqidagi ma’lumotlar ancha ko‘paydi. Tilshunoslik fanining keyingi taraqqiyoti uchun muhim va zarur bo‘lgan lisoniy materiallarni, faktlarni to‘plash, yig‘ish jarayoni amalga oshirildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
