Yo'l belgi chiziqlari, ularning turlari va qo'llanilishi

Yo`l-transport hodisalari to`/risidagi ma’lumotlarni yi/ish tizimi. Yo`l-transport hodisalarini maxsus kartochkalarda va formalarda hisobga olish
YTH ni hisobga olish ishlari O`zbekiston Respublikasi xududida Davlat harakat xavfsizlik nazorati (DHXN) xodimlari tomonidan olib boriladi. Ayrim vazirliklar, korporatsiyalar, kontsernlar va uyushmalar o`z tashkilotlariga tegishli avtotransport yoki yo`llarda sodir etilgan YTH ni alohida hisob qilib boradilar, bunda ular birlamchi axborotni DHXN bo`linmalaridan oladilar. Masalan «Toshshaharyo`lovchitrans» uyushmasi, «Uzneftgaz» korporatsiyasi avtokorxonalriga tegishli avtomobillar sodir etgan YTH ni, «O`zavtoyo`l» kontserniga tegishli yo`l xo`jaliklarida esa umum foydalanuvdagi avtomobil yo`llarida qayd etilgan YTHni hisobga olib borish bilan birgalikda to`plangan ma’lumotlarni batafsil tahlil qilinadi. Shuningdek, sog`liqni saqlash vazirligiga qarashli tibbiyot tashkilotlarida YTH da jabrlanganlarni ro`yxatga olinadi.
YTH ni hisobga olish tartibi va ma’lumotlar yig`ish ishlari DHXN bo`linmalarida bir xil tartib bo`yicha olib boriladi. Bu tartibga asosan hamma YTH ikki gruppaga bo`linadi.
Birinchi gruppaga YTH da halok bo`lganlar yoki jarohat olganlar kiradi. Bunday YTH ma’lumotlari maxsus kartochkalarda hisobga olinib, davlat statistika hisobiga kiritiladi.
Agarda YTH da jarohat ko`rmasdan faqat moddiy zarar ko`rilsa yoki yengil jarohat olinsa, bunday holatda YTH ni ikkinchi gruppaga kiritiladi. Bu xildagi YTH davlat statsitka hisobotiga kiritilmaydi va ularni shahar, nohiya, vazirliklar darajasida ko`rib chiqiladi.
Agarda tan jarohati oluvchi kishi o`zining ish qobiliyatini yo`qotsa, kasalxonada bir sutkadan kam bo`lmagan vaqtda davolansa yoki birinchi tibbiy yordamdan keyin qatnab davolanish belgilansa, uholda YTH da jarohat olgan hisoblanadi.
YTH ni hisobga olish uchun O`zbekiston Respublikasi xududida barcha DHXX xodimlari tomonidan bir xil turdagi YTH kartochkasi to`ldiriladi.
Avtotransport korxonalarida «Harakat xavfsizligi xizmati» xodimlari korxonaga tegishli bo`lgan transport vositalari sodir etgan YTH ni hisobga olish, tahlil qilish va amaliy chora-tadbirlar ko`rish ishlarini olib boradilar. Masalan, «Toshshaharyo`lovchitrans» Davlat uyushmasi haydovchilari tomonidan sodir etilgan yo`l-transport hodisalar hamda qoidabuzarliklar to`g`risidagi ma’lumotlarni 3.6-jadvalda keltirilgan tartibda hisobga olinadi. Shuningdek, muntazam ravishda harakatdagi transport vositalarini yo`llarda nazorat qilinib, quyidagilar aniqlanadi: tekshiruv sanasi, transport vositasi kimga tegishli, qanday rusumli, davlat raqami, harakat yo`nalishi, haydovchining ismi-sharifi, tekshiruv vaqti va joyi, yo`l varaqasi raqami, qoidabuzarlik turi, haydovchining imzosi, ko`rilgan chora va natijalar.
Yo`l xo`jaliklari o`z tasarufida bo`lgan avtomobil yo`llarida yuz bergan (asosan yo`l sharoiti kamchiligi bilan) YTH ni hisobga olib, uni YTH-1 formada yoki alohida daftarda quyida ko`rsatilgan jadval ko`rinishida qayd etadi. YTH ning oylik, kvartallik va yillik ko`rsatkichlarini o`rganib, yo`l sharoitini yaxshilash bo`yicha ish rejasi tuziladi.
Yo`l xo`jaliklarida YTH to`liq hisobga olish uchun avtor tomonidan yangi kartochka formasi tavsiya etilgan bo`lib, uni yozma ravishda yoki EHM yordamida to`latish mumkin. Bu kartochkalarning afzalligi u yoki bu ko`rsatkichlarni belgilab, hamma ma’lumotlar shaxsiy EHMga kiritiladi. Kartochka quyidagi bo`limlardan tashkil topgan: umumiy ma’lumotlar, yo`l qoplamasining turi, qatnov qismining holati, ob-havo to`g`risida ma’lumot, trasport oqimining holati, yo`lning yorug`ligi, aholi yashovchi joyning ta’rifi, YTH sodir bo`lgan joyning ta’rifi, holatini yaxshilash uchun bajarilishi kerak bo`lgan tadbirlar.
YTHni yig`ish va tahlil qilishda EHMning roli juda katta bo`lib,hozirda rivojlanganbarcha davlatlarda YTHni yig`ish va uni tahlil etishda EHMdan foydalanish keng yo`lga qo`yilgan. Bu maqsad uchun «Harakat xavfsizligini avtomatik axborot-qidiruv tizimi» tuzilgan. Bu tizim yordamida quyidagi masalalar yechiladi:
Davlat va har xil darajalarda YTH miqdorini pasaytirish bo`yicha dasturlar ishlab chiqish.
Haydovchilarga guvohnoma berishni, ularning tartib buzganliklarini qayta imtihon topshirishni nazorat qilish (bu ish ko`pchilik shahar va viloyat miqyosida respublikamizda yo`lga qo`yilgan).
Transport vositalarini registratsiya qilish, texnik ko`rikdan o`tkazish, transport vositalari kuzovini. Dvigatelini va boshqa agregatlarini hisobga olish ishlarini amalga oshirish (Respublikada bu ishlar ham qisman yo`lga qo`yilgan).
YTH lari to`g`risidagi ma’lumotlarni yig`ish va uni so`ralgan tashkilotlarga tarqatish.
Yo`l sharoitini nazorat qilish, YTH ko`p qaytariladigan yo`l bo`laklarini aniqlash, yo`l sharoitini yaxshilash bo`yicha olib borilayotgan ishlarni nazorat qilish.
Yo`l harakatini boshqarishda mavjud imkoniyatlardan operativ ravishda foydalanish, avariya va tez yordam xizmatlarini boshqarish.
Harakat xavfsizligini vazirliklar bo`yicha nazorat qilish, avtotransport korxonalaridagi, yo`l va ko`cha bo`laklarida yuz bergan YTH ni tahlil qilish.
Harakat xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan me’yoriy xujjatlar va davlat standartlarining holatini o`rganish, ularni qayta ishlab chiqish hamda kelajakda bu ishlarni rivojlantirish borasidagi ishlarni olib borish.
Haydovchilar tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini nazorat qilish.