Yo‘ldosheva

Xim?	Niasa?
Nima qilüi?

Darsning maqsadi. O‘quvchilarga shaxs va narsa bildirgan so‘zlar haqida bilim berish, o‘z fikrlarini aniq, to‘g‘ri va ifodali bayon etishga o‘rgatish, husnixat asosida yozish ko‘nikma1arini shakllantirish.
Dars turi. Yangi bilim beruvchi dars
Dars jihozi. Kartochkalar, test topshiriqlari, rangli rasmlar.
Modulning didaktik maqsadi. O‘quvchilanıing kichik guruhlarida hamkorlikda mustaqil ishlash, so‘zlarni ma’nosiga ko‘ra farqlash va guruhlash ko‘nikmalarini shakllantirish, shaxs va narsani bildirgan so‘z1arning to‘g‘ri talaffuzi va imlosini o‘zlashtirishlarini ta’minlash.

O‘quv faoliyati eleınenti (O'FE)	O‘quvclıilar o‘zlaslıtirislıi lozim bo‘lgaıı o‘qtıv materialiga oid topshiriqlar	Topshiriqlarni bajarislılari uchun ko‘rsatına1ar	Baho
1 -O‘ FE	Maqsad. O‘quvchilarning so‘z ına’nolari haqidagi tuslıunchalarini aniqlash, yangi rnavzun i o‘rgan ishga qiziqish uyg‘otislı. Metod. Mustaqil islt. Topshiriqlar: Uyda tuzib kelgan matningizni o‘qing. So‘roqlar o‘rniga qanday ma’nodagi so‘zlarıı i qo‘ydingiz? Osnıondagi sayyoralar nomini yozing. Namuna: Oy, ... Quyidagi so‘zlarni jadvalga guruhlab joylang: Kitob, dehqon, o‘qituvchi, chumoli, o‘rmaladi, tiııdi, yomg‘ir. islıladi, o‘qidi. Yuqoridagi so‘zlar islıtirokida gaplar tuzing. 90- maslı qıı i o‘qing. T opslı i riql am i ng javobini aniq qilib ayting.	Mashqni o‘qing Oldin bajarish yo‘tini bilib oling. Savol- topshiriqlarni kichik gurulılarga bo‘linib bajaring.

	2-O‘FE	Maqsad. Shaxs bildirgan so‘zlar haqida bilim hosil qilish. Metod. Muammoli yarim izlanislıli. Topshiriqlar: She’mi ifodali o‘qing. She’r matHidagi kishilarning ismini daftaringizga yozing. Slıu so‘zlarga qanday so‘roq beriladi? O‘ylang, ular nimani bildiryapti? ,. Ulug“‘ so'ziııi qu ysi so‘zlar bilan almashtirislı mumkin? „Sig‘iııgan“, „qo‘msab“ so‘z1ariııiug ma’nosini izolılaslıga harakat qiling. 91- mashqni ifodali o‘qislıga tayyorlaning.	Mashq matnini ifodali o‘qing. So‘zlarni husnixat bilan yozing.
	3-O‘FE	Maqsad. Narsani bildirgan so‘z1ar haqida bilim hosil qilish. Metod. Muammoli yarim izlanislıli. Topshiriqlar: 92-mashq slıartini tushuntirib bering. 92-mashq matnida ajratib ko‘rsatilgan so‘z1arni quyidagi jadvalga joylang. Qush nomlariga so‘roq bering. O‘ylang, ular nimani bildiryapti? Gu1 nomlariga so‘roq bering. O‘ylaııg, ular nimani bildiryapti? Sabzavot nomlariga so‘roq bering. Ular nimani bildiryapti? 92-maslıqdagi so‘zlarni ichingizda o‘qing.	92-maslıqdagi so‘zlarni ichingizda ^o‘qin8.
4-O‘FE		Maqsad. O‘quvclıilarni o‘rganganlari asosida bilimlarini umumlashtirish va xulosalaslıga o‘rgatislı. Metod. Suhbat Savollar: Siz yozgan va o‘qigan so‘zlar qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi? Kimi? so‘rog‘iga javob bo‘1gaıı so‘zlar nimani bildiradi? Nima? so‘rog'iga javob bo‘lgaıı so'zlar nimani bil diradi? So‘zlar nimalarga ııom bo‘lar ekan?	To‘rtburclıak ichida berilgan ma'lumot1arni o‘qing. Savollarııi diqqat bilan tinglang. Savollarga qisq*ı va aniq javob bering.

Qush	Gul	Sabznvot

5-O‘ FE

Maqsad. O‘quvchilarning shaxs va narsani bildirgan so‘zlar bo‘yiclıa olgan bilimlarini mustahkaınlash. Metod. Suhbat va mustaqil islt. Topshiriqlar: 92-mashq slıartini tushuntirib bering. She'rııi ifodali o‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarga so‘roq bering. Ular nimani bildiryapti? „Mitti”, „oshiyon” so‘zlariga ma'nodoslı so‘z toping. S. Ta'linziy o‘yin: qushlar va gullarni ikki guruhga ajrating; qush rasmini qo‘lingizga olib, uning nomini ayting; d) gul rasmini qo‘liııgizga olib, uning nomini ayting. 6. Test topshiriqlarini bajarish: I. Shaxs nomi berilgan javobn i belgilang. Mirzo Bobur Qushclıa II. Narsani bildirgan so‘z berilgan qatorni belgilang. Qalam Amir Temur

92-mashq slıarıini ichingizda o‘qing. Slıe'rni ifodali qilib o‘qislıga tayyolaning. Kim ko‘p qush va girl nomini bilishini lı isobga olib boriııg va turi qanday rag‘bat- lantirish kerak deb o‘ylaysiz?

Umumlashtiruvchi dars grammatikadan maxsus dars turi hisob- lanadi. Bu darsda biror mavzu yoki bo‘1imni o‘rganish jarayonida olingan bilimlar tizimlashtiriladi. Bu dars ilgarigi darslarda o‘rganilgan ayrim nazariy materiallarni takrorlab bayon qilish darsiga aylanmas- ligi uchun o‘rgani1gan1arni o‘zaro taqqoslashni talab qiladigan ish turlaridan foydalaniladi.
U mumlashtiruvchi darslar qurilishiga ko‘ra xilma-xil bo‘lib, tajri- balarning natijasiga ko‘ra, quyidagi varianti ma’qullangan:

1. 
   O‘rganilgan grammatik tııshtınchaning mavjud belgilari haqidagi bilimlarni tatbiq qilishda qaratilgan mashqlarni ishlash.
   
2. 
   Bilimlarni umumlashtirish va tekshirish.
   
3. 
   Mustaqil ijodiy ishlar.
   

Mavzu. So‘z turkumlari (umumlashtirish).
Darsning maqsadi: Ot, sifat, son, olmosh va fe'lning xususiyat- lari haqidagi bilimlarni takomillashtirish, ularni bilib olish va to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasini o‘stirish.


Darsning borishi

1. 
   Lug‘at ishi.
   

• 
  Quyidagilami bir so‘z bilan yozing:
  

1. 
   Eng aziz inson (ona)
   
2. 
   Jamoa bo‘lib muzeyga borish (ekskıırsiya)
   
3. 
   Katta shaharlarda yer osti qasri (metro)
   
4. 
   Bilim manbai (kitob)
   

• 
  Endi quyidagi so‘z1arni yozing: non, suv, uy,
  

Shu so‘zlarni oldingi so‘zlaringiz bilan taqqoslang. Ulardan qaysi biri oldin paydo bo‘lgan? Nima uchun shunday deb hisoblaysiz?

2. 
   So‘z turkumlari va ularning belgilarini kuzatish.
   

• 
  So‘z1ar qanday paydo bo‘ladi?
  
• 
  Odamlar yangi narsa ixtiro qilsa, unga nom qo‘yadilar. Shu tariqa tilda yangi nom hosil bo‘ladi.
  
• 
  Har bir narsaning nomi bo‘lmasa, odamlar bir-biri bilan qanday aloqa qilishlarini o‘y1ang va javob bering.
  
• 
  Agar narsalarning nomi bo‘lmasa, odamlarning bir-biriga biron narsani tushuntirib berishlari juda qiyin bo‘lardi. Bunda o‘sha narsa- ning o‘zini yoki rasmini ko‘rsatish lozim bo‘lardi. Narsalarning no- mini bildirgan so‘zlar odamlarning muloqotga kirishishiga juda katta yordam beradi.
  
• 
  So‘zlar faqat shaxs va narsalarning nomini bildiradimi?
  
• 
  Yo‘q. Ular narsalarning belgisini, harakatini va son-sanog‘ini ham bildiradi.
  
• 
  Tilimizdagi barcha so‘zlar guruhi qanday nomlangan?
  
• 
  „So‘z turkumlari“ deb nomlangan.
  
• 
  Siz o‘rgangaıı so'z turkuınlarini ayting.
  
• 
  Ot, sifat, son, olmosh, fe'l.
  
• 
  Ularning xususiyatlarini eslang va quyidagi jadvalni to‘ldiring.
  

So'z turkumi	Nimani bildiradi?	Qanday so‘roqqa jav0b b0‘ladİ?	Qanday o*zgaradi?
Ot
Sifat
Son
Kislıilik olınoshi
Fe'l

3. 
   Mustaqil §odiy ish.
   

1. 
   „Bahordagi ishlar“ mavzusidagi materiallarni to‘plash va tartibga solish.
   
2. 
   Mavzuga doir rasm ustida ishlash.
   
3. 
   Mavzuni yoritishga xizmat qiluvchi leksik birliklar ustida ishlash.
   
4. 
   Insho rejasini tuzish.
   
5. 
   Reja asosida qayta hikoyalash.
   
6. 
   Inshoni yozma shakllantirish.
   
7. 
   Yozilgan inshoning xato-kamchiliklarini tuzatish.
   

Topshiriq. Yozgan inshongizdagi ot, sifat, son, kishilik olmoshi, fe'1ga ord so‘zlarning tagiga tegishlicha chizing.
Uyga vazifa: O‘tilganlarni takrorlash.
Nazorat-hisobga olish va xatolar ustida ishlash darslarining o‘ziga xos xususiyatlari bor. Bilimni tekshirish darsi o‘quvchilarning nazariy bilimlarni amaliyotga qanday tatbiq qilishlarini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. Beriladigan topshiriq turlari va ularning mazmuni tek- shirish maqsadiga qarab belgilanadi. Bunda diktant, bayon va m8XStl5 grammatik mashqlardan foydalaniladi.