Yopiq urug`li bilan tanishish

Yopiq urug`li bilan tanishish
Ochiq va yopiq urugii o'simliklaming farqini tushuntirish hamda toldoshlar oilasi vakillari haqida ma’lumot berish. Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni: Yaproqbargli daraxtlar yopiq urugiilarga tegishli bo‘lib, ular o'zining biologik xususiyatlari va rivojlanishi darajasiga ko‘ra ochiq urugiilarga nisbatan ancha yuqori mavqega egadirlar. Yopiq urugiiiar mezozoy erasida paydo bo‘lgan va tez orada Yer yuzida keng tarqalgan. Hozirgi paytda Yer sharida yopiq urugiilarning umumiy soni 300000 turga tengdir. Yopiq urug‘lilaming maxsus organi-urug‘chili guli borligi bilan ochiq urugiilardan farq qiladi. Yopiq urugiilarning guli kosachabarg, tojibarg va gul o'rindan iborat. Yopiq urugiilar urug‘- dan va vegetativ usulda ko'payadilar. Ko'p daraxtlar kesilgandan so‘ng to‘nkasidan bachkilar hosil qiladi. Yopiq urugiilar ikki pallali va bir pallalilar sinfiga ajratiladi. Ikki pallalilar sinfiga ko'pchilik daraxtlar kiradi. Bir pallalilar orasida daraxtlar juda kam. Toldoshlar (Salicaceae) oilasi. Bu oilaga bir uyli, ko'pincha ikki uyli daraxt, buta va chala butalar kiradi. Ular shamol yoki hasharotlar yordamida changlanadi. Bular urugidan va qalamchalaridan ko‘payadi. Toldoshlar oilasiga kiradigan o'simliklar, asosan, shimoliy yarim shaming mo‘’tadil iqlim zonasida tarqalgan. Ular daryo va k o i bo'ylaridagi nam yerlarda o'sadi va tuproq tanlamaydilar. Oila uchta - tol, terak, chozeniya turkumlarini birlashtiradi. Oilaning tarkibiga 600 dan ortiq turlar kiritilgan. Ulaming 200 tasi MDH florasida uchraydi. Markaziy Osiyo florasida oilaga mansub 70 tur boiib, ulaming 40 tasi mahalliy floraga oid, qolgan 30 tasi introduksiya qilingan turlardir. 106 Tol (Saiix) turkumi. Turkumning vakillari daraxt, buta va chala butadir. Monopodia! tipda shoxlanadi, shox-shabbasi keng piramidal shaklida, ayrim turlariniki yerga egilib o‘sadi. Turkumning vakillari turli vaqtda gullaydi, Ba’zilari bargi yozilguncha, boshqalari bargi yozilib boigandan so‘ng, uchinchi xillari esa barg yozilishi bilan bir vaqtda gullaydi. Guli bir jinsli, ayrim turlarida ikki jinsli boiib, yon bargchalar qoitigida joylashadi. Tollar hasharotlar yordamida changlanadi. Shimoliy mintaqalarda uchraydigan ayrim turlari shamol vositasida changlanadi. Tollar mart-aprel oylarida gullaydi, mevalari 25-30 kundan keyin yetiladi. Tollar vegetativ usulda - qaiamchadan yaxshi ko‘payadi. Ildizidan bachkilamaydi. Faqat uzun bargli Amerika toli (Salix fongifolia Muchlend.) ildizdan bachkilab ko'payadi. Tollar parxish y oii bilan ham ko'payadi, ba’zi turlari to‘nkasidan novda chiqarib tiklanishi ham mumkin. Tollarning yog‘ochi pishiq boiib, qurilishda ishlatiladi. Bir yillik novdalaridan savat to‘qiladi, mebel yasashda foydalaniladi, ayrim turlaridan lub tolalari olish mumkin. Bu tolalardan arqon, kanop eshiladi. Po‘stlog‘idan meditsinada ishlatiladigan salitsin moddasi olinadi. Tollar xushmanzara o‘simlik boiib, shaharlami ko‘kalamzorlashtirishda keng foydalaniladi.

211-guruh talabasi Nematullayev Faridun