Yorug’lik interferensiyaning mohiyati

INTERFEROMETRLAR

Yorug’lik interferensiyasidan foydalanib yorug’lik tolqinining uzunligi, jismlarning

etrlardan foydalanamiz.Birinchi interferometer - Maykelson imterferometrining ishlash prinsipi bilan tanishaylik chiqamiz.

sindirish ko’rsatgichi yoki o’lchamlarini aniqlash mumkin.Buning uchun tuzilish turlicha bo’lgan interferom

M manbadan chiqayotgan monoxromatik yorug’lik nurlari yarim shaffof П tushsin (6-rasm) Yorug’lik to’lqin plastinkadan qisman qaytadi, qisman o’tadi.Qaytgan va o’tgan nurlar o’zoro perpendicular ravishda joylashgach 1 va 2 ko’zgulardan orqaga qaytadi.1 ko’zgudan qaytgan nur П plastinkadan qisman o’tib OK yo’nalishda kuzatuvchining ko’zi tomon yo’naladi. 2 ko’zgudan qaytgan nur П dan qaytib u ham OK bo’ylab yo’naladi.Bu nur birinchi nur bilan interferensiyalashish natijasida ekranda qorong’u va yorug’ polasalardan iborat bo;lgan interferension manzara nomayon bo’ladi.

Ko’zguardan birini (6-rasmda 2 ko’zgu) deformatsiyasi o’rganilayotgan jismga yopishtirib qo’yaylik.Deformatsiya tufayli jism hamda unga yopishtirilgan ko’zgu ham λ/2 masofaga plastinka tomon siljisin. U holda ikkinchi ko’zguga tushib undan П tomon qaytayotgan nur 2λ/2 qadar kamroq yo’l yuradi. Bu esa o’z navbatida, interferensiyalashayotgan to’lqinlar yo’llar farqini o’zgarishiga sabab bo’ladi.natijada ekrandagi interferension manzara oldingisiga nisbatan bir to’liq polasa tomon siljiydi.Shu tariqa interferension manzaraning siljishi jism deformatsiyasiyasining kattaligi to’g’risida axborot beradi.Bu misolda faqat bir texnik vazifasini bajarish uchun moslangan interferometer bilan tanishdik.

Yung sxemasi. Yung metodida ustma-ust tushuvchi kogerent to’lqinlar prinsipial jihatdan boshqa yo’l bilan hosil qilinadi.

(6-rasm)

Yorqin yoritilgan S tirish yorug’likmanbai bo’lib xizmat qiladi unda yorug’lik to’lqini S₁ va S₂ ikki tor tirqishlarga tushadi, binobarin ularni ayni bir to’lqin frontining turli qismlari yoritadi. S₁ va S₂ kichik teshiklardan o’tgan yorug’lik dastalari difraksiya oqibatida kengayadi va qisman ustma-ust tushib, xuddi boshqa interferension sxemalardagi singari interferensiya hosil qiladi.Yung sxemasida 2ώ=1SS₂ inteferensiya aperturasini S₁ va S₂ tirqishlar orasidagi masofaning S dan S₁S₂ gacha masofaga nisbati aniqlaydi.

Yung birinchi bo’lib 1802-yil shu yo’sinda amalga oshirilgan interferensiya hodisasini kuzatdi va birinchi bo’lib amplutudalar qo’shilish prinsipini aniq bayon qilib interferensiya hodisasining sababini ko’rsatdi.Bu tajribaning tarixiy ahamiyati juda katta.Biroq bu tajriba talqin qilish uchun birmuncha qiyinroq chunki bu holda to’lqinning ikki qismi qaytish hodisasi(bekuzgu) yoki sinish hodisasi (biprizma) tufayli emas balki difraksiya hodisasi sababli

uchrashadi.