Yosh tarixshunoslar

Uyga vazifa berish
O’quvchilarni baholash

Sana:
Mavzu:Eftaliylar davrida ijtimoiy iqtisodiy o’zgarishlar
Mashg’ulot maqsadi: O’quvchilarda Eftaliylar davrida ijtimoiy iqtisodiy o’zgarishlar yuzasidan bilim berish

Eftallar davlatiga birlashgan aholiningetnik tarkibi xilma-xil bo'lgan. Ularn. ig ij- timo. '-iqtisodiy hayoti esa bin Jcinchi- sinikidan keskin farq qilgan. Eftallai kelib chiqishiga ko'ra ko'chmanchi qabilalarga marsubligi tufayli chor- vachilik bilan shug'ullanib, yaylovlarda o'tov qurib yashaganlar. Ke- yinchahk eftallar zabt etgan yerlarda savdo-sol rivojlandi. Shunday qilib yillar о tish. bilan ular omilkor mahall.y aholi oilan qorishib ke- tadilar.

Toxariston va Sug d dehqonchilik hamda bog'dorchilikning rivoj topgan markazi hisoblanardi Qashqadaryo va Zarafshon vod'ylanda g'alladan tashqari sholi ham yetishtinlar ed. Xitoy manbalanda qayd etilishicha, V-VI asrlarda Sharqiy Turkiston va O'rta Osiyo yerlarida paxta ekilgan. Uning tolasidan oppoq va nihoyatda may n mato to'qil- gan. Xitoy bozorlarida bunday matoga talab katta bo'lgan. Chunki o'sha davrlarda Xitoyda paxta hali ekilmas edi.
Aholining dashtliklaida yashovchi yarim ko'chmanchi qismi chor- vachitik, xususan qoramol va qo'y-echkilar boqish, tuyachilik, tog'li va tog'oldi mintaqalarida esa yilqichilik bilan shug'ullanishgan. Farg'ona vodiysi hamon zotli arg'umoqlari bilan mashhur ed:.
Ziroatkor yerlarning kattagina qisn hali ham qishloq jamoalan "asarrufida bo'Isada, ammo mamlakatdagi yer maydonlari mng ma'lum bir qismi dehqonlar qo'lida va ibodatxonalar ixtiyorida bo'lgan. Buning natijasida qishloq jamoasining kashovarz — erf ti qo'shchilari ma'lum darajada dehqonlarga tobe bo'lib, ularga qaram kadivarlarga aylana borgan.
Yaylovlaming asosiy qismi esa qabila va urug' jamoalari hamda ularning oqsoqollari — xvabulari tasarrufida edi. Hozirgi vaqtda ham Toshkent vohasi va Janubiy Qozog'iston yerlarining bir qismini suv bilan ta'minlab turgan Zog'ariq (Zovariq) va Bo'zsuv, Samarqand viloyati janubiy tumanlarining asosiy suv manbayi Darg'om kanali V asrda barpo etilgan eng yirik sug'orish tarmoqlaridan hisoblanadi.
Xuddi shu davrda Chag'oniyon (Surxondaryo), Samarqand, Bu- xoro, Kesh (Shahrisabz), Naxshab (Qarshi) va Toshkent atroflari to'la o'zlashtirilib, alohida-alohida dehqonchilik vohalari shakllanadi. Ke- yinchalik bu vohalarda yer egasi bo'lgan dehqonlarning siyosiy mav- qeyi oshib, ular yetakchilik qilgan kichik hududga ega voha hokimliklari vujudga keladi.
Tashqi savdo bojidan manfaatdor bo'lgan eftallar «Ipakyo 'li»va o'z nazoratlan ostida tutib turishga harakat qilgan. Xitoy, Hin- diston, Eron va Vizantiya bilan bo'lgan xalqaro savdoda faol qatnashardi. Ipak yo'li savdosida sosoniy sav- dogarlari bilan raqobatda asosan sug'diylar vositachilik rolini o'ynardi.
Xalqaro savdo aloqalarining rivojlanishi bilan mamlakatda tanga pul muomalasi tartibga solinar . Ichki va tashqi savdo munosabatlari- da eftallar dastawal sosoniy hukmdorlarining kumush tangalaridan keng foydalanadilar. Bulardan tashqari, Buxoro, Povkand, Vardona, Naxshab, Samarqand va Xoiazmda mahalliy hoknnlar tomonidan chiqarilgan chaqa tangalar mamlakatning ichki savdosida keng muo- malada bo'lgan. Bu mamlakat hayotida mahalliy voha hokimlari katta nufuzga ega ekanidan dalolat beradi.