Yoz yomg‘iri yondan õtar Qish yomg‘iri-jondan

Kichkinadir o‘zi, Yiltir-yiltir ko‘zi. (Yulduz) Bir otasi, bir onasi, Necha yuz ming bolasi. (Quyosh, oy, yulduzlar) Zar gilam, zar-zar gilam, Ko‘taray desam, og‘ir gilam. (Yer) Bir palosim bor, Hech yig‘olmayman. (Yer) Qishda yaxlamaydi, Yozda yaxlaydi. (Sho‘r yer)

Ertak
Yam-yashil va go‘zal o‘rmonda bir-birini juda yaxshi ko‘radigan, doimo birga harakat qiladigan kabutarlar to‘dasi yashardi. Ular hamma ishni muammolarini birgalikda kengashib hal qilishardi. Birga yegulik izlab, topgan ovqatlarini inlariga olib kelib, birga ovqatlanardilar. Kabutarlar hech qachon ajralmas edilar.
Bir kuni kabutarlardan biri qattiq kasal bo‘lib qoldi. Uning ismi Tuki edi. Bechoraning qanotlari qattiq og‘rirdi. Shuning uchun Tuki umuman ucha olmasdi. Bu uning do‘stlarini juda xafa qilibdi. Ular galma-gal Tuki bilan qolishibdi, uni hech qachon yolg‘izlatishmabdi. Do‘stlarining g‘amxo‘rligiga qaramay, bechora Tuki tuzalib keta olmabdi.
Kunlardan bir kuni kabutarlardan biri: – Men o‘rmonning narigi tomonida dono boyqush yashashini eshitganman. Qushlar yaralanganda, uning oldiga borar, dono boyqush ularga yaxshi muomalada bo‘lardi. Keling, Tukini dono boyqushning oldiga olib boraylik. Balki boyqush uni davolay olar, – debdi.
Boshqa bir kabutar: – Ammo Tuki ucha olmaydi... Qanday qilib o‘rmonning narigi tarafiga olib boramiz – debdi. Boshqa kabutarlar:
– Biz uni olib uchamiz.
Shundan so‘ng, kabutarlar o‘rmonning to‘rt tomoniga tarqalib, Tukini ko‘taradigan buyum qidira boshladilar. Nihoyat, ular daryo bo‘yidan kichik bir savat topibdilar. Savatga barglar va yangi o‘tlarni to‘shab, Tuki uchun qulay, yumshoq joy hozirlabdilar. Tukini ehtiyotkorlik bilan savatga joylashtiribdilar. Keyin kabutarlarning har biri savatning bir chetidan oyoqlari bilan ushlab, boyqush tomon uchibdi. Nihoyat, boyqush Tukini juda sinchkovlik bilan tekshirgach o‘simliklardan dori tayyorlab, Tukining qanotlariga qo‘yibdi. So‘ng boshqa kabutarlarga qarab: – Qanotlari o‘z holiga keladi, – debdi. Uning aytishicha, Tuki bir muddat issiq yerda, imkoni bo‘lsa, janubda yashashi kerak ekan.
Kabutarlar dono boyqushga rahmat aytishib, Tukini savatiga solib, janubga uchib ketishibdi. Manzilga yetgach, chor-atrofni izlab juda issiq va chiroyli o‘rmon topibdilar. Ular ulkan daraxtga joylashibdilar. Bu yerda ham kabutarlar Tukini bir zum ham yolg‘iz qoldirishmabdi. Uni yaxshi yemish bilan boqishibdi. Tukiga astoydil g‘amxo‘rlik qilishibdi. Kunlar o‘tishi bilan Tuki qanotlarini sekin qimirlata boshlabdi. Tukining sog‘aya­yotganini ko‘rib kabutarlar xursand bo‘lishibdi. Biroz vaqt o‘tgach, Tuki avvalgidek qanotlarini qoqa boshlabdi. Nihoyat, bir kuni ertalab Tuki butunlay tuzalib ketganini his qilibdi.
– Aziz do‘stlarim, menga ko‘rsatgan mehribonliklaringiz uchun ming rahmat. Men ancha tuzalib qoldim. Agar xohlasangiz, uyga ketishimiz mumkin, – debdi.
Kabutarlar qaytishayotganda, yo‘lda to‘xtab tabib boyqushga mingdan-ming rahmatlar aytishibdi. Ular inlariga yetib kelib qarashsa, qadrdon qo‘shnilari quyon, sichqon va chumolilar kabutarlarning inlarini bezatib, ko‘zlari to‘rt bo‘lib kutib o‘tirgan ekan...
Qo‘shnilarining bu mehribonligi kabutar­larni, eng avvalo, Tukini juda shod qilibdi.


Hikoya
To'qmoq
Uyimizda kirpi bor edi, u uyatchan edi. Uni silaganda tikanlarni orqasiga bosib, butunlay yumshoq bo'lib qoldi. Buning uchun biz unga Fluff laqab qo'ydik.
Agar Fluff och bo'lsa, u meni it kabi quvdi. Shu bilan birga, tipratikan ovqat talab qilib, puflab, ho'ngrab, oyoqlarimni tishladi.
Yozda men Kannonni o'zim bilan bog'da sayr qilish uchun olib ketdim. U yo'llar bo'ylab yugurdi, qurbaqalarni, qo'ng'izlarni, salyangozlarni tutdi va ularni ishtaha bilan yedi.
Qish kelganda men Pushkni sayrga chiqarishni to'xtatdim, uni uyda saqladim. Endi biz Pushkni sut, sho'rva va namlangan non bilan oziqlantirdik. Ilgari bu tipratikan ovqat yeyish, pechka orqasiga chiqish, to'pga o'ralib uxlash uchun edi. Kechqurun esa u tashqariga chiqib, xonalarni aylanib chiqa boshlaydi. Kechasi yuguradi, panjalari bilan oyoq osti qiladi, hammaning uxlashiga to'sqinlik qiladi. Shunday qilib, u qishning yarmidan ko'pi bizning uyimizda yashadi va hech qachon ko'chaga kirmadi.
Lekin negadir tog‘dan chanada tushmoqchi edim, hovlida o‘rtoqlar yo‘q edi. Men Kanonni o'zim bilan olishga qaror qildim. U qutichani olib, u erga pichan qo'ydi va kirpi ekdi va issiq bo'lishi uchun uni ham pichan bilan yopdi.
Men qutini chana ustiga qo‘yib, ko‘lmak tomon yugurdim, u yerda doim tog‘dan minib tushardik.
Men o‘zimni otdek tasavvur qilib, bor kuchim bilan yugurdim va Kanonni chanada ko‘tardim.
Bu juda yaxshi edi: quyosh porlab turardi, sovuq quloq va burunni qisib qo'ydi. Ammo shamol butunlay so'ngan edi, shuning uchun qishloq mo'rilaridagi tutun aylanmasdan, osmonga qarama-qarshi to'g'ri ustunlarga o'tirdi.
Men bu ustunlarga qaradim, menga bu tutun emas, balki osmondan qalin ko'k arqonlar tushayotgandek tuyuldi va ularga kichik o'yinchoq uylar quyida quvurlar bilan bog'langan.
Tog'dan to'ydim, kirpi bilan chanani uyga olib keldim. Men olaman - birdan yigitlar uchrashib qolishadi: ular o'ldirilgan bo'riga qarash uchun qishloqqa yugurishadi. Ovchilar uni shu yerga olib kelishdi.
Men chanani tezroq omborga qo'ydim va yigitlarning ortidan qishloqqa ham yugurdim. Kechgacha u yerda qoldik. Biz bo'ridan terining qanday olib tashlanganini, yog'och nayzada qanday qilib to'g'rilanganini tomosha qildik.
Men Kanon haqida faqat ertasi kuni esladim. Qaergadir qochib ketgan bo'lsa, juda qo'rqardi. Darhol molxonaga, chanaga yugurdi. Men qaradim - mening Fluff qutiga o'ralgan holda yotardi va qimirlamadi. Qanchalik silkitsam ham u qimirlamadi. Kechasi, aftidan, u butunlay muzlab qoldi va vafot etdi.
Men yigitlarga yugurdim, baxtsizlikimni aytdim. Ularning hammasi birga qayg'urdilar, lekin qiladigan hech narsa yo'q edi va ular Cannonni bog'ga ko'mishga, uni o'lgan qutidagi qorga ko'mishga qaror qilishdi.
Bir hafta davomida hammamiz kambag'al Kannon uchun qayg'urdik. Va keyin ular menga tirik boyqush berishdi - uni bizning omborimizda tutishdi. U yovvoyi edi. Biz uni bo'ysundira boshladik va Kanonni unutdik.
Ammo endi bahor keldi va u qanday issiq! Bir kuni ertalab men bog'ga bordim: u erda bahor ayniqsa yaxshi - ispinozlar qo'shiq aytishadi, quyosh porlaydi, atrofda ko'llar kabi ulkan ko'lmaklar bor. Men galoshimga kir yig'ib yubormaslik uchun yo'l bo'ylab ehtiyotkorlik bilan yo'llayman. To'satdan oldinda, o'tgan yilgi barglar orasida nimadir olib kelindi. Men to'xtadim. Bu hayvon kim? Qaysi? Qorong'i barglar ostidan tanish tumshuq paydo bo'ldi va qora ko'zlar to'g'ridan-to'g'ri menga qaradi.
O‘zimni eslolmay, jonivorning oldiga yugurdim. Bir soniyadan so'ng men allaqachon "Kanon"ni qo'limda ushlab turardim, u esa barmoqlarimni hidlab, sovuq burni bilan kaftimni qisib, ovqat talab qilardi.
U yerda va keyin yerda pichan solingan erigan quti bor edi, unda Fluffy butun qish davomida bemalol uxladi. Men qutini ko'tarib, ichiga kirpi qo'ydim va g'alaba bilan uyga olib keldim.

Tabiat
Tabiatman, ona tabiat,
To‘rt unsurning doyasi o‘zim.
Quyosh porlar – bu tonggi niyat,
Buloq bo‘lib ochilar ko‘zim.
Suv va Tuproq – hayot asosi,
Olov, Havo – bari menda jo.
Hech birining yo‘qdir qiyosi,
Biroq bari aylar iltijo.
Ya’ni ular tilar omonlik
Har giyohga, har jonivorga.
Ko‘rmasin-ey olam yomonlik,
Achchiq ko‘zyosh tommasin qorga.

Dillaringiz quvonchga to‘lsin,

Odam baxti bo‘lmasin yarim.
Butun dunyo munavvar bo‘lsin,
Tabiatni asrang, do‘stlarim!