Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

 
Bino, joy muammosini tahlil qilish 
1. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish uchun zarur bo„lgan bino va uning 
maydoni hisoblanadi. 
2. Maydonlarning sifat ko„rsatkichlari belgilanadi. 
3. Mavjud bino va maydonlarni talabga javob berishi tahlil qilinadi 
(o„lchami, balandligi, konstruksiyasi va h.k). 
4. Mavjud bino, maydonlar sanitariya va yong„indan saqlash qoidalariga 
mos kelishi aniqlanadi. 
5. Mavjud bino, maydonlar estetik talablarga javob berishi aniqlanadi. 
6. G„oyani amalga oshirish uchun zarur bo„lgan bino, maydon bilan 
ta‟minlash imkoniyati tahlil qilinadi. 
7. Bino bilan ta‟minlanganlik darajasiga baho beriladi (3.16-jadval) 
 
3.16-jadval 
Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishda kadrlar
muammosini baholash 
Muammo-
lar 
va omillar 
nomi 
Baholash mezonlari 
Kichik qiyinchili-
klar 
(5) 
O„rta qiyin-
chiliklar (3) 
Katta qiyinchi-
liklar (1) 
Amalga 
oshirish im-
koni yo„q 
(0) 
KADRLAR 
MUAMMOSI 
a) Ommaviy 
kasblardagi ish-
lovchilar talab qi-
linadi. 
b) Kadrlarning 
o„qishi oson 
Yuqori ma-
lakali ish-
lovchilar 
talab qilinadi 
Noyob mutax-
assislar talab 
qilinadi va 
ularni 
o„qitishni tash-
kil qilish qiyin 
Ayni shu ish-
lab chiqarish 
uchun kadrlar 
yo„q 
 
3.17-jadval 
Tadbirkorlik g‘oyasini joy nuqtai nazaridan amalga oshuvchanligini 
baholash jadvali 
Muammo-
lar 
va omillar 
nomi 
Baholash mezonlari 
Kichik qiyin-
chiliklar 
(5) 
O„rta qiyinchili-
klar (3) 
Katta
qiyinchiliklar
(1) 
Amalga oshirish 
imkoni yo„q(0) 
BINO, JOY MUAMMOSI 
a) Joyning 
mavjudligi 
Joy tanlangan 
va ijaraga 
Shaharda to„g„-
ri keladigan joy 
Binoda zarur ho-
latga keltirish 
Muammoni hal 
qilish-ning aniq 

---

126 
shartnoma bor bor va u ijaraga 
beriladi 
imkoniyati bor 
yyechimi yo„q 
b) Joyning 
sifati 
Texnologik 
sanitariya, 
yong„indan 
saqlash qoida-
lariga javob 
beradi. 
Asosiy talab-
larga javob be-
radi, lekin 
ta‟mirlash ke-
rak 
Faqat texnik tal-
ablarga javob be-
radi, boshqa tal-
ablarga javob 
bermaydi, 
ta‟mirlash kerak 
Barcha tal-
ablarga javob 
ber-maydi 
 
 
Moddiy-texnika ta’minotini tahlil qilish 
 
1. Zarur bo„lgan dastgohlar ro„yhati tuziladi. 
2. Sotib olish imkoniyati aniqlanadi. 
3. Lizing shartnomasi bilan ijaraga olish imkoniyati aniqlanadi. 
4. Tayyorlash imkoniyati aniqlanadi. 
5. Zarur bo„lgan xom ashyo va materiallar ro„yxati tuziladi. 
6. Ta‟minot manbalari belgilanadi. 
7. Ularning ishonchliligi aniqlanadi. 
8. Xom ashyoni sifat ko„rsatkichlari bo„yicha aniqlanadi. 
9. Moddiy-texnika ta‟minoti bo„yicha baholash 3.18-jadval asosida olib boriladi. 
3.18-jadval 
Moddiy-texnika ta’minoti (MTT) bo‘yicha tadbirkorlik g‘oyasini amalga 
oshuvchanligini baholash 
Muammolar 
va omillar nomi 
Baholash mezonlari 
Kichik qiyin-
chiliklar 
(5) 
O„rta qiyinchili-
klar
(3) 
Katta qiyin-
chiliklar (1) 
Amalga 
oshirish im-
koni yo„q 
(0) 
MTT MUAMMOSI 
a) Dastgohlar bi-
lan 
ta‟minlanganlik 
Sotib olish 
oson (yoki ija-
raga olish 
mumkin) 
Sotib olish 
qiyin; sotib 
olish oson, le-
kin ta‟mirlash 
kerak 
Tayyorlash 
zarur, lekin 
tayyorlovchini 
topish qiyin 
Muammoni 
hal 
qilish-
ning 
aniq 
echimi yo„q 
b) Xom ashyo, 
yarim tayyor 
mahsulot bilan 
ta‟minlanganlik 
Muammo yo„q 
Qiyin, lekin 
ikoniyati bor 
Ta‟minlash 
murakkab, 
doimiy emas, 
sifati past 
Muammoni 
hal 
qilish-
ning 
aniq 
echimi yo„q 
 
V. Ekologik muammolarni tahlil qilish 
 

---

127 
1. Texnologik jarayonlarni o„rganib, zararli holatlar aniqlanadi. 
2. Zararli chiqindilar, gazlar, ifloslantiruvchi moddalar chiqadigan manbalar 
ko„rib chiqiladi. 
3. Ekologiyani buzilishiga ta‟sir qiladigan jarayon va dastgohlarni al-
mashtirish imkoniyatlarini izlaydi. 
4. Zararli hodisalarni bartaraf qilish chora-tadbirlarini ko„radi. 
5. Tadbirkorlik g„oyasini ekologik jihatdan amalga oshuvchanligini 
baholaydi. Baholash uchun 3.19-jadval ma‟lumotlaridan foydalaniladi. 
 
3.19-jadval 
Tadbirkorlik g‘oyasining ekologik jihatdan amalga oshuvchanligini 
 
Muammo-
lar 
va omillar 
nomi 
Baholash mezonlari 
Kichik qi-
inchiliklar 
(5) 
O‘rta qiyinchili-
klar
(3) 
Katta qiyinchili-
klar
(1) 
Amalga 
oshirish imkoni 
yo‘q 
(0) 
EKOLOGIK MUAMMOLAR 
a) Zararli 
oqavalar 
Yo„q 
Ayrim salbiy 
omillar ta‟sirida 
me‟yordan oshib 
ketadi, bevosita 
tex-nologiyaga 
tuzatish kiritish 
kerak 
Ba‟zi parametrlarda 
me‟yordan chiqish 
yuz beradi, bevosita 
maxsus texnologik 
va himoya vositalari 
bilan ta‟minlanishi 
kerak 
Maxsus himoya 
inshootlari 
uchun qurilishi 
murakkab 
binolar qurish 
kerak 
b) Zararli 
gaz 
Yo„q 
Ayrim salbiy 
omillar ta‟sirida 
me‟yordan oshib 
ketadi, bevosita 
texnologiyaga tu-
zatish kiritish 
kerak 
Ba‟zi parametrlarda 
me‟yordan chiqish 
yuz beradi, bevosita 
maxsus texnologik 
va himoya vositalari 
bilan ta‟minlanishi 
kerak 
Maxsus himoya 
inshootlari 
uchun qurilishi 
murakkab 
binolar qurish 
kerak 
v) Shov- 
qin 
Yo„q 
Ayrim salbiy 
omillar ta‟sirida 
me‟yordan oshib 
ketadi, bevosita 
texnologiyaga tu-
zatish kiritish 
kerak 
Ba‟zi parametrlarda 
me‟yordan chiqish 
yuz beradi, bevosita 
maxsus texnologik 
va himoya vositalari 
bilan ta‟minlanishi 
kerak 
Maxsus himoya 
inshootlari 
uchun qurilishi 
murakkab 
binolar qurish 
kerak 
g) Boshqa 
ifloslilar 
Yo„q 
Ayrim salbiy 
omillar ta‟sirida 
me‟yordan oshib 
ketadi, bevosita 
texnologiyaga tu-
zatish kiritish 
kerak 
Ba‟zi parametrlarda 
me‟yordan chiqish 
yuz beradi, bevosita 
maxsus texnologik 
va himoya vositalari 
bilan ta‟minlanishi 
kerak 
Maxsus himoya 
inshootlari 
uchun qurilishi 
murakkab 
binolar qurish 
kerak. 

---

128 
 

---

129 
G. Tadbirkorlik g‘oyasining amalga oshuvchanligiga
umumiy 
baho berish 
U quyidagi formula bo„yicha amalga oshiriladi: 
AO
tg‘
 = AO
m
+AO
b
+AO
k
+AO
mtt
+A
oe
 
Agar biror bir ko„rsatkich bo„yicha natija «O» ga teng bo„lsa, shu omil 
bo„yicha g„oya amalga oshiriluvchan emas, demak umumiy baho «O» ga teng 
bo„ladi. 
Tayanch iboralar 
 
Kichik korxona mezoni, biznesni tashkil qilish texnologiyasi, tadbirkorlik 
g‘oyasi, «fikrlar hujumi», biznesni tanlash qoidalari, g‘oyani amalga oshirish 
muammolari, g‘oyaning iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari, risk, risk hududi, 
risk turlari. 
 
Nazorat savollari 
 
1. Kichik biznes va xususiy korxonalar qanday ustuvor ustunliklarga ega? 
2. O„zbekiston Respublikasida kichik korxonalar to„g„risidagi qonun qachon qabul 
qilingan? 
3. Kichik korxonalar mezonini ayting? 
4. Kichik korxonalarni tashkil etishning bosqichlarini ayting? 
5. Tadbirkorlik g„oyasi deganda nimani tushunasiz? 
6. Tadbirkorlik g„oyasini tanlash qoidalarini ayting? 
7. «Fikrlar hujumi» qoidasini qanday izohlaysiz? 
8. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish muammolarini ayting? 
9. Moliyaviy muammolarga nimalar kiradi? 
10. Texnologik muammolarni ayting? 
11. Loyiha qanday amalga oshiriladi? 
12. Bino, joy muamolarini ayting? 
13. Moddiytexnika ta‟minoti deganda nimani tushunasiz? 
14. Ekologik muammolarni ayting? 
15. Kichik biznes va xususiy korxonalarni tashkil qilish va ro„yxatdan o„tkazish 
qoidalarini aytib bering? 
16. Kichik biznes va xususiy korxonalarda riskning mohiyati nimada? 
17. Risk turlarini ayting? 
18. Kichik biznes va xususiy korxonalarda risk qanday baholanadi? 
19. Tadbirkorlik risklari qanday boshqariladi? 
20. Tadbirkorlik riskining mohiyati nimada?

---

130