Юқори ҳароратли Технологик жараёнлар ва қурилмалар ўбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан «Иссиқлик энергетикаси»

1.2. Саноат печларининг таснифи

Печларнинг турлари жуда куп булишига қарамай, уларни бирлаштирувчи умумий томонлари мавжуд. Бу умумийлик таснифлаш учун асос қилиб олинади. Масалан, печларни қуйидаги хусусиятлар асосида синфларга булиш мумкин:

1. Ишлаб чиқариш тури ва технологик вазифаси буйича печлар қуйидаги турларга булинади:
а) Металлургия печлари - домна печлари (чуян эритиш), мартен печлари (пулат эритиш), қиздириш печлари, термик печлар;
б) Машинасозлик корхонасининг печлари - қуйиш вагранкалари;
в) Цемент тайёрлаш печлари;
г) Силикат буюмларни тоблаш (пишириш) печлари.
2. Иссиқлик схемаси, конструктив ва иш ҳолатларининг белгилари буйича печлар қуйидаги турларга булинади:
а)ишчи бушлиқнинг шакли буйича-камерали, тунелли, шахтали,айланувчи барабанли ва ҳоказо.
б)ишлаш ҳолатлари буйича - узлуксиз ишлайдиган печлар, даврий ишлайдиган печлар;
в)механизация даражаси буйича - механизацияланмаган ва механизацияланган печлар.
3.Энергетик ва аэродинамик белгилари буйича қуйидаги турларга булинади:
а) Иссиқлик алмашуви усули буйича - юқори ҳароратли радиацион печлар, паст ҳароратли конвектив печлар, ҳаракатсиз қатламли, мавҳум қайновчи қатламли, муаллақ қатламли печлар;
б) Циклонли печлар;
в) Иссиқликни регенерациялаш усули буйича - регенератив ва рекуператив печлар;
г) Энергия манбаи буйича - алангали (ёқилғили) ва электр печлари;
д) Ёқилғи тури ва уни ёқиш усули буйича - мазут печлари, газ печлари ва ҳоказо;
е) Қиздириш усули буйича - бевосита қиздириш печлари (тутун газлари буюмлар билан туқнашади) ва билвосита қиздириш печлари (тутун газлари буюмлардан девор билан ажралган).
Печларда бир вақтнинг узида турли ёниш, иссиқлик алмашуви, диффузия ва газ динамикаси жараёнлари юз беради, аммо буларнинг ичида энг аҳамиятлиси иссиқлик алмашуви буйича туғри таснифлаш жуда муҳимдир.


1.3. Саноат печларининг принципиал схемалари

Печларнинг принципиал схемалари ва уларнинг тузилиши қуйидагиларга боғлиқ: технологик жараённинг турига; материалга қиздириб ишлов беришнинг сифатига қуйиладиган талабларга; ишлаб чиқариш куламига; фойдаланиладиган энергиянинг турига ва ҳоказо. Умуман олганда, ёқилғининг (энергиянинг) кичик солиштирма сарфларида юқори солиштирма унумдорликни таъминлайдиган схема шу печнинг энг яхши технологик схемаси саналади.

Юқори унумдорлик, биринчидан, технологик жараённинг узлуксизлиги билан ва иккинчидан, иссиқлик ҳамда масса алмашувининг жадаллиги билан белгиланади; буларга қуйидаги йуллар билан эришилади:
1) ёқилғини ёқиш учун бериладиган ҳавони олдиндан қиздириш йули билан печдаги умумий ҳароратни ошириш. Бу асосан эритиш печларида амалга оширилади. Масалан, пулат, шиша ва бошқа материаллар эритиладиган регенератив печларда ёниш учун бериладиган ҳаво 1000-1200⁰С гача қиздирилади, бунинг натижасида мазут ёки табиий газ ёниш алангасининг ҳарорати кескин ортади. Агар паст калорияли домна ва генератор газларидан фойдаланилса, фақат ҳаво эмас, балки газ ҳам қиздирилади.
2) ёқилғининг юқори уюрмали оқим шароитида ёқиш (мавҳум қайновчи қатламли печларда).
3) марказдан қочма куч таъсиридан фойдаланиб ҳаво ва газ оқимини уюрмалаш натижасида иссиқлик ва масса алмашуви жараёнларини кескин жадаллаштириш.
4) қизиган газлар оқимининг юқори тезлигидан фойдаланиш (юқори тезликли қиздириш печларида)
5) утхона деворининг ҳароратини махсус ясси алангали ёқгичлар ёрдамида жадал қиздириш ҳисобига ошириб, улар орқали иссиқликни буюмларга узатиш.
6) домна печларининг ишчи бушлиғидан босимни ошириш.
Юқорида келтирилганлардан ташқари печ қурилмаси яхши ишлашининг асосий шартларидан бири қиздириш жараёнининг узлуксизлигидир. Бунга печнинг ишчи бушлиғида материал-
нинг узлуксиз ҳаракатланишини таъминлаш натижасида эришила-
ди: шахтали печларда гравитацион кучлар ҳисобига; тунелли печларда юкланган аравачаларни махсус итариш мосламалари ёрдамида ҳаракатлантириш; турли конвейрларни қуллаш ва ҳоказо.
Қуйида баъзи печларнинг тузилиш схемалари келтирилади.