Yuqori bosimli isitish tizimidagi bug' quvurining gidravlik hisobi

---

9.4-jadval
Yuqori bosimli isitish tizimidagi bug' quvurining gidravlik hisobi
Uchast-
kalar
G P.
kg/soat
/,
m
D ,
mm
(>Wt.
m/s
R*arf 
К Pa/m
Pkond>
KPa
Pe'ft*
kg/m3
CO,,
m/s
R,
К Pa/m
u
m
ARM.
KPa
i___________
I
3
203
54 32 55,3
1,350
170
l,62_, 34,1
0,833
56,12
46,73
216,73
2
418
50 32 113,1 5,710 216,73
2,13
53,1
2,685
57,5
154,16 370,89
865
15 50 107,7 3,103 370,89
2,57
41,9
1,207
16,8
20,28
391,17
221,17
4
193
4
25 92,2 5,444 200,08
1,70
54,2
3,202
5,2
16,65
216,73
X BOB
HA VO BILAN IS IT IS H
H av o bilan isitish tizim lari uchun issiqlik tashuvchi sifatida atm os- 
f e ra h a v o si is h la tilib , u la r n in g b a r c h a x u s u s iy a tla ri t o ‘g ‘ris id a g i 
m a ’lum otlar birinchi b o ‘lim da k o ‘rsatib o ‘tilgan. Tarixiy m a ’lum otlar 
shuni ko'rsatdiki, jah o n d a birinchilar q ato rid a S harqda jum ladan, 0 ‘rta 
O siy o d a a tm o sfe ra havosini issiqlik tash u v c h i sifa tid a ish latish g an . 
R ossiyada issiq havo bilan isitish XV-XVI asrlard an boshlab q o ‘llanilib, 
b u nday otashxonalarni «Belimi», keyinchalak «Russkimi» deb yuritish- 
gan. Y evropaning G erm aniya va A vstriya kabi davlatlarida «Russkaya 
sistem a» nomi bilan ishlatila boshlangan.
Eram izdan X asr oldin m arkazlashg an S harqo na havo bilan isitish 
qurilm alari, ham m om lar, «ichkari hovli xonalari tashqaridan yoqilib isitil- 
gan. M asalan, Efese shahrida (hozirgi T urtsiya) xonalarni isitish uchun 
o ‘sha davrlarda quvurlar tizimi orqali y erto 'Iaga o ‘rnatilgan qozondan 
issiq suv uzatilgan. U m um an, 2000-3000 yil ilgari ham havo bilan isitish 
qurilm alarining h ar xil k o ‘rinishiga ega b o 'lg a n turlari m avjud bo'lgan. 
Bizdagi «Sharq ham m om i»ning dunyoga tarq alg an dovrug'i bunga mi- 
sol bo'ladi.
10.1. H av o bilan isitish tizim lari
Havo bilan isitish tizim larining m arkazlashtirilgan isitish tizim lari bi­
lan k o ‘p jih a td a n b ir-birig a b o g 'liq lik to m o n la ri m avjud. B in o larg a

---

yetkazilishi lozim b o 'lg an issiqlik, issiqlik tashuvchining sovushi evaziga 
tarqalishi suvli isitish tizim lari uchun ham , havo bilan isitish tizim lari 
uchun ham bir xil jaray o n d an iborat. Jum ladan, havo bilan isitish tizim ­
lari ham issiq havo ishlab chiqaruvchi m anba, issiqlik tashuvchi quvurlar 
va xonani isituvchi asbobdan iborat.
Isitish tizim lari uchun havo odatda ikkilam chi issiqlik tashuvchi b o ‘lib, 
kalorifer asbobi y ordam ida isitiladi, birlamchi issiqlik tashuvchi sifatida 
issiq suv yoki bug‘ ishlatiladi. H avo bilan isitish tizim lari haqiqiy q o ‘shma 
isitish tizimi b o ‘lib, suv-havo yoki bug‘-havoli isitish tizimi deb ataladi. 
H avoni qizdirish uchun isitish asboblari va boshqa turdagi issiqlik m an- 
b alari ishlatiladi. M asalan , d astlab havo isitish qu rilm alarid a, otash - 
xonalarda isitilgan. Issiq havo xona havosining haroratini ancha yuqori 
k o ‘tarib, o rtiqch a issiqlik m iqdorini xonalarga tarqatgach, sovib qay- 
tad an qizdirish uchun otashxonaga qaytariladi. Bu jarayo n quyidagi ikki 
usul bilan bajariladi:
1. Issiq havo isitiladigan xonalarga tarqatilib xona ichidagi h av o bi­
lan aralashadi va uning h arorati xona havosining harorati darajasigacha 
pasayadi.
2. Isitilgan havo isitilishi kerak b o ‘lgan xonaga tushm asdan xonalar- 
ning atrofidagi havo quvurlariaro h arak atd a b o ‘lib, ulam ing devorlarini 
qizdiradi.
Hozirgi dav rd a birinchi usul keng tarqalgan. Ikkinchi usul havo qu ril­
m a la ri tizim id a h a v o q u v u rla ri issiq t a ’sirid an kengayishi v a so v u q
t a ’siridan torayishi natijasid a d arz ketish hollari kuzatilgan. Bu h olat 
n atijasida issiq havo xon alarg a tekis tarqalm agan. Shu sababli ayrim
xonalar isib ketsa, boshqa xonalar h aro rati pasayib ketgan.
M arkaziy havo bilan isitish tizim ining ustunliklaridan biri — isitiladi- 
gan xonalarda isitish asboblarining o ‘rnatilm asligidadir. A gar havo bi­
lan isitish tizim ida havoning h a ra k a t doirasi bir xona uchun m o ‘ljallangan 
b o ‘lsa, havoning isitish m anbasi bevosita shu xonaga o ‘rnatilib, bunday 
tizim ga