Yuqori malakali futbolchilarni jismoniy tayyorgarligini nazorat qilish usullari
Futbolchining tezkorligini, kuchi va epchilligini oshirishga xos
Download 495.17 Kb. Pdf ko'rish
|
yuqori malakali futbolchilarni jismoniy tayyorgarligini nazorat qilish usullari.
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.2.Bitiruv ishining usullari
- III. BOB. FUTBOLCHILARNI JISMONIY SIFATLARINI NAZORAT QILISH USUALARINI O‘RGANISH.
|
1.4. Futbolchining tezkorligini, kuchi va epchilligini oshirishga xos umumiy xususiyatlari. Agar futbolchining epchilligini belgilovchi harakatlarga diqqat bilan qaraydigan bo„lsak, bu harakatlar sportchilarning kuchini vaqt va joy vaziyatiga moslashtira bilish qobiliyatini tanlab qilishni payqash mumkin. Boshqacha aytganda, epchillik harakatlari muayya qisqa vaqt oralig„idagi harakatni joyda juda ham aniq bajartirish uchun paydo buladigan tezkor kuchni talab qiladi. Demak, epchillik deb — kuch va tezkorlikni uygunlashganiga aytilar ekan. Epchilliki tarbiyalashda, xuddi kuch va tezkorlikni tarbiyalagan paytdagidek, kishi tezda toliqadi, buni unutmaslik kerak. SHu bilan birga epchillikni rivojlantirishga oid mashqlarni bajarish muskullar harakati aniq bo„lishini talab qiladi, toliqish paytidagi mashqlar kam samara beradi. SHuning uchun epchillikni tarbiyalashda, xuddi tezkorlik va kuchni tarbiyalagan paytdagidek, organizm va qayta batamom tiklanib olguncha, muayya vaqt oraliBida dam olishni tashkil qilishi lozim. Mashqlar oldingi mashg„ulotdan toliqish asorati deyarlik kolmagan xolda bajariladi. Futbolchida "Portlovchi" kuchi, tezkorlikni va epchillikni xosil qilish kiyin ish, shuning uchun bu sifatlari sportchi butun sport xayoti davomida tarbiyalab borishi zarur. Ularning tarbiyalanib borishiga aloxida diqqat bilan qarash kerak. CHunki futbolchi o„yin faoliyatining samarasini belgilaydigan sifatlar xuddi ana shulardir. Bu —uch uziga xos jihat ko„rsatilgan sifatlarni yagona qilib birlashtiradi va ularni bir mashg„ulotda bir vaqtning uzida kompleks ravishda takomillashtiradi. Epchillik— bu murakkab kompleks sifat bo„lib, uni baxolash uchun yagona mezon topish qiyin. V.M.Zatsiorskiyning fikricha, qo„yidagilar epchillikni ulchash imkonini berishi mumkin: vazifalarning murakkabligi, uni aniq va uz vaqtida bajarilishi (futbolda bu vaqt vaziyatni uzgarishidan to javob harakati boshlangan daqiqagacha bo„lgan eng kam vaqtdir). Futbolchiing chaqqonligi avvalo futbol maydonida doimo uzgarib
17
turuvchi vaziyatda to„pni olib yurgandan keyin to„psiz qilgan harakatlaridan namoyon bo„ladi. To„pni olib yurish, kimga uzatishni tanlash va to„p tepish o„yinchidan juda keng koordinatsion imkoniyatlarni ko„rsatishni talab etadi. Agar bunga futbolchining harakat va texnik faoliyati yakkama —yakka olishuvlar va turli dastlabki xolatlar asnosida o„tishni (uzidan oshirib urishi, dumalatib urishi, sakrab turib bosh bilan urib yuborishi va xokazolar)ni kutsak va o„yin shart — sharoitining doimo o„zgarib turishi (yomg„ir, issik, o„tli, erli maydon, tabiiy va sun‟iy ravishda yoritilishi)ni xam ko„payadiga bo„lsak, unda o„yin faoliyatining samarali bo„lishi uchun rivojlangan epchillik sifatlarining yuqori bo„lishi futbolchi uchun qanchalik muxim ekaligi uz —uzidan tushunarlidir. Priyomlarni qanchalik tez, aniq va uz vaqtida bajara olish o„yinchining uzidagi harakatlantiruvchi apparatni qanchalik boshqara olishi va harakat qobiliyatining qanchalik rivojlaganligiga bog„liqdir. Epchillik sifatlarini takomillashtirishga pag-barag yangi harakatlar turkumini egallab olish kerak, shundagina ma‟lum malakalar bazasidan noma‟lumlari oson uzlashtiriladi. Sport nazariyasida "ekstrapolyasiya" ("tadbik etish"), ya‟ni (ma‟lum harakat malakalariga asoslanib) tusatdan paydo bo„lgan sharoitga javoban harakatni darxol tuza olish qobiliyati tushunchasi keng qo„llaniladi. Futbolda uzidan oshirib tepish bu tushunchaga misol bo„lishi mumkin. Odatda trenirovka chog„ida bu elementga ko„p e‟tibor berilmaydi. Biroq boshqa chora qolmagan vaziyatlarda futbolchilar ko„pincha uzida oshirib tepishni qo„llaydilar. O„yinchilarda boshqa harakat malakalari turkumi serob bo„lganligi uchun yuzaga kelgan vaziyatga boglik holda bu harakatdan foydalanishlari mumkin. SHaxsning koordinatsion imkoniyatlari qanchalik ko„p bo„lsa, ta‟kib qilish qam shunchalik darajada yuqori bo„ladi. Tabiiyki, muvofiklashish imkoniyatlarining ko„pchiligi bolalik va usmirlik yoshlarida yaratilishi kerak. Bu gapdan, malakali futbolchilarda epchillikni rivojlantirib va takomillashtirib o„tirishning hojati yuk ekanda, degan ma‟no chikmaydi. Birok, shuni esda 18
to„tish lozimki, epchillikni o„rgatish qiyin, chunki u har kimning uziga xos sifatdir. Futbolchi trenirovka paytida to„pni oyoq bilan, bosh va gavda bilan ming oxalga solib o„ynatishini qurish va ayni chog„da o„yinda u eng oddiy vaziyatlarda nochor axvolda bo„lib qolgan vaziyatlarni xam uchratish mumkin. SHunga ko„ra, epchillikni shunday vositalar yordamida rivojlantirish ma‟kulki, ular futbolchining o„yin faoliyatida "orttirgan" malakalari kumagida foydalanish imkonini bersin. O„yinchilarda muvofiklashish imkoniyatlarini yaxshilashda akrobatika, chastida tusiqlardan o„tish, suv chang„isida suzish, batutdagi harakatli va sport o„yinlari ijobiy ta‟sir ko„rsatadi. Vaqt kam bo„lgan sharoitda va muntazam o„zgarib turuvchi vaziyatda texnik mahoratni oshirishga qaratilgan mashqlar epchillikni oshirishga yordam beradi. Bunda analizatorlar faoliyatining ahamiyati kam emas. Sportchilarning harakatni aniq ilg„ab olish va yana uni qaytada bajarish qobiliyati qanchalik yuqori bulsa, yangi malakalarni shunchalik yaxshi egallab oladilar. Epchillikni takomillashtirish uchun shunday mashqlar zarurki, ular harakat, vestibulyar, qurish analizatorlariga bab —barobar ta‟sir etsin. Epchillikni takomillashtirish uchun mashqlar. 1. Umbaloq oshishning turli ko„rinishlari va salto. 2. Balandligi 70 sm.
keladigan tusiqlardan sakrab o„tish va xuddi shu balandlikdagi tusiq tagidan (ular xar biri 2,5 — 3 metr oralatib qo„yilgan) emaklab o„tish,
qaytishda ularni
boshqatdan teskari tartibda bajarish (3 — 4 marta takrorlanadi). 3. Balandligi 70—100 sm.li to„siqda ikki oyok bilan siltanib sakrab o„tayotib saltoni bajarish va "kalin"
matlarga o„tirib olish ("kalin" matlar —bo„lar yuqoriga sakrovchilar uchun qo„yiladigan paralon matlardir). 4. YUgurib kelib 100—150 sm.li qondan ag„darilib o„tish. 5. Balandligi 70—100
sm. keladigan to„siqdan sakrash va to„siq
tepasida osiglik
turgan yoki
narigi tarafdan murabbiy
19
tashlagan to„pni urish, kontrol chiziqqacha tez chopish. 6. 7—10 metr ga tez chopish, matda uzoqka umbaloq oshish, mat yakiniga osiblik to„pni urish, 507 metrga tez chopish, umbaloq oshish va "kalin" matga o„tirib olish. 7. 40 — 40 sm. balandlikdagi arkon to„siqlardan sakrab o„tib yugurish va unt yoki chap tomondan oshirilgan to„pni darvozaga urish. 8. Umbalok oshib borayotgan tez chopish, kontrol chizig„igacha to„pga etib olib, uni darvozaga urish. 9. Uch kishilashib bajariladigan mashqlar.
Ikki
sherik to„pni olib bir — birlaridan 8—10 metr uzoqlikda bir chizikda turadilar. Uchinchi sherik ularga
perpendekulyar qolatda, ulardan 15 — 20 metr uzoqlikda turadi. Birinchisi to„pni uchichisiga er dan dumalatib yuboradi, u to„pni orqaga qaytarib, oldinga umbaloq oshadi va boshqa sherigidan to„pni olib uni yana orqaga qaytaradi, endi esa orqaga umbalok oshadi va shu singari. 10. SHug„ullanuvchilar matda
yuz tuban
yotadilar. Murabbiy: "CHapga!", "Ungga!", "CHalqancha!", "qorin bilan!", "O„tiring!", "CHukqayib!", "Sakrab!" va shu singari komandalarni tez —tez beradi. SHu
komandalarga muvoffik shug„ullanuvchilar iloji
boricha tez turib dastlabki gavda holatini o„zgartirishlari, keyin chalqancha, keyin
korin bilan,
matga ugarib,
oyoklarini uzatib,
chukqayib tayanishlari, yuqori sakrashlari, chalqancha yotishlari va hokazolarni bajarishlari zarur. 11. Batut. Sakrab turga "qaytib tushayotganda" gavda holatini o„zgartirish. 12. Ikki o„yinchi batutning chekkalarida sakrashib, osib
qo„yilga to„pni navbatma — navbat boshi bilan urishi va oeg„i bilan tepishi. 13. Batuda sakrash, keyin qalin matda umbaloq oshish. 14.
Quvlashmachok, lapta o„yini, basketbol, tennisbol. 20
Mashqlarni uzluksiz metod va doiravii trenirovka metodlaridan foydalangan qolda estafeta, o„yin, musobaqa tarzida o„tkazish mumkin.
21
II BOB. MALAKAVIY BITIRUV ISHINING VAZIFALARI, USULLARI VA TASHKIL QILINISHI. 2.1. Bitiruv ishining vazifalari 1.Mazkur mavzuta tegishli bo„lgan mavjud to„plangan ma‟lumotlarni (futbolchilarni jismoniy tayyorgarligini aniqlashdagi ko„rsatkichlarni) tahlilini amalga oshirish. 2.Futbolchilarni jismoniy tayyorgarligini nazorat qilish. Z.YUqori malakali futbolchilarni musoboqa faoliyatini nazorat qilish. 2.2.Bitiruv ishining usullari YUqoridagi vazifalarni echish uchun esa qo„yidagi usullardan foydalanilgan: 1.Ilg„or tajriba va adabiyotlar tahlili. 2.O„quv —mashg„ulotlardagi pedagogik nazorat. 3.Musoboqa faoliyatidagi pedagogik nazorat. 4.Matematik —statistik usullar. Adabiyotlar taqlili. Bu borada biz o„z ishimizda mavjud bo„lgan ma‟lumotlarni o„rgandik. Futbolchilarni tayyorgarlik tomonlarini o„rganishda, qo„llaniladigan nazorat qilish usullari haqida ilmiy — adabiyotlar o„rganildi. O„quv — mashg„ulotlardagi biz birinchi liga a‟zosi "Oktepa" jamoasini mashg„ulotlarida testlashlarni utkazidik va bu natijalarni qayd qilib bordik. Testlash 3 ta mashq bo„yicha amalga oshirildi va bu mashqlar qo„yidagilar: 1. 30 m.ga yugurishlar: 2. 5 xatlab ko„p sakrash:
22
3. "Ko„per" testi. Musoboqa faoliyatidagi pedagogik nazorat. Futbolchilarni musoboqa faoliyatini kuzatishda, ularni bajargan texnik — taktik harakatlarini xajm va sifat ko„rsatkichlarini o„rganishga harakat qildik. Kuzatishlarda turli jamoalarni musoboqa faoliyatlari o„rganildi. Bu jamoalar — "Traktor", "Oktepa", "NBU — Osiyo" jamoalaridir. Bitiruv ishini tashkil kilinishi 3 bosqichda o„tkaziladi. Birinchi bosqichda adabiyotlarni o„rganish va tahlil qilish amalga oshirildi. Ikkinchi bosqichda tayyorlov davrlari pedagogik nazorat o„tkazildi. Uchinchi bosqichda musoboqa davridagi o„yinlarda kuzatishlar olib borildi.
23
III. BOB. FUTBOLCHILARNI JISMONIY SIFATLARINI NAZORAT QILISH USUALARINI O‘RGANISH. Z.1. O„zbekiston oliy liga jamoalarini jismoniy tayyorgarlik darajasini o„rganish. Dunyoni
etakchi jamoalarini kuzatish va
futbolchilarni o„yin
samaradorliklarini ilmiy tadqiqotlari shuni isbotlaydiki, yuqori sport natijalariga, fakatgina xar taraflama jismoniy tayyorgarlikka ega bo„lgan futbolchilar erishadi. Aynan jismoniy sifatlar asosida, jamoani texnik va taktik tayyorgarligi tashkil qilinadi. Lekin shunga qaramasdan, bizningcha, bizning murabbiylarimiz va futbolchilarimiz tayyorgarlikni bu qismiga u daraja etarli e‟tibor qaratishmayapti. SHu munosabat bilan futbolchilarni jismoniy sifatlarini darajasini aniqlash maqsadida ilmiy chempionat boshlanishdan avval tekshirishlar o„tkaziladi. Bu tekshirishlarda, testlashlarni maqsadi —bu asosiy jismoniy sifatlarni rivojlanganlik darajasini aniqlash. Bo„lar: tezlik, tezlik —kuch, tezlik chidamkorligi va umumiy chidamkorliklar. 24
1—jadval Futbolchilarni testlashdagi dastur xarakteristikasi yoritilgan.
№
Ulchanayotgan soni Ulchash usuli 1 30 m.ga yugurish Tezlik soni Elektron simli sekundamer 2 7x50 m.li yugurish Tezlik chidamkorligi Elektron simli sekundamer 3 "Ko„per" testi Umumiy chidamkorlik Elektron simli sekundamer 4 5 hatlab ko„p sakrash Sifatlari Remetka
25
Testlash jarayonida olingan natijalar 2 —jadvalda ko„rsatilgan. 2 —jadvaldan ma‟lum bo„lishicha, oliy liga jamoalarida 30 m.ga turgan joydan yugurishda o„rtacha natija 4,13 sekundni tashkil kildi. Bu natija ko„pgina futbolchilarni tezlik sifatlarini yaxshi rivojlanganligini anglatadi. Jami bu testlashlarda 388 ta futbolchi ishtirok etgan. Ulardan "a‟lo" batoga 147 ta futbolchi me‟yorni topshirishdi. Bu barcha futbolchilarni 37,8 %ni tashkil qiladi. "YAxshi" baxoga 106 ta futbolchi me‟yor topshirishdi. Bu 27,3 %ni tashkil qiladi. "Qonikarli" baxoga 121 ta futbolchi me‟yor topshirishdi va 31,1 %ni tashkil qiladi. "Qonikarsiz" bahoga 14 ta futbolchi me‟yor topshirdi va bu 3,6 %ni tashkil kildi. Tezlik sifatlari darajasi ko„p jihatdan biologik omillarga bog„liqligini inobatga olgan xolda, bu sifatni mashg„ulotlarda rivojlantirish qiyin kechadi va 4,13 sek.li natijani umuman olganda yuqori natija deb hisoblasa bo„ladi. 2001 yilda Oliy liga jamoalarida bu bosqichda tezlik sifatlarini rivojlanishi qonikarli deb qo„yidagicha natijalar aniqlandi. 1. "Surxon" —3 ta futbolchi —13,6 %. 2."Traktor" — 1 ta futbolchi — 4 %. 3. "Andijon" -4ta futbolchi -22,2 %. 4. "Sugdiyona" —2 ta futbolchi —6,4 %. 5. "Zarafshon" —2 ta futbolchi —11,7 %. 6. "Paxtakor" — 1 ta futbolchi —4,5 %. 7. "Temir yulchi" 1 ta futbolchi —5,2 %. Eng yuqori natija, o„rtacha jamoa hisobida "YAngier" futbol jamoasida qayd kilindi. Natija 4,09 sekundni tashkil kildi. 26
Oliy liga jamoalarida jismoniy tayyorgarlik darajasini testlashdagi natijalar (1999 yil mart). (Iseev SH.T., Nurimov R.I., Ismoilov A.A.larning kuzatuv natijalari bo„yicha) № F
bo l ch il ar
so ni
X Ur
ta c h a 30 m.ga yugurish m (s) F
tb o l ch il ar s o n i X u rt ac h a 5 xatlab sakrash (m) F u tb o l ch il a R s o n i X k u rt ac h a
7x50 m s)
F u tb o l ch il a R s o n i X so n i "Ko„per" testi Y A x sh i %
Q o n iq ar li
%
Q o n iq ar si z %
% A ‟l o %
Y A x sh i %
Q o n iq ar li %
Q o n iq ar si z %
%
A ‟l o % Y A x sh i %
Q o n iq ar li
%
Q o n iq ar si z %
% A ‟l o %
Y A x sh i % Q o n iq ar li
% Q o n iq ar si z % %
1 26
4, 1 4 15, 3 5 19, 2 - - 26
13,0 8 2 7,6 2 7,6 17 65,
3 5 19, 2 19,
2 26
61, 8 1 3, 8 7 26, 9 15 57, 6 3 11, 5 11, 5 25
327 2 2 8, 0 6 24, 0 6 24, 0 I 44, 0 44 2 22
4, 1 2 9.0 3 13. 6 3 13. 6 13.
6 22
13.2 7
3 13.
6 18
81. 8 1 4.5 4.5 22
62. 9 2 9. 0 4 18. 1 5 22. 7 11 50 50 22
321 3 2 9. 0 2 9. 0 6 27. 2 12 54. 5 54, 5 3 23 4, 1 8 34. 7 3 13. 0 - - 23
13.3 4 2 8. 6 6 26. 0 14 60. 8 1 4.3 4.3 23
61. 3 3 13. 0 6 26. 0 14 60. 8 - - 23
327 1 2 8. 6 1 4. 3 13 56. 5 7 30. 4 30,4 4 32
4, 1 7 21. 8 3 9.3 - - 32 13.9
1 20
57. 1 5 15. 6 6 18. 7 1 3. 2 3.2 32 59. 2 14 43. 7 18 56. 2 - - - 32 334 5 2 6. 2 6 18. 7 18 59. 3 6 18. 7 18, 7 5 20 4, 1 3 15. 0 4 20. 0 - - 20
13. 34
2 10
2 10
15 75
1 5 5 20 61.
8
6 30 14
70 - - 19 329
2 2 10. 5 1 5. 2 5 26. 3 11
57. 8 57, 8 6 27 9
5
- - 27
5
6
15 1
3. 7
28
1 4
17
6 21,
4
27 2
7 6
12
44, 4 27
4,
09 33,
3 18,
5
13, 45
18, 5 22, 2 55,5 3,
7
62,7 3, 5 14,
2 60,
7 21,
4
327 9 7, 4 25, 9 22, 2 44,
4
7 24 5 15 — — 24 — 7 17 - — 24
1 7 14 2 8, 3 17 2 3 7 5 29,4 4, 20,
8 62,
5
13,3 8
29, 1 70,8 61,7 4,
1 29,
1 58,
3 8, 3 330
5 11 ,7 17. 6 41. 1 29.
4
23
8 25
5 5 1 4 20
1 6 7 6 30
25 1 12 11 1 4 19 2 - 9 8 42,1 4,
20 20 4
13, 5 5 30 35 30 61,4 4 48 44 4 324 3 10 ,5
47, 3 42,
1
14
9 23
5 14
— — 23 — 2 16 5 21, 7 23 — — 17 6 26, 0 16 1 — 1
14 87,5 4, 21,
7 69,
8
13, 02
8,6 69,5 21, 7
73,
9 26,
0
314 5 6, 2 6, 2 87, 5
23
10
18 3 9 4 22, 2 18 - 3 13 2 11, 1 18 — 2 11
5 27,
7 19
2 2 3 12 63,1
4, 16, 6 50 22,
2
13, 2
16, 6 66,6 11, 1
11, 2 61, 1 27,
7
323 1 10 ,5 10, 5 15, 7 63,
1
28
11
31 8 9 2 6, 4 32 2 6 21 3 9, 6 31
9 4 15 3 9, 6 31 1 2 12 16 51,6 4, 25,
8 29 6,
4
13, 24 6, 4 13, 9 67,7 9, 6
61,6 4 29,
0 12,
9 48,
3 9, 6 322
5 3, 2 6, 4 38, 7 51,
6
20
12
17 6 5 2 11, 7 17 1 3 12 1 5, 8 17 — 4 9 4 23, 5 14
- - 2 12 85,7
4, 35, 2 20,
4 11,
7
13, 26 5, 8 17, 6 70,5 5, 8
62,2 9
23, 5 52,
9 23,
5
315 5
14, 2 85, 7
22
13
22 5 8 1 4, 5 22 2 3 9 8 36, 3 22
- 8 12 2 9, 0 22 - 2 11 9 40,9
4, 22, 7 36,
3 4, 5 13,
15 9, 0 13, 6 40,9 36, 3
61,5 36, 3 54, 5 9, 0 320
9
9, 0 50 40,
9
21
14
29 10 19 — — 29 12 17 — -
- 29
- - 29 -
— 29 1 8 17 3 10,3
4,
1 34,
4 65,
5
13, 71
41, 3 58, 6
62,
5
100
335 3 3, 4 27, 5 58, 6 10,
3
15 30 18 6 — — 30 4 1
20 30
4 14 11
1 3, 3 30 1 1 16 12 40
4, 1 60 20
13,
24 13,
3 3,3 63,3 20 60, 9
3 45,
6 36,
6 3, 3 322
2 3, 3 3, 3 53, 3 40
16 6 8 8 1 5, 2 19
1 3 14 1 5, 2 19 - 6 11 2 10,
5 19
1 2 10 6 31,5
42, 0 42, 0 5, 2 13,
33 5, 2 15, 7 73,6 5, 2
62 31, 5 57, 8 10,
5
322 7 5, 2 10, 5 52, 6 31,
5
28
2-jadvalda Jamoalar nomi moni bilan ko„rsatilgan bu sonlar qo„yidagilarni anglatadi.
№
1. Xorazm (Urgench sh. ) 2. Surxan (Termiz sh.) 3. Navbaxor (Namangan sh) 4. Neftchi (Farrona sh) 5. Samarkand (Samarkand. SH) 6. YAngier (YAngier sh.) 7. Dustlik (Tash.obl) 8. Traktor (Tashkent sh.) 9. Buxoro (Buxoro sh.) 10. Andijon (Andijon sh.) 11. SuBdiyona (Jizzax sh.) 12. Zarafshon (Navoi sh.) 13. Paxtakor (Toshkent sh) 14. Metallurg (Bekobod) 15. Nasaf (uarshi) 16. Temiryulchi (1qukon) 1."Neftchi" jamoasida 32 ta futbolchidan 22 tasi "a‟lo" bahoga yugurishdi. Bu 68,7 %ni tashkil qiladi. 2."Xorazm" jamoasida 26 ta futbolchidan — 17 tasi "a‟lo" bahoga me‟yor topshiriddi. Bu jamoa hisobida 65,3 %ni tashkil kildi. 3. "Surxon" jamoasida 22
ta futbolchidan 14 tasi
yuqori natija ko„rsatdi va 63.6 %ni tashkil qiladi. 4. "Samarkand" jamoasida 65 %
ya‟ni 20 ta futbolchidan 13 tasi "a‟lo" bahoga testlarni topshirishdi. 5. "Traktor" jamoasida xam yuqori natijalar qayd
29
kilindi. 25 ta futbolchilarni 14 tasi "a‟lo" bahoga me‟yor topshirishdi. 6. "Navbaxor" jamoasi
23 ta
futbolchidan 12
tasi "a‟lo"
natijani ko„rsatib, bu 52,1 %ni tashkil kildi. Qolgan jamoalarda esa "a‟lo" bahoga jamoani yarmidan ko„p futbolchilar topshira olishadi. "5 xatlab ko„p sakrash" testida esa, Oliy liga bo„yicha, jamoalar bo„yicha o„rtacha natija 13,31 m.ni tashkil kildi, bu qonikarli natijadir. Tezlik — kuch sifatlarini xam qonikarli ekanini bildiradi. "Neftchi" futbol jamoasi eng yuqori natija qayd qilingan va u 13,91 m.ni tashkil kildi. 32 ta futbolchidan "a‟lo" baxoga 20 ta futbolchi me‟yor topshirdi. Bu jamoa hisobida 57,1 %ni tashkil qiladi. Bu degani jamoani yarmidan ko„p futbolchilar "a‟lo" natijani qayd qilishdi va ularni tezlik —kuch sifatlarini rivojlanganlik darajasini yuqori "Neftchi""an sung qolgan jamoalar: 1. "YAngier" -13,45 m; 2. "Dustlik" -13,38 m; 3. "Samarkand" -13,34 m; 4. "Navbaxor" 013.34 m.li natijani umum jamoa hisobida (o„rtacha natija) qayd kilindi. Jami bu testlarda 384 ta futbolchi katnashgan. Bo„lardan (barcha jamoalar ichida) "a‟lo" bahoga —55 ta futbolchi —14,3 % "yaxshi" bahoga —75 ta futbolchi —19,5 %. "qoniqarli" bahoga —231 ta futbolchi —55,4 %. "qoniqarsiz" bahoga —41 ta futbolchi —10,6 % nazorat me‟yorlarini topshirishgan. Demak, barcha 384 ta futbolchidan 41 ta futbolchi nazorat me‟yorini topshira olishgan. Eng ko„p tezlik —kuch sifati rivojlanmagan futbolchilar qo„yidagi jamoalarda qayd qilindi. 1. "Paxtakor" —8 ta futbolchi —36,3 %. 2. "Nasaf" -6 ta futbolchi -20 %.
30
3. "Traktor" -6 ta futbolchi -30 %. 4. "Buxoro" -5ta fugbolchi -21,7 %. Bu erda shuni ta‟kidlash kerakki, "Metallurg" jamoasida barcha futbolchilar me‟yorlarni faqat "4" va "5" bahoga topshirishdi, ularni ichida katta qoniqarli bahoga topshirganlar xali yuk edi. 7x50 m.li chalqancha yugurishdagi natijalarni tahlil qilib, shularni aytib o„tish mumkin. Oliy liga jamoalarining o„rtacha natijasi 61,8 sekundga teng. Olingan testlash natijalari bo„yicha umumiy xulosalar. 1998—1999 yillarda xam, shu zaylda Oliy liga jamoalarida testlash bo„lib o„tgan. Agarda bu testlashlarni natijalariga e‟tibor qaratsak, tezlik xamda umumiy chidamkorlik ko„rsatkichlari bo„yicha ancha usish ko„zga tashlanadi. Masalan, 1998 yilda ma‟lumotlardan ma‟lum bo„lishicha. 7x50 m.ga yugurishda, tekshirilganlarni 67,3 % qoniqarli natijalarni ko„rsatishdi. 1999 yilda esa 89,2 %. "Ko„per" testida esa 41,2 % futbolchilarni natijalari qoniqarli buldi. 1999 yilda bu ko„rsatkich %ni tashkil kildi. Lekin testlash natijalarini tahlili shuni ko„rsatdiki, ko„pgina futbol jamoalarida bu bosqichda asosiy jismoniy sifatlarni rivojlanganligi yuqori darajada emas edi. Ko„pgina futbolchilar nazorat me‟yorlarini "qoniqarli" bahoga topshirishdi. Lekin zamonaviy futbolchi rivojlanishi, sportchilardan jismoniy va ijtimoiy — irodaviy sifatlarni namoyon bo„lishini "qoniqarli" darajada emas, balki maksimal darajadagi kunikishni talab kilmokda. Tabiiyki, futbolchilarimizga, jismoniy ko„rsatkichlar bo„yicha maksimal talabli qo„yiladigan o„yinlarda, ya‟ni nufuzi jiqatidan yuqori o„yinlarda, bizning futbolchilar bunday sharoitlarga javob bera olishmayapti. Sabab jismoniy tayyorgarlikni yuqori darajada emasligi. Kuzatishlardan ma‟lum bo„lishicha, ko„pgina bizning jamoalarimizda mashg„ulot yuklamalari bir yunalishli xarakterga ega va ularda ma‟lum sifatni rivojlantirishga qaratilgan mappulotlar deyarli yuk desa qam bo„ladi. 31
Amaliy malaka shuni ko„rsatadiki, 2 — 2,5 oylik tayyorlov davrida futbolchilarni funksional va atletik tayyorlash mumkin, agarda mashg„ulotlar maqsaddi bo„lsa.
|
