Yuqori mkuchlanishli kabel liniyalari haqida. Zokirova Irodaxon Zakrullayevna, Andijon mashinasozlik instituti "Elektrotexnika, Elektromexanika va Elektrotexnalogiyalar" kafederasi katta o’qituvchisi,Andijon shahar

Yuqori mkuchlanishli kabel liniyalari haqida.


Zokirova Irodaxon Zakrullayevna, Andijon mashinasozlik instituti "Elektrotexnika , Elektromexanika va Elektrotexnalogiyalar" kafederasi katta o’qituvchisi ,Andijon shahar , O’zbekiston
Mirzaraxmatov Shohijahon Shuhratjon o’g’li
Andijon mashinasozlik instituti "Elektr energetikasi" yo'nalishi 340-19 guruh talabasi Andijon shahar , O’zbekiston


Kuch kabellari quyidagi asosiy qismlardan iborat: tok o`tkazuvchi
tolalar, Izolyasiyasi, qobig`i va himoya qoplamalari. Kabel tuzilishida asosiy qismlardan tshqari, ekranlarni kiritish mumkin, to`ldiruvchilar va himoya zaminlagich tolalardan iborat. Kuch kabellarining ko`ndalang kesimi quyidadi rasmda keltirilgan.
Kuch kabellari farqlanishi: tok o`tkazuvchi metal tola turi bilan – misli va alyuminli tolali kabellar, tok o`tkazuvchi tolalarni izolyasiyalovchi narsalar turi bilan – rezinali, plastmassali va qog`ozli izolyasiyali kabellar, tashqi muhitdan kabel tolalarini himoyalovchi izolyasiyalar turi bilan- rezinali, plastmassali va metal qobiqli kabellar; mexanik lat yeyishdan himoyalash usuli bilan – zirxlangan va zirxlanmagan , tolalar soni bilan – bitta, ikkita, uchta, to`rtta va beshta tolali kabellar.
Kabelning har bir tuzilishi o`zining belgi va navidan iborat. Har bir kabel navi, kabel tuzilishini bildiruvchi boshlang`ich so`z harfidan tashkil topgan. Izolyasiya zaminlangan qobiqqa (yerga), tok o`tkazuvchi tolalarning birbiriga nisbatan yetarli elektr mustahkamligini taminlaydi. Qog`ozli, rezinali va plastmassali (polivinilxloridli va polietilinli) izolyasiyalar qo`llaniladi. Kabel tolasiga yotqizilgan izolyasiya tolalar izolyasiyasi deyiladi. Ko`p tolali kabellar parallel yotqizilgan tolalar yoki ustidan izolyasiyalanib o`ralib ustidan yotqizilgani belbog` izolyasiya deb ataladi. Kabellarning qog`oz izolyasiyasi yelimshaklik tarkib bilan shimitiladi (moy konifolli yoki sintetik elektr izolyasiyali). Quyidagi rasmda kuch kabellarining ko`ndalang kesimi: a – dumaloq va segmentli ikki tolali kabellar; b – uch tolali belbog`li izolyasiyali va alohida qobiqli kabellar; v – to`rt tolali nolli tolasi dumaloq sektorli va uchburchak shaklli; 1 – tok o`tkazuvchi tola; 2 – nolli tola; 3 – tolalar izolyasiyasi; 4 – tok o`tkazish tolalar ustidagi ekran; 5 – belbog` izolyasiya; 6 – to`ldirgich; 7 – tolalarni izolyasiyalash ekrani; 8 – qobiq; 9 – zirhli qobiq; 10 – tashqi himoya qobiq.

Yelimshaklik shimitilgan tarkibli kabellar yotqizilish imkoniyati kamchiligi, ularni og`ma yo`llarda yotqizilganda aynan – ularning ulangan va balandlik oraliqdagi farq zirxlangan va zirxlanmagan 6kV kuchlanishli alyuminli qobiqlar uchun – 20 m, zirxlanmagan qo`rg`oshinli qobiqli kabellar uchun-15m, zirxlangan qo`rg`oshinli qobiqli kabellar uchun-20m, elimshakli shimitilgan 10kV zirxlangan

va zirxlanmagan qo`rg`oshinli va alyuminli qobiqlar uchun -15m dan oshmasligi kerak. Rezin izolyasiyalar butun qoplamali rezinali yoki rezinali tasmalarni vulqonlashtirib tayyorlangan bo`ladi. Elektr tarmoqlarida 1000 V gacha bo‗lgan o`zgaruvchan toklarda va 10kV o`zgarmas tokli rezina izolyasiyali kuch kabellari qo`llaniladi.
Polietilen tarkibli yoki butun qoplamali polivinilxloridli plastikli
izolyasiyaga ega plastmassali izolyasiyali kuch kabellari. Borgan sari polietilenli vulqonlashtirilganlari va yana o`zi o`chadiganlari (yonmaydiganlari) ko`p qo`llanilmoqda. Yuqori kuchlanish va past kuchlanish kabellari o'rtasidagi asosiy farq shundaki, yuqori kuchlanish kabellari past kuchlanishli kabellarga qaraganda ko'proq yarim o'tkazgich qatlamlariga ega. Shuning uchun yuqori{0}}kuchlanishli kabellarning izolyatsiya qatlami past kuchlanishli kabellarga qaraganda ancha qalinroq, strukturasi murakkab va jarayon talablari yuqori. Ichki yarimo'tkazgich qatlamining asosiy vazifasi elektr maydon ta'sirini yaxshilashdir. Yuqori kuchlanish simi o'tkazgichi va izolyatsion qatlam orasidagi bo'shliq tufayli qisman zaryadsizlanish hosil bo'lishi va izolyatsion qatlamga zarar etkazish oson. Ushbu vaziyatni yaxshilash uchun o'tish rolini o'ynash uchun metall o'tkazgich va izolyatsion qatlam o'rtasida yarimo'tkazgich materialining himoya qatlami qo'shiladi. Izolyatsiya qatlami va metall qoplama o'rtasida qisman zaryadsizlanishlarni oldini olish uchun tashqi yarim o'tkazgich qatlami ichki yarim o'tkazgich qatlami bilan bir xil bo'ladi.

Kabel liniyalari elektr uzatish, avvalo, bu elektr uzatish liniyalarida ishlatiladigan yalang'och simlar emas, ular izolyatsiya bilan qoplangan kabellardir. Odatda, kabel uzatish liniyalari parallel yo'nalishda yonma-yon o'rnatilgan bir nechta chiziqlardir. Buning uchun kabelning uzunligi etarli emas, shuning uchun bo'limlar orasiga muftalar o'rnatiladi. Ko'pincha neft bilan to'ldirilgan simi elektr uzatish liniyalarini topish mumkin, shuning uchun bunday tarmoqlar ko'pincha maxsus past to'ldiruvchi uskunalar va kabel ichidagi yog 'bosimiga ta'sir qiluvchi signalizatsiya tizimi bilan jihozlangan.

Agar biz kabel liniyalarining tasnifi haqida gapiradigan bo'lsak, u holda ular havo liniyalari tasnifi bilan bir xildir. O'ziga xos xususiyatlar bor, lekin ularning ko'pi yo'q. Asosan, ushbu ikkita toifalar bir-biridan yotish usuli bilan farq qiladi, shuningdek dizayn xususiyatlari... Masalan, yotqizish turi bo'yicha simi elektr uzatish liniyalari er osti, suv osti va inshootlarga bo'linadi.
Va simi elektr uzatish liniyalaridagi so'nggi tasnif - bu izolyatsiya turi. Printsipial jihatdan ikkita asosiy turi mavjud: qattiq izolyatsiya va suyuqlik izolatsiyasi. Birinchisi, izolyatsion polimer niqobi ostida (polivinilxlorid, o'zaro bog'langan polietilen, etilen-propilen kauchuk), shuningdek boshqa turlarni, masalan, moylangan qog'oz, kauchuk qog'ozli to'qish. Suyuq izolyatorlarga neft moyi kiradi. Boshqa turdagi izolyatsiya turlari mavjud, masalan, maxsus gazlar yoki boshqa turdagi qattiq materiallar. Ammo ular bugungi kunda kamdan kam qo'llaniladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Elektr izolyatsiya va kabel texnikasi Qurbonboyeva.D.I Abdullabekov.I.A
   
2. 
   Kabel texnikasi nazariy asoslari Ahmedov.A.Sh Raksitullaeva.D.I
   
3. 
   Kabel ishlab chiqarish Ahmedov.A.Sh Raksitullaeva.D.I